Con voi còi
Writer
Căn bếp tồi tàn của bà Mot Yen nằm dưới gốc cây xoài già. Gần cuối mùa rồi mà cành cây không có quả. Một phần tường bếp đã đổ nhưng gia đình không có ý định sửa. "Dù sao thì chúng tôi cũng sẽ chuyển đi", người nông dân 56 tuổi này cho biết.
Chỉ cách nhà bà vài trăm mét ở làng Chey Oudom 2, huyện Kien Svay, tỉnh Kandal, là một công trường xây dựng nơi chính phủ Campuchia tổ chức lễ động thổ cho dự án mang tính bước ngoặt của cựu lãnh đạo Hun Sen – Kênh đào Funan Techo – vào ngày 5/8/2024.
Hàng trăm người đã được mời đến dự lễ khởi công dự án trị giá 1,7 tỷ đô la Mỹ do Trung Quốc hậu thuẫn, vẫy cờ và thả bóng bay trong tiếng trống mừng và các nhà sư tụng kinh cầu nguyện.
Tuyến đường thủy dài 180 km (112 dặm) này sẽ nối sông Mekong tại thủ đô Phnom Penh và các tỉnh nội địa Kandal và Takeo với tỉnh Kep trên Vịnh Thái Lan. Quan trọng hơn, nó sẽ cắt giảm sự phụ thuộc vào nước láng giềng Việt Nam ở phía Nam với vai trò là cửa ngõ của Campuchia vào thị trường thế giới.
Thủ tướng Hun Manet đã hứa trong bài phát biểu rằng kênh đào - đứa con tinh thần của Hunsen cha ông - sẽ thúc đẩy nền kinh tế, củng cố nền độc lập, thúc đẩy thương mại, công nghiệp, nông nghiệp và hậu cần và đảm bảo quản lý nguồn nước hiệu quả.
Nhưng nó cũng sẽ di dời khoảng 10.000 ngôi nhà và nuốt chửng những mảnh đất nông nghiệp dọc theo kênh đào – và người dân địa phương cho biết họ chưa nhận được các điều khoản bồi thường rõ ràng.
Trong khi đó, Việt Nam có mối lo ngại về viễn cảnh kênh đào sẽ làm giảm dòng chảy xuống sông Mekong tới đồng bằng trồng lúa quan trọng của Việt Nam, nhưng chính phủ Campuchia đã bác bỏ những lo ngại đó.
'Thật sự bực mình'
Nhiều tuần sau lễ động thổ, không có dấu hiệu tiến triển nào của dự án. Một con lạch nâu chậm chạp ngoài sông Mekong chạy dọc theo một nhà máy phân bón do Trung Quốc xây dựng được trang trí bằng một biểu ngữ lớn tuyên bố "Tất cả chúng tôi đều ủng hộ Kênh đào Funan Techo".
“Tất cả chúng tôi đều ủng hộ dự án kênh đào”, trưởng làng Thong Naren xác nhận.
Chính phủ đã phát động một chiến dịch mạnh mẽ để quảng bá kênh đào, về cách kênh đào sẽ mang nước đến những cánh đồng lúa khô cằn, thay đổi cuộc sống của người dân và cắt giảm chi phí vận chuyển.
“Các tàu sẽ đi lại qua lại mỗi ngày”, Thong Naren cho biết, đồng thời nói thêm rằng du khách có thể đến để ngắm cảnh tượng tuyệt đẹp này. “Là một công dân Campuchia, tôi rất tự hào về dự án này”.
Tuy nhiên, Thong Naren và những người khác lo ngại về việc thiếu thông tin về khoản bồi thường mà chính phủ sẽ dành cho họ khi di dời, cũng như tác động đến môi trường và dòng sông, vốn là nguồn sống của họ.
“Việc di dời chẳng có gì tốt đẹp cả”, bà Mot Yen cho biết. “Khi chúng tôi đến một nơi mới, chúng tôi sẽ phải trồng lại tất cả các loại cây trồng. Tệ hơn nữa, chúng tôi không biết mình sẽ chuyển đến đâu”.
Dân làng kiên quyết rằng họ chỉ đồng ý di dời sau khi nhận được khoản bồi thường thỏa đáng nhưng không ai biết khi nào điều đó có thể xảy ra. Bà nói thêm: "Điều này thực sự khiến chúng tôi thất vọng".
'Rất nhiều sự phô trương'
Nhiều nông dân dọc theo tuyến đường dự kiến xây dựng kênh đào từ Kandal và Takeo đến Kep cũng chia sẻ sự thất vọng này. Người nông dân Takeo Kean Ya, 62 tuổi, cho biết mặc dù ông đã nghe nói rằng kênh đào sẽ chảy qua đất của mình nhưng vẫn chưa có thông tin nào về việc bồi thường.
“Không chỉ tôi, mà hơn 100 hộ gia đình trong khu vực này sẽ bị ảnh hưởng nhưng không ai đến thăm chúng tôi, không ai nói chuyện với chúng tôi cả”, ông nói. “Tôi thậm chí không muốn bồi thường, tôi chỉ muốn họ đừng xây kênh đào ở đây”.
Chính phủ thừa nhận rằng quá trình bồi thường cần phải được đẩy nhanh và kêu gọi sự kiên nhẫn. Các nhà chức trách vẫn chưa công bố mức bồi thường và cũng đã điều chỉnh ước tính về mức độ tác động của dự án.
Phó chủ tịch thứ nhất của Hội đồng Phát triển Campuchia, Sun Chanthol, phát biểu với giới truyền thông vào tháng 7 rằng dự án sẽ ảnh hưởng đến 1.585 hộ gia đình, gần 150 ha đất ở và 2.910 ha ruộng lúa và đồn điền.
Nhưng chỉ vài tuần sau đó, dự báo đó đã được điều chỉnh tăng mạnh lên khoảng 10.000 ngôi nhà, 30 cây cầu, 36 con đường, 600 con đập và kênh đào nhỏ hơn cùng hơn 7.000 ha đất nông nghiệp.
Trong khi dân làng vẫn còn mù mờ, có vẻ như các nhà quy hoạch của chính phủ vẫn đang hoàn thiện các chi tiết về tuyến đường của kênh đào. Một số khu định cư, được yêu cầu chuẩn bị di dời, sau đó được yêu cầu ở lại, người dân cho biết.
Chính phủ vẫn chưa công bố tên công ty sẽ giám sát việc xây dựng.
“Đây là điều rất điển hình của Hun Sen”, một nhà phân tích người Campuchia giấu tên cho biết, bày tỏ sự hoài nghi về dự án này tại một đất nước mà những tiếng nói bất đồng chính kiến trong nhiều năm qua đã bị đe dọa hoặc thậm chí còn tệ hơn. “Quá nhiều sự phô trương cho một thứ chỉ mới hoàn thành một nửa”. Các cơ quan giám sát dự án từ chối trả lời.
‘Quyền lực’
Các nhà nghiên cứu và phân tích Campuchia không muốn thảo luận về khả năng xảy ra bất kỳ vấn đề nào với kênh đào Funan Techo và giới truyền thông trong nước chỉ tập trung vào những lợi ích được thổi phồng quá mức.
Kênh đào này, có tên chính thức là Dự án Hệ thống hậu cần và Đường thủy Tonle Bassac, đã được đề xuất và phê duyệt khi Hun Sen còn là thủ tướng, và được công chúng ca ngợi là một trong những di sản to lớn của nhà lãnh đạo kỳ cựu này.
Từ “techo” trong tiêu đề của kênh đào — có nghĩa là “quyền lực” trong tiếng Khmer — là tiếng vang của danh hiệu danh dự của Hun Sen, Samdech Techo, được gợi lên trong nhiều dự án khác của Campuchia. Dự án này đã chính thức được khởi công vào đúng ngày sinh nhật của ông, ngày 5/8.
Nhà phân tích người Campuchia tại Phnom Penh cho biết: "Hun Manet với tư cách là người thừa kế được cha mình lựa chọn không còn lựa chọn nào khác ngoài việc tuyên bố rằng chính phủ và nhân dân Campuchia sẽ xây dựng kênh đào bằng mọi giá".
Câu hỏi về thời gian, ngân sách
Các nhà quan sát nước ngoài đặt câu hỏi về tính khả thi của dự án - một trong những dự án cơ sở hạ tầng lớn nhất tại Campuchia - và cho rằng khung thời gian từ bốn đến sáu năm để xây dựng là không thực tế.
Trong khi đó, các nhà quy hoạch đang xem xét khả năng xây dựng một kênh đào dài 100 km băng qua eo đất Kra ở miền nam Thái Lan cho biết sẽ mất 10 năm để hoàn thành với chi phí khoảng 28 tỷ đô la Mỹ.
Brian Eyler, giám đốc chương trình Đông Nam Á tại trung tâm nghiên cứu Stimson có trụ sở tại Washington, nói rằng dự án Campuchia "có vẻ như đang gặp khó khăn về tài chính".
Eyler cho biết: “Thông tin chi tiết về quyền sở hữu và tài chính của dự án này thay đổi theo từng tháng”.
Hun Manet phát biểu tại lễ động thổ rằng thay vì là một dự án có vốn đầu tư nước ngoài - ban đầu một công ty nhà nước Trung Quốc được cho là nhà đầu tư chính theo Sáng kiến Vành đai và Con đường - thì hiện nay kênh đào này được xây dựng chủ yếu bằng tiền của Campuchia.
Ông cho biết người Campuchia sẽ chiếm tới 51% thị phần đầu tư cần thiết.
Thông báo của thủ tướng nhằm mục đích xua tan những lo ngại về việc Trung Quốc kiểm soát kênh đào nhưng lại đặt ra một câu hỏi mới về vấn đề tài chính. Campuchia vẫn là một trong những quốc gia nghèo nhất Đông Nam Á và vẫn chưa rõ tiền sẽ đến từ đâu.
Một nhà phân tích người Campuchia khác, Vannarith Chheang, cho biết chi phí xây dựng ước tính 1,7 tỷ đô la Mỹ của chính phủ có thể là quá thấp. Vannarith phát biểu tại một hội thảo trực tuyến do Viện ISEAS–Yusof Ishak, một tổ chức nghiên cứu của Singapore, tổ chức: “Có thể sẽ rất khó khăn để hiện thực hóa dự án với ngân sách ước tính hiện tại”.
Một số nhà kinh tế cho rằng vẫn rẻ hơn khi vận chuyển hàng xuất khẩu của Campuchia qua các cảng Việt Nam thay vì đi dọc theo kênh đào đến một cảng chưa được nâng cấp ở Kampot.
Ở độ sâu 5,4 mét, kênh đào chỉ có thể chứa được tàu có trọng tải lên đến 5.000 tấn. Các tàu lớn hơn vẫn phải sử dụng tuyến đường Việt Nam.
Kẻ thù không đội trời chung của Hun Sen và là cựu bộ trưởng tài chính, lãnh đạo phe đối lập kỳ cựu Sam Rainsy, lập luận rằng dự đoán của chính phủ về lợi nhuận của kênh đào là "không đáng tin cậy". Ông ta đã cáo buộc chính phủ Hun Manet cố tình bỏ qua những khả năng mà cảng Sihanoukville mang lại, "nếu cảng này được quản lý tốt hơn kết hợp với tuyến đường sắt đang hoạt động".
Sam Rainsy viết trong một blog rằng: “Thật không thể tưởng tượng được kênh đào có thể đóng vai trò trong hoạt động thương mại hàng hải quốc tế của Campuchia nếu không dựa vào cảng nước sâu duy nhất của nước này tại Sihanoukville”.
Đổ lỗi cho “sự phù phiếm của Hun Sen” về dự án, Sam Rainsy lưu ý rằng lý do thực sự của dự án kênh đào không phải là kinh tế, mà là địa chiến lược và chính trị.
Eyler cho biết tiến độ xây dựng kênh đào diễn ra nhanh như thế nào vẫn là một câu hỏi lớn.
Ông cho biết: “Tuy nhiên, việc các dự án có lễ động thổ nhưng sau đó không có tiến triển gì thêm trong một thời gian dài là điều thường thấy. Tôi dám cá rằng kênh đào Funan Techo sẽ là một trong số đó”.
Nguồn: EuroAsia #funantechoảnhhưởng
Chỉ cách nhà bà vài trăm mét ở làng Chey Oudom 2, huyện Kien Svay, tỉnh Kandal, là một công trường xây dựng nơi chính phủ Campuchia tổ chức lễ động thổ cho dự án mang tính bước ngoặt của cựu lãnh đạo Hun Sen – Kênh đào Funan Techo – vào ngày 5/8/2024.
Hàng trăm người đã được mời đến dự lễ khởi công dự án trị giá 1,7 tỷ đô la Mỹ do Trung Quốc hậu thuẫn, vẫy cờ và thả bóng bay trong tiếng trống mừng và các nhà sư tụng kinh cầu nguyện.
Tuyến đường thủy dài 180 km (112 dặm) này sẽ nối sông Mekong tại thủ đô Phnom Penh và các tỉnh nội địa Kandal và Takeo với tỉnh Kep trên Vịnh Thái Lan. Quan trọng hơn, nó sẽ cắt giảm sự phụ thuộc vào nước láng giềng Việt Nam ở phía Nam với vai trò là cửa ngõ của Campuchia vào thị trường thế giới.
Thủ tướng Hun Manet đã hứa trong bài phát biểu rằng kênh đào - đứa con tinh thần của Hunsen cha ông - sẽ thúc đẩy nền kinh tế, củng cố nền độc lập, thúc đẩy thương mại, công nghiệp, nông nghiệp và hậu cần và đảm bảo quản lý nguồn nước hiệu quả.
Nhưng nó cũng sẽ di dời khoảng 10.000 ngôi nhà và nuốt chửng những mảnh đất nông nghiệp dọc theo kênh đào – và người dân địa phương cho biết họ chưa nhận được các điều khoản bồi thường rõ ràng.
Trong khi đó, Việt Nam có mối lo ngại về viễn cảnh kênh đào sẽ làm giảm dòng chảy xuống sông Mekong tới đồng bằng trồng lúa quan trọng của Việt Nam, nhưng chính phủ Campuchia đã bác bỏ những lo ngại đó.
'Thật sự bực mình'
Nhiều tuần sau lễ động thổ, không có dấu hiệu tiến triển nào của dự án. Một con lạch nâu chậm chạp ngoài sông Mekong chạy dọc theo một nhà máy phân bón do Trung Quốc xây dựng được trang trí bằng một biểu ngữ lớn tuyên bố "Tất cả chúng tôi đều ủng hộ Kênh đào Funan Techo".
“Tất cả chúng tôi đều ủng hộ dự án kênh đào”, trưởng làng Thong Naren xác nhận.
Chính phủ đã phát động một chiến dịch mạnh mẽ để quảng bá kênh đào, về cách kênh đào sẽ mang nước đến những cánh đồng lúa khô cằn, thay đổi cuộc sống của người dân và cắt giảm chi phí vận chuyển.
“Các tàu sẽ đi lại qua lại mỗi ngày”, Thong Naren cho biết, đồng thời nói thêm rằng du khách có thể đến để ngắm cảnh tượng tuyệt đẹp này. “Là một công dân Campuchia, tôi rất tự hào về dự án này”.
Tuy nhiên, Thong Naren và những người khác lo ngại về việc thiếu thông tin về khoản bồi thường mà chính phủ sẽ dành cho họ khi di dời, cũng như tác động đến môi trường và dòng sông, vốn là nguồn sống của họ.
“Việc di dời chẳng có gì tốt đẹp cả”, bà Mot Yen cho biết. “Khi chúng tôi đến một nơi mới, chúng tôi sẽ phải trồng lại tất cả các loại cây trồng. Tệ hơn nữa, chúng tôi không biết mình sẽ chuyển đến đâu”.
Dân làng kiên quyết rằng họ chỉ đồng ý di dời sau khi nhận được khoản bồi thường thỏa đáng nhưng không ai biết khi nào điều đó có thể xảy ra. Bà nói thêm: "Điều này thực sự khiến chúng tôi thất vọng".
'Rất nhiều sự phô trương'
Nhiều nông dân dọc theo tuyến đường dự kiến xây dựng kênh đào từ Kandal và Takeo đến Kep cũng chia sẻ sự thất vọng này. Người nông dân Takeo Kean Ya, 62 tuổi, cho biết mặc dù ông đã nghe nói rằng kênh đào sẽ chảy qua đất của mình nhưng vẫn chưa có thông tin nào về việc bồi thường.
“Không chỉ tôi, mà hơn 100 hộ gia đình trong khu vực này sẽ bị ảnh hưởng nhưng không ai đến thăm chúng tôi, không ai nói chuyện với chúng tôi cả”, ông nói. “Tôi thậm chí không muốn bồi thường, tôi chỉ muốn họ đừng xây kênh đào ở đây”.
Chính phủ thừa nhận rằng quá trình bồi thường cần phải được đẩy nhanh và kêu gọi sự kiên nhẫn. Các nhà chức trách vẫn chưa công bố mức bồi thường và cũng đã điều chỉnh ước tính về mức độ tác động của dự án.
Phó chủ tịch thứ nhất của Hội đồng Phát triển Campuchia, Sun Chanthol, phát biểu với giới truyền thông vào tháng 7 rằng dự án sẽ ảnh hưởng đến 1.585 hộ gia đình, gần 150 ha đất ở và 2.910 ha ruộng lúa và đồn điền.
Nhưng chỉ vài tuần sau đó, dự báo đó đã được điều chỉnh tăng mạnh lên khoảng 10.000 ngôi nhà, 30 cây cầu, 36 con đường, 600 con đập và kênh đào nhỏ hơn cùng hơn 7.000 ha đất nông nghiệp.
Trong khi dân làng vẫn còn mù mờ, có vẻ như các nhà quy hoạch của chính phủ vẫn đang hoàn thiện các chi tiết về tuyến đường của kênh đào. Một số khu định cư, được yêu cầu chuẩn bị di dời, sau đó được yêu cầu ở lại, người dân cho biết.
Chính phủ vẫn chưa công bố tên công ty sẽ giám sát việc xây dựng.
“Đây là điều rất điển hình của Hun Sen”, một nhà phân tích người Campuchia giấu tên cho biết, bày tỏ sự hoài nghi về dự án này tại một đất nước mà những tiếng nói bất đồng chính kiến trong nhiều năm qua đã bị đe dọa hoặc thậm chí còn tệ hơn. “Quá nhiều sự phô trương cho một thứ chỉ mới hoàn thành một nửa”. Các cơ quan giám sát dự án từ chối trả lời.
‘Quyền lực’
Các nhà nghiên cứu và phân tích Campuchia không muốn thảo luận về khả năng xảy ra bất kỳ vấn đề nào với kênh đào Funan Techo và giới truyền thông trong nước chỉ tập trung vào những lợi ích được thổi phồng quá mức.
Kênh đào này, có tên chính thức là Dự án Hệ thống hậu cần và Đường thủy Tonle Bassac, đã được đề xuất và phê duyệt khi Hun Sen còn là thủ tướng, và được công chúng ca ngợi là một trong những di sản to lớn của nhà lãnh đạo kỳ cựu này.
Từ “techo” trong tiêu đề của kênh đào — có nghĩa là “quyền lực” trong tiếng Khmer — là tiếng vang của danh hiệu danh dự của Hun Sen, Samdech Techo, được gợi lên trong nhiều dự án khác của Campuchia. Dự án này đã chính thức được khởi công vào đúng ngày sinh nhật của ông, ngày 5/8.
Nhà phân tích người Campuchia tại Phnom Penh cho biết: "Hun Manet với tư cách là người thừa kế được cha mình lựa chọn không còn lựa chọn nào khác ngoài việc tuyên bố rằng chính phủ và nhân dân Campuchia sẽ xây dựng kênh đào bằng mọi giá".
Câu hỏi về thời gian, ngân sách
Các nhà quan sát nước ngoài đặt câu hỏi về tính khả thi của dự án - một trong những dự án cơ sở hạ tầng lớn nhất tại Campuchia - và cho rằng khung thời gian từ bốn đến sáu năm để xây dựng là không thực tế.
Trong khi đó, các nhà quy hoạch đang xem xét khả năng xây dựng một kênh đào dài 100 km băng qua eo đất Kra ở miền nam Thái Lan cho biết sẽ mất 10 năm để hoàn thành với chi phí khoảng 28 tỷ đô la Mỹ.
Brian Eyler, giám đốc chương trình Đông Nam Á tại trung tâm nghiên cứu Stimson có trụ sở tại Washington, nói rằng dự án Campuchia "có vẻ như đang gặp khó khăn về tài chính".
Eyler cho biết: “Thông tin chi tiết về quyền sở hữu và tài chính của dự án này thay đổi theo từng tháng”.
Hun Manet phát biểu tại lễ động thổ rằng thay vì là một dự án có vốn đầu tư nước ngoài - ban đầu một công ty nhà nước Trung Quốc được cho là nhà đầu tư chính theo Sáng kiến Vành đai và Con đường - thì hiện nay kênh đào này được xây dựng chủ yếu bằng tiền của Campuchia.
Ông cho biết người Campuchia sẽ chiếm tới 51% thị phần đầu tư cần thiết.
Thông báo của thủ tướng nhằm mục đích xua tan những lo ngại về việc Trung Quốc kiểm soát kênh đào nhưng lại đặt ra một câu hỏi mới về vấn đề tài chính. Campuchia vẫn là một trong những quốc gia nghèo nhất Đông Nam Á và vẫn chưa rõ tiền sẽ đến từ đâu.
Một nhà phân tích người Campuchia khác, Vannarith Chheang, cho biết chi phí xây dựng ước tính 1,7 tỷ đô la Mỹ của chính phủ có thể là quá thấp. Vannarith phát biểu tại một hội thảo trực tuyến do Viện ISEAS–Yusof Ishak, một tổ chức nghiên cứu của Singapore, tổ chức: “Có thể sẽ rất khó khăn để hiện thực hóa dự án với ngân sách ước tính hiện tại”.
Một số nhà kinh tế cho rằng vẫn rẻ hơn khi vận chuyển hàng xuất khẩu của Campuchia qua các cảng Việt Nam thay vì đi dọc theo kênh đào đến một cảng chưa được nâng cấp ở Kampot.
Ở độ sâu 5,4 mét, kênh đào chỉ có thể chứa được tàu có trọng tải lên đến 5.000 tấn. Các tàu lớn hơn vẫn phải sử dụng tuyến đường Việt Nam.
Kẻ thù không đội trời chung của Hun Sen và là cựu bộ trưởng tài chính, lãnh đạo phe đối lập kỳ cựu Sam Rainsy, lập luận rằng dự đoán của chính phủ về lợi nhuận của kênh đào là "không đáng tin cậy". Ông ta đã cáo buộc chính phủ Hun Manet cố tình bỏ qua những khả năng mà cảng Sihanoukville mang lại, "nếu cảng này được quản lý tốt hơn kết hợp với tuyến đường sắt đang hoạt động".
Sam Rainsy viết trong một blog rằng: “Thật không thể tưởng tượng được kênh đào có thể đóng vai trò trong hoạt động thương mại hàng hải quốc tế của Campuchia nếu không dựa vào cảng nước sâu duy nhất của nước này tại Sihanoukville”.
Đổ lỗi cho “sự phù phiếm của Hun Sen” về dự án, Sam Rainsy lưu ý rằng lý do thực sự của dự án kênh đào không phải là kinh tế, mà là địa chiến lược và chính trị.
Eyler cho biết tiến độ xây dựng kênh đào diễn ra nhanh như thế nào vẫn là một câu hỏi lớn.
Ông cho biết: “Tuy nhiên, việc các dự án có lễ động thổ nhưng sau đó không có tiến triển gì thêm trong một thời gian dài là điều thường thấy. Tôi dám cá rằng kênh đào Funan Techo sẽ là một trong số đó”.
Nguồn: EuroAsia #funantechoảnhhưởng
