VNR Content
Pearl
Hệ sinh thái nước ngọt ở Tây Âu hiện tại đang bị đe dọa nghiêm trọng bởi một loài cá ngoại lai khổng lồ ăn thịt cả chim bồ câu xuất xứ từ Đông Âu.
Lần đầu tiên Frédéric Santoul chứng kiến việc săn mồi của cá nheo châu Âu là khi anh đang đứng trên cây cầu có từ thời trung cổ tại Albi, một thị trấn thuộc miền nam nước Pháp.
Trên một hòn đảo nhỏ bên dưới, những con bồ câu bay lang thang, không hề để ý gì đến những con cá nheo đang di chuyển gần đó. Đột nhiên, một con cá trồi lên khỏi mặt nước, vồ lấy chim bồ câu rồi lao mình trở lại sông, ngậm con mồi trong miệng.
Santoul, một nhà sinh thái học chuyên về cá tại Đại học Toulouse đã dành nhiều thời gian để tìm hiểu hiện tượng kể trên. Anh nói: 'Tôi biết rằng cá voi sát thủ có thể lao lên bờ bắt hải cẩu nhưng thực sự không thể tưởng tượng cách săn mồi đó lại xuất hiện ở loài cá khác'.
Cách đây gần 1 thập kỷ, ít người biết đến sự tồn tại của cá nheo ở Tây Âu. Loài cá có thể dài tới 3 mét và nặng tới hơn 270 kg này có nguồn gốc ở Đông Âu nhưng giờ đã xuất hiện ở ít nhất 10 quốc gia trên khắp Tây và Nam Âu.
Trong môi trường sống bản địa, nơi loài này vừa được đánh bắt và vừa được nuôi để làm thực phẩm, cá nheo châu Âu không được coi là có vấn đề. Ở đó, các quần thể loài này dường như vẫn tương đối ổn định trong nhiều thập kỷ, ít bằng chứng về việc chúng ăn thịt quá mức với loài khác.
Tuy nhiên, ở những con sông mà cá nheo châu Âu mới sinh sống, chúng được coi là đang nhắm vào những loài cá có nguy cơ tuyệt chủng và quan trọng về mặt thương mại, chẳng hạn như cá trích Allis và cá hồi Đại Tây Dương. Đây là những loài mà quần thể ở châu Âu đang suy giảm nghiêm trọng.
Santoul lo ngại cá nheo châu Âu có thể quét sạch nhiều loài cá bản địa Tây Âu, làm thay đổi cơ bản hệ sinh thái sông vốn đang phải đối phó với tác động của những con đập, tình trạng ô nhiễm nguồn nước và đánh bắt quá mức.
Giống như nhiều loài ngoại lai khác, cá nheo châu Âu phát triển mạnh ở những con sông đã bị con người thay đổi, nơi nhiệt độ nước cao và nồng độ oxy thấp. Cá nheo lớn nhanh, tuổi thọ cao (có thể lên đến 80 năm), sinh sản dễ dàng, cá cái đẻ hàng trăm nghìn quả trứng mỗi lần.
Tuy nhiên, kỹ năng săn mồi của chúng mới là thứ đáng sợ. Giống như tất cả các loài cá da trơn khác, cá nheo châu Âu có các giác quan rất phát triển, đặc biệt là trong việc hát hiện chuyển động của con mồi. Santoul cho biết: 'Cá nheo châu Âu nhắm mục tiêu đến các loài cá bơi từ biển vào sông để đẻ trứng, chẳng hạn như cá hồi Đại Tây Dương'.
Chúng cũng áp dụng các chiến lược săn mồi mới chưa từng xuất hiện trước đây ở môi trường bản địa, chẳng hạn như trồi khỏi mặt nước để bắt chim bồ câu. Tại sông Garonne của Pháp, cá nheo đôi khi còn đợi sẵn bên trong đường hầm của một nhà máy thủy điện để đợi cá hồi đi qua.
Cũng trong dòng sông đó, cá nheo đã học được cách nhắm mục tiêu đến loài cá trích Allis shad trên bề mặt sông vào ban đêm, khi loài này đang chú tâm vào những màn tán tỉnh bạn tình. 'Cá nheo châu Âu' hiện đã trở thành mối đe dọa nghiêm trọng với các loài cá di trú quan trọng' - Santoul cho biết.
Tuy nhiên, Santoul cũng nói thêm cá nheo châu Âu không gây hại với con người mặc dù chúng nổi tiếng với những lời đồn về việc hung hãn tấn công, thậm chí là giết chết người. Anh nói thêm: 'Chúng vô hại và rất tò mò với con người, bạn có thể bơi cạnh chúng ở trên sông'.
Tuy nhiên, các loài cá nước ngọt sở hữu kích cỡ cơ thể thuộc dạng lớn đang bị suy giảm nghiêm trọng bởi các loài xâm lấn, mất môi trường sống, đánh bắt quá mức. Theo một nghiên cứu năm 2019, những loài này được gọi là megafishes (cá khổng lồ) đã giảm 94% kể từ những năm 1970.
Dù vậy, cá nheo châu Âu lại sở hữu khả năng thích ứng với môi trường và khả năng sinh sản tốt. Chúng chính là một ngoại lệ trong những loài megafishes.
Ông Zeb Hogan, một nhà sinh thái học cá ở đại học Nevada cho rằng hệ sinh thái nước ngọt đang bị đe dọa rất nghiêm trọng và sự du nhập của các loài cá ngoại lai được coi là nguyên nhân hàng đầu.
Các nhà khoa học cho biết những thay đổi sinh thái do biến đổi khí hậu, bao gồm nhiệt độ ấm lên và sự thay đổi lượng mưa có thể tạo ra điều kiện thuận lợi hơn cho sự phát triển của cá nheo châu Âu. Rob Britton, một nhà sinh thái học về cá tại đại học Bournemouth cho biết: 'Biến đổi khí hậu ảnh hưởng đến các loài khác nhau và một số loài ngoại lai có khả năng phân bố lớn hơn nhiều so với các loài bản địa'.
Theo Santoul, có bằng chứng cho thấy rằng cá nheo châu Âu vốn cần nhiệt độ nước ít nhất hơn 20 độ C để sinh sản đang xâm lấn sang các dòng sông ở Bỉ và Hà Lan, khi nước ở các vùng đó ấm lên. Có dấu hiệu cho thấy cá nheo châu Âu sinh sản nhiều lần trong năm ở Pháp vì các dòng sông ở đó ấm hơn trong thời gian dài hơn trước đây.
Các giải pháp hiện nay để giải quyết mối đe dọa của cá nheo châu Âu với các loài bản địa ở Tây Âu vẫn còn rất hạn chế. Với hoạt động câu cá rồi thả đang sôi động nhờ cá nheo châu Âu, chủ yếu tại Tây Ban Nha và Ý dường như các chính phủ không mấy mặn mà với việc loại bỏ loài cá này. Loài này thường được sử dụng để ăn ở Đông Âu nhưng người Tây Âu lại chưa bao giờ thực sự đánh bắt nó như một loại thủy sản.
Santoul nhấn mạnh rằng các nước châu Âu cần hợp tác chặt chẽ hơn để bảo tồn hệ sinh thái nước ngọt và giải quyết các mối đe dọa mà những loài cá di cư phải đối mặt. Anh cho biết hiện tại chưa có nỗ lực nào được tiến hành để diệt trừ cá nheo châu Âu ở Tây Âu.
Theo Nationalgeographic
Lần đầu tiên Frédéric Santoul chứng kiến việc săn mồi của cá nheo châu Âu là khi anh đang đứng trên cây cầu có từ thời trung cổ tại Albi, một thị trấn thuộc miền nam nước Pháp.
Trên một hòn đảo nhỏ bên dưới, những con bồ câu bay lang thang, không hề để ý gì đến những con cá nheo đang di chuyển gần đó. Đột nhiên, một con cá trồi lên khỏi mặt nước, vồ lấy chim bồ câu rồi lao mình trở lại sông, ngậm con mồi trong miệng.
Santoul, một nhà sinh thái học chuyên về cá tại Đại học Toulouse đã dành nhiều thời gian để tìm hiểu hiện tượng kể trên. Anh nói: 'Tôi biết rằng cá voi sát thủ có thể lao lên bờ bắt hải cẩu nhưng thực sự không thể tưởng tượng cách săn mồi đó lại xuất hiện ở loài cá khác'.
Cách đây gần 1 thập kỷ, ít người biết đến sự tồn tại của cá nheo ở Tây Âu. Loài cá có thể dài tới 3 mét và nặng tới hơn 270 kg này có nguồn gốc ở Đông Âu nhưng giờ đã xuất hiện ở ít nhất 10 quốc gia trên khắp Tây và Nam Âu.
Tuy nhiên, ở những con sông mà cá nheo châu Âu mới sinh sống, chúng được coi là đang nhắm vào những loài cá có nguy cơ tuyệt chủng và quan trọng về mặt thương mại, chẳng hạn như cá trích Allis và cá hồi Đại Tây Dương. Đây là những loài mà quần thể ở châu Âu đang suy giảm nghiêm trọng.
Santoul lo ngại cá nheo châu Âu có thể quét sạch nhiều loài cá bản địa Tây Âu, làm thay đổi cơ bản hệ sinh thái sông vốn đang phải đối phó với tác động của những con đập, tình trạng ô nhiễm nguồn nước và đánh bắt quá mức.
Bữa tiệc của những 'gã khổng lồ'
Năm 1974, một người câu cá quốc tịch Đức đã thả vài nghìn con cá nheo con xuống sông Ebro của Tây Ban Nha. Những người câu cá khác với hy vọng bắt được một con cá thật to cũng làm như vậy ở các con sông tại những quốc gia khác, và loài này sinh sôi nảy nở từ đó.Giống như nhiều loài ngoại lai khác, cá nheo châu Âu phát triển mạnh ở những con sông đã bị con người thay đổi, nơi nhiệt độ nước cao và nồng độ oxy thấp. Cá nheo lớn nhanh, tuổi thọ cao (có thể lên đến 80 năm), sinh sản dễ dàng, cá cái đẻ hàng trăm nghìn quả trứng mỗi lần.
Tuy nhiên, kỹ năng săn mồi của chúng mới là thứ đáng sợ. Giống như tất cả các loài cá da trơn khác, cá nheo châu Âu có các giác quan rất phát triển, đặc biệt là trong việc hát hiện chuyển động của con mồi. Santoul cho biết: 'Cá nheo châu Âu nhắm mục tiêu đến các loài cá bơi từ biển vào sông để đẻ trứng, chẳng hạn như cá hồi Đại Tây Dương'.
Cũng trong dòng sông đó, cá nheo đã học được cách nhắm mục tiêu đến loài cá trích Allis shad trên bề mặt sông vào ban đêm, khi loài này đang chú tâm vào những màn tán tỉnh bạn tình. 'Cá nheo châu Âu' hiện đã trở thành mối đe dọa nghiêm trọng với các loài cá di trú quan trọng' - Santoul cho biết.
Tuy nhiên, Santoul cũng nói thêm cá nheo châu Âu không gây hại với con người mặc dù chúng nổi tiếng với những lời đồn về việc hung hãn tấn công, thậm chí là giết chết người. Anh nói thêm: 'Chúng vô hại và rất tò mò với con người, bạn có thể bơi cạnh chúng ở trên sông'.
Chưa nỗ lực để giải quyết mối đe dọa
Một ví dụ khác về loài cá to lớn, xâm lấn phá vỡ hệ sinh thái nước ngọt là cá rô sông Nile. Loài này được đưa đến hồ Victoria và các hồ khác tại Đông Phi vào những năm 1960 và sau đó dẫn đến sự sụt giảm nghiêm trọng của ít nhất 200 loài cá bản địa vào những năm 1980.Tuy nhiên, các loài cá nước ngọt sở hữu kích cỡ cơ thể thuộc dạng lớn đang bị suy giảm nghiêm trọng bởi các loài xâm lấn, mất môi trường sống, đánh bắt quá mức. Theo một nghiên cứu năm 2019, những loài này được gọi là megafishes (cá khổng lồ) đã giảm 94% kể từ những năm 1970.
Dù vậy, cá nheo châu Âu lại sở hữu khả năng thích ứng với môi trường và khả năng sinh sản tốt. Chúng chính là một ngoại lệ trong những loài megafishes.
Các nhà khoa học cho biết những thay đổi sinh thái do biến đổi khí hậu, bao gồm nhiệt độ ấm lên và sự thay đổi lượng mưa có thể tạo ra điều kiện thuận lợi hơn cho sự phát triển của cá nheo châu Âu. Rob Britton, một nhà sinh thái học về cá tại đại học Bournemouth cho biết: 'Biến đổi khí hậu ảnh hưởng đến các loài khác nhau và một số loài ngoại lai có khả năng phân bố lớn hơn nhiều so với các loài bản địa'.
Theo Santoul, có bằng chứng cho thấy rằng cá nheo châu Âu vốn cần nhiệt độ nước ít nhất hơn 20 độ C để sinh sản đang xâm lấn sang các dòng sông ở Bỉ và Hà Lan, khi nước ở các vùng đó ấm lên. Có dấu hiệu cho thấy cá nheo châu Âu sinh sản nhiều lần trong năm ở Pháp vì các dòng sông ở đó ấm hơn trong thời gian dài hơn trước đây.
Các giải pháp hiện nay để giải quyết mối đe dọa của cá nheo châu Âu với các loài bản địa ở Tây Âu vẫn còn rất hạn chế. Với hoạt động câu cá rồi thả đang sôi động nhờ cá nheo châu Âu, chủ yếu tại Tây Ban Nha và Ý dường như các chính phủ không mấy mặn mà với việc loại bỏ loài cá này. Loài này thường được sử dụng để ăn ở Đông Âu nhưng người Tây Âu lại chưa bao giờ thực sự đánh bắt nó như một loại thủy sản.
Santoul nhấn mạnh rằng các nước châu Âu cần hợp tác chặt chẽ hơn để bảo tồn hệ sinh thái nước ngọt và giải quyết các mối đe dọa mà những loài cá di cư phải đối mặt. Anh cho biết hiện tại chưa có nỗ lực nào được tiến hành để diệt trừ cá nheo châu Âu ở Tây Âu.
Theo Nationalgeographic
