Hail the Judge
Ta chơi xong không trả tiền, vậy đâu có gọi là bán
Chỉ trong vòng chưa đầy ba tháng nữa, gần như toàn bộ công chức, cảnh sát và thẩm phán tại bang Schleswig-Holstein miền bắc nước Đức sẽ ngừng sử dụng các chương trình phổ biến của Microsoft trong công việc. Thay vào đó, bang này sẽ chuyển sang sử dụng phần mềm mã nguồn mở để "giành lại quyền kiểm soát" đối với việc lưu trữ dữ liệu và đảm bảo "chủ quyền kỹ thuật số", Bộ trưởng Số hóa Dirk Schroedter của bang nói với AFP.
"Chúng tôi đã xong việc với Teams!" ông Schroedter dõng dạc tuyên bố, đề cập đến công cụ nhắn tin và cộng tác của Microsoft trong một cuộc gọi video – tất nhiên thông qua 1 chương trình mã nguồn mở của Đức. Cuộc chuyển đổi triệt để này ảnh hưởng đến một nửa trong 60.000 công chức Schleswig-Holstein, khoảng 30.000 giáo viên dự kiến sẽ theo sau trong những năm tới. Quá trình chuyển đổi của bang sang phần mềm mã nguồn mở đã bắt đầu từ năm ngoái.
Giai đoạn đầu tiên hiện tại bao gồm việc chấm dứt sử dụng phần mềm Word và Excel, được thay thế bằng LibreOffice. Trong khi đó, Open-Xchange sẽ thay thế Outlook cho email và lịch. Trong vài năm tới, bang cũng sẽ chuyển sang hệ điều hành Linux để hoàn tất việc loại bỏ Windows.
Nguyên tắc của phần mềm mã nguồn mở là cho phép người dùng đọc mã nguồn và sửa đổi nó theo nhu cầu của riêng họ. Vấn đề về quyền lực của các "gã khổng lồ" công nghệ Mỹ càng trở nên rõ nét hơn sau sự trở lại Nhà Trắng của ông Donald Trump và sự gia tăng căng thẳng Mỹ - EU sau đó.
Trong trường hợp của Microsoft, từ lâu đã có những lo ngại về vị thế thống trị mà công ty này có được nhờ sở hữu cả hệ điều hành Windows và một bộ chương trình được sử dụng rộng rãi trong các văn phòng trên toàn thế giới. Năm 2023, Liên minh châu Âu đã khởi xướng một cuộc điều tra chống độc quyền đối với Microsoft về cách công ty này ràng buộc Teams với các chương trình khác dành cho doanh nghiệp.
"Những diễn biến địa chính trị trong vài tháng qua đã củng cố sự quan tâm đến con đường mà chúng tôi đã chọn," ông Schroedter nói, đồng thời cho biết thêm rằng ông đã nhận được yêu cầu tư vấn từ khắp nơi trên thế giới. "Cuộc chiến ở Ukraine đã cho thấy sự phụ thuộc về năng lượng của chúng tôi, và bây giờ chúng tôi thấy rằng cũng có những sự phụ thuộc kỹ thuật số."
Chính phủ ở Schleswig-Holstein cũng đang có kế hoạch chuyển việc lưu trữ dữ liệu của mình sang một hệ thống đám mây không nằm dưới sự kiểm soát của Microsoft, ông Schroedter cho biết. Ông giải thích rằng bang muốn dựa vào cơ sở hạ tầng kỹ thuật số thuộc sở hữu công của Đức thay vì của một công ty Mỹ.
Các chuyên gia chỉ ra những động lực kinh tế cho sự thay đổi mà Schleswig-Holstein đang thực hiện, vì việc đầu tư vào các giải pháp thay thế mã nguồn mở và đào tạo nhân viên sử dụng chúng thường tốn ít chi phí hơn so với giấy phép cho các chương trình của Microsoft. Điều này đặc biệt đúng khi các doanh nghiệp và cơ quan công quyền thấy mình bị "bóp nghẹt" bởi các chi phí bổ sung bất ngờ cho các bản cập nhật bắt buộc, Benjamin Jean từ công ty tư vấn Inno3 cho biết. Schleswig-Holstein hy vọng rằng việc từ bỏ Microsoft cuối cùng sẽ giúp họ tiết kiệm hàng chục triệu euro.
Tuy nhiên, các tổ chức xem xét loại thay đổi này phải đối mặt với sự phản kháng từ nhân viên, những người lo sợ sự xáo trộn. "Nếu mọi người không được hướng dẫn cặn kẽ, sẽ có sự phản đối kịch liệt và mọi người sẽ chỉ muốn quay lại như trước," Francois Pellegrini, một giáo sư CNTT tại Đại học Bordeaux, cảnh báo.
Những cạm bẫy tiềm ẩn có thể được nhìn thấy từ kinh nghiệm của Munich, chính quyền thành phố này từng là một trong những người tiên phong trong việc sử dụng các chương trình mã nguồn mở vào những năm 1990. Năm 2017, thành phố tuyên bố đảo ngược quyết định, với lý do thiếu sự hỗ trợ chính trị và khó khăn trong việc tương tác với các hệ thống khác. Nhưng các cơ quan công quyền khác vẫn kiên trì: lực lượng hiến binh của Pháp, với khoảng 100.000 người, đã sử dụng hệ điều hành Linux từ những năm 2000 và Bộ Quốc phòng Ấn Độ vào năm 2023 được cho là đã ra mắt một hệ thống tự phát triển có tên là "Maya OS".
Bên kia biên giới của Schleswig-Holstein, ở Đan Mạch, các báo cáo cho biết chính quyền địa phương của Copenhagen và Aarhus cũng đang xem xét việc từ bỏ Microsoft. Một yếu tố khác có thể thúc đẩy xu hướng này là "Đạo luật Châu Âu Tương thích" (Interoperable Europe Act) của EU, có hiệu lực từ năm ngoái và khuyến khích việc sử dụng phần mềm mã nguồn mở. Theo ông Jean, "Trong vòng hai hoặc ba năm nữa", có thể sẽ có một số chính quyền tiên phong có thể đưa ra phản hồi về kinh nghiệm của họ và truyền cảm hứng cho những người khác thực hiện việc chuyển đổi.
Sáng kiến này được thúc đẩy bởi những lo ngại về chủ quyền kỹ thuật số và những rủi ro chiến lược của việc phụ thuộc vào các nhà cung cấp nước ngoài, đặc biệt là những nhà cung cấp có trụ sở tại Hoa Kỳ. Các quan chức Đan Mạch trích dẫn bộ ứng dụng văn phòng mã nguồn mở được sử dụng rộng rãi LibreOffice là giải pháp thay thế tốt nhất cho Microsoft Office đáp ứng nhu cầu của họ.
Bộ này đặt mục tiêu giành quyền kiểm soát lớn hơn đối với các bản cập nhật phần mềm, lưu trữ dữ liệu và bảo mật, đồng thời tránh bị ràng buộc bởi nhà cung cấp (vendor lock-in). Nỗ lực này không chỉ nhằm cắt giảm chi phí, mặc dù việc giảm phí bản quyền dự kiến sẽ mang lại lợi ích tài chính. Mục tiêu cốt lõi, theo Bộ trưởng Caroline Stage, mang tính chiến lược: bảo vệ cơ sở hạ tầng kỹ thuật số của Đan Mạch khỏi những bất ổn của căng thẳng địa chính trị và nguy cơ bị gián đoạn quyền truy cập vào các dịch vụ có trụ sở tại Hoa Kỳ. Động thái này phù hợp với một xu hướng rộng lớn hơn trên khắp châu Âu, nơi các chính phủ ngày càng thận trọng về những tác động lâu dài của việc phụ thuộc vào các công ty công nghệ nước ngoài.
Sáng kiến của Đan Mạch không phải là chưa từng có tiền lệ. Hơn một thập kỷ trước, Đức, đáng chú ý nhất là thành phố Munich, đã cố gắng thay thế các sản phẩm của Microsoft bằng Linux và LibreOffice. Bất chấp sự nhiệt tình ban đầu, dự án cuối cùng đã bị đảo ngược do các vấn đề tương thích, sự không hài lòng của người dùng và những thách thức trong việc duy trì năng suất. Với lịch sử này, các nhà quan sát có thể đặt câu hỏi liệu cách tiếp cận của Đan Mạch có thể mang lại kết quả khác biệt hay không.
Tuy nhiên, chính phủ Đan Mạch dường như đang tiến hành một cách thận trọng hơn. Việc triển khai sẽ diễn ra từ từ, và bộ đã tuyên bố rằng họ sẽ tạm thời quay lại sử dụng các công cụ của Microsoft nếu xảy ra những gián đoạn nghiêm trọng. Lập trường thực dụng này cho thấy sự sẵn sàng ưu tiên tính liên tục của hoạt động hơn là tuân thủ nghiêm ngặt tiến trình chuyển đổi.
Trong khi LibreOffice thường được mô tả là giải pháp thay thế hàng đầu cho Microsoft Word, hiệu suất thực tế của nó trong môi trường chính phủ vẫn là một chủ đề gây tranh cãi. Khả năng tương thích với các tài liệu Microsoft Office và việc người dùng thích ứng với giao diện mới có thể đặt ra những thách thức đáng kể. Tương tự, trong khi Linux thường được ca ngợi là một hệ điều hành mạnh mẽ và an toàn, tính ổn định và hỗ trợ của nó có thể khác nhau tùy thuộc vào bản phân phối được chọn.
Cuối cùng, sáng kiến của Đan Mạch đại diện cho một thử nghiệm công nghệ và chính trị rộng lớn hơn, đặt ra những câu hỏi quan trọng về quyền kiểm soát, khả năng phục hồi và tương lai của cơ sở hạ tầng kỹ thuật số quốc gia. Liệu nó có thành công ở những nơi người khác đã vấp ngã hay không vẫn còn phải xem xét, nhưng điều rõ ràng là động thái này ít liên quan đến sở thích phần mềm hơn là việc ai nắm giữ chìa khóa công nghệ của chính phủ. Cuộc "ly hôn" với Microsoft của các cơ quan công quyền châu Âu cho thấy một xu hướng ngày càng tăng về việc tìm kiếm sự độc lập và tự chủ trong không gian kỹ thuật số.
Phản kháng trước Microsoft
"Chúng tôi đã xong việc với Teams!" ông Schroedter dõng dạc tuyên bố, đề cập đến công cụ nhắn tin và cộng tác của Microsoft trong một cuộc gọi video – tất nhiên thông qua 1 chương trình mã nguồn mở của Đức. Cuộc chuyển đổi triệt để này ảnh hưởng đến một nửa trong 60.000 công chức Schleswig-Holstein, khoảng 30.000 giáo viên dự kiến sẽ theo sau trong những năm tới. Quá trình chuyển đổi của bang sang phần mềm mã nguồn mở đã bắt đầu từ năm ngoái.
Giai đoạn đầu tiên hiện tại bao gồm việc chấm dứt sử dụng phần mềm Word và Excel, được thay thế bằng LibreOffice. Trong khi đó, Open-Xchange sẽ thay thế Outlook cho email và lịch. Trong vài năm tới, bang cũng sẽ chuyển sang hệ điều hành Linux để hoàn tất việc loại bỏ Windows.
Nguyên tắc của phần mềm mã nguồn mở là cho phép người dùng đọc mã nguồn và sửa đổi nó theo nhu cầu của riêng họ. Vấn đề về quyền lực của các "gã khổng lồ" công nghệ Mỹ càng trở nên rõ nét hơn sau sự trở lại Nhà Trắng của ông Donald Trump và sự gia tăng căng thẳng Mỹ - EU sau đó.
Trong trường hợp của Microsoft, từ lâu đã có những lo ngại về vị thế thống trị mà công ty này có được nhờ sở hữu cả hệ điều hành Windows và một bộ chương trình được sử dụng rộng rãi trong các văn phòng trên toàn thế giới. Năm 2023, Liên minh châu Âu đã khởi xướng một cuộc điều tra chống độc quyền đối với Microsoft về cách công ty này ràng buộc Teams với các chương trình khác dành cho doanh nghiệp.
"Những diễn biến địa chính trị trong vài tháng qua đã củng cố sự quan tâm đến con đường mà chúng tôi đã chọn," ông Schroedter nói, đồng thời cho biết thêm rằng ông đã nhận được yêu cầu tư vấn từ khắp nơi trên thế giới. "Cuộc chiến ở Ukraine đã cho thấy sự phụ thuộc về năng lượng của chúng tôi, và bây giờ chúng tôi thấy rằng cũng có những sự phụ thuộc kỹ thuật số."
Chính phủ ở Schleswig-Holstein cũng đang có kế hoạch chuyển việc lưu trữ dữ liệu của mình sang một hệ thống đám mây không nằm dưới sự kiểm soát của Microsoft, ông Schroedter cho biết. Ông giải thích rằng bang muốn dựa vào cơ sở hạ tầng kỹ thuật số thuộc sở hữu công của Đức thay vì của một công ty Mỹ.
Các chuyên gia chỉ ra những động lực kinh tế cho sự thay đổi mà Schleswig-Holstein đang thực hiện, vì việc đầu tư vào các giải pháp thay thế mã nguồn mở và đào tạo nhân viên sử dụng chúng thường tốn ít chi phí hơn so với giấy phép cho các chương trình của Microsoft. Điều này đặc biệt đúng khi các doanh nghiệp và cơ quan công quyền thấy mình bị "bóp nghẹt" bởi các chi phí bổ sung bất ngờ cho các bản cập nhật bắt buộc, Benjamin Jean từ công ty tư vấn Inno3 cho biết. Schleswig-Holstein hy vọng rằng việc từ bỏ Microsoft cuối cùng sẽ giúp họ tiết kiệm hàng chục triệu euro.
Tuy nhiên, các tổ chức xem xét loại thay đổi này phải đối mặt với sự phản kháng từ nhân viên, những người lo sợ sự xáo trộn. "Nếu mọi người không được hướng dẫn cặn kẽ, sẽ có sự phản đối kịch liệt và mọi người sẽ chỉ muốn quay lại như trước," Francois Pellegrini, một giáo sư CNTT tại Đại học Bordeaux, cảnh báo.
Những cạm bẫy tiềm ẩn có thể được nhìn thấy từ kinh nghiệm của Munich, chính quyền thành phố này từng là một trong những người tiên phong trong việc sử dụng các chương trình mã nguồn mở vào những năm 1990. Năm 2017, thành phố tuyên bố đảo ngược quyết định, với lý do thiếu sự hỗ trợ chính trị và khó khăn trong việc tương tác với các hệ thống khác. Nhưng các cơ quan công quyền khác vẫn kiên trì: lực lượng hiến binh của Pháp, với khoảng 100.000 người, đã sử dụng hệ điều hành Linux từ những năm 2000 và Bộ Quốc phòng Ấn Độ vào năm 2023 được cho là đã ra mắt một hệ thống tự phát triển có tên là "Maya OS".
Bên kia biên giới của Schleswig-Holstein, ở Đan Mạch, các báo cáo cho biết chính quyền địa phương của Copenhagen và Aarhus cũng đang xem xét việc từ bỏ Microsoft. Một yếu tố khác có thể thúc đẩy xu hướng này là "Đạo luật Châu Âu Tương thích" (Interoperable Europe Act) của EU, có hiệu lực từ năm ngoái và khuyến khích việc sử dụng phần mềm mã nguồn mở. Theo ông Jean, "Trong vòng hai hoặc ba năm nữa", có thể sẽ có một số chính quyền tiên phong có thể đưa ra phản hồi về kinh nghiệm của họ và truyền cảm hứng cho những người khác thực hiện việc chuyển đổi.
Đan Mạch nối gót
Sáng kiến này được thúc đẩy bởi những lo ngại về chủ quyền kỹ thuật số và những rủi ro chiến lược của việc phụ thuộc vào các nhà cung cấp nước ngoài, đặc biệt là những nhà cung cấp có trụ sở tại Hoa Kỳ. Các quan chức Đan Mạch trích dẫn bộ ứng dụng văn phòng mã nguồn mở được sử dụng rộng rãi LibreOffice là giải pháp thay thế tốt nhất cho Microsoft Office đáp ứng nhu cầu của họ.
Bộ này đặt mục tiêu giành quyền kiểm soát lớn hơn đối với các bản cập nhật phần mềm, lưu trữ dữ liệu và bảo mật, đồng thời tránh bị ràng buộc bởi nhà cung cấp (vendor lock-in). Nỗ lực này không chỉ nhằm cắt giảm chi phí, mặc dù việc giảm phí bản quyền dự kiến sẽ mang lại lợi ích tài chính. Mục tiêu cốt lõi, theo Bộ trưởng Caroline Stage, mang tính chiến lược: bảo vệ cơ sở hạ tầng kỹ thuật số của Đan Mạch khỏi những bất ổn của căng thẳng địa chính trị và nguy cơ bị gián đoạn quyền truy cập vào các dịch vụ có trụ sở tại Hoa Kỳ. Động thái này phù hợp với một xu hướng rộng lớn hơn trên khắp châu Âu, nơi các chính phủ ngày càng thận trọng về những tác động lâu dài của việc phụ thuộc vào các công ty công nghệ nước ngoài.
Sáng kiến của Đan Mạch không phải là chưa từng có tiền lệ. Hơn một thập kỷ trước, Đức, đáng chú ý nhất là thành phố Munich, đã cố gắng thay thế các sản phẩm của Microsoft bằng Linux và LibreOffice. Bất chấp sự nhiệt tình ban đầu, dự án cuối cùng đã bị đảo ngược do các vấn đề tương thích, sự không hài lòng của người dùng và những thách thức trong việc duy trì năng suất. Với lịch sử này, các nhà quan sát có thể đặt câu hỏi liệu cách tiếp cận của Đan Mạch có thể mang lại kết quả khác biệt hay không.
Tuy nhiên, chính phủ Đan Mạch dường như đang tiến hành một cách thận trọng hơn. Việc triển khai sẽ diễn ra từ từ, và bộ đã tuyên bố rằng họ sẽ tạm thời quay lại sử dụng các công cụ của Microsoft nếu xảy ra những gián đoạn nghiêm trọng. Lập trường thực dụng này cho thấy sự sẵn sàng ưu tiên tính liên tục của hoạt động hơn là tuân thủ nghiêm ngặt tiến trình chuyển đổi.
Trong khi LibreOffice thường được mô tả là giải pháp thay thế hàng đầu cho Microsoft Word, hiệu suất thực tế của nó trong môi trường chính phủ vẫn là một chủ đề gây tranh cãi. Khả năng tương thích với các tài liệu Microsoft Office và việc người dùng thích ứng với giao diện mới có thể đặt ra những thách thức đáng kể. Tương tự, trong khi Linux thường được ca ngợi là một hệ điều hành mạnh mẽ và an toàn, tính ổn định và hỗ trợ của nó có thể khác nhau tùy thuộc vào bản phân phối được chọn.
Cuối cùng, sáng kiến của Đan Mạch đại diện cho một thử nghiệm công nghệ và chính trị rộng lớn hơn, đặt ra những câu hỏi quan trọng về quyền kiểm soát, khả năng phục hồi và tương lai của cơ sở hạ tầng kỹ thuật số quốc gia. Liệu nó có thành công ở những nơi người khác đã vấp ngã hay không vẫn còn phải xem xét, nhưng điều rõ ràng là động thái này ít liên quan đến sở thích phần mềm hơn là việc ai nắm giữ chìa khóa công nghệ của chính phủ. Cuộc "ly hôn" với Microsoft của các cơ quan công quyền châu Âu cho thấy một xu hướng ngày càng tăng về việc tìm kiếm sự độc lập và tự chủ trong không gian kỹ thuật số.
