From Beijing with Love
Cháu đã lớn thế này rồi à. Lại đây chú ôm cái coi.
Cốt khí củ (Reynoutria japonica) là một loại cây quen thuộc trong Đông y, được ưa chuộng tại các nước Đông Á như Nhật Bản, Trung Quốc và Triều Tiên. Loài cây này thường được sử dụng để điều trị các bệnh như phong thấp, đau nhức xương khớp, mụn nhọt, lở ngứa và nhiều bệnh khác.
Cốt khí củ có thân giống cây tre, cao 3-4 mét, vỏ lấm tấm đốm hồng và chứa nhiều nước. Loài cây này có sức sống mãnh liệt, phát triển nhanh vào mùa xuân nhưng không chịu được mùa đông lạnh giá. Mặc dù là cây kinh tế ở một số địa phương, chẳng hạn như miền nam Trung Quốc, cốt khí củ lại là một "cơn ác mộng" đối với các nước châu Âu và Mỹ.
Vào giữa thế kỷ 19, cốt khí củ được đưa từ Nhật Bản sang Hà Lan như một loài thực vật quý hiếm. Ban đầu, phạm vi phân bố của nó còn trong tầm kiểm soát, nhưng sau đó, loài cây này đã phát triển mạnh mẽ, xâm chiếm nhiều quốc gia và khu vực.
Tại Vương quốc Anh, cốt khí củ thực sự là một tai họa. Câu chuyện của cặp vợ chồng Liz và Adrian Atkinson ở Belfast là một ví dụ điển hình. Họ đã nỗ lực rất nhiều để có được ngôi nhà mơ ước, nhưng không lâu sau, cây cốt khí củ bắt đầu mọc lên từ nền xi măng và các vết nứt trên gạch. Dù đã sử dụng nhiều loại thuốc diệt cỏ, họ vẫn không thể tiêu diệt tận gốc loài cây này. Cốt khí củ đã xâm chiếm đến 40% diện tích ngôi nhà, khiến giá trị căn nhà giảm mạnh từ 300.000 bảng Anh xuống chỉ còn 60.000 - 70.000 bảng Anh, khiến họ vô cùng tuyệt vọng.
Nhiều nơi phải sử dụng thuốc diệt cỏ hóa học, một phương pháp tốn kém và phải thực hiện liên tục trong nhiều năm mới có hiệu quả. Chi phí để làm sạch một mảnh đất nhỏ bị cốt khí củ xâm chiếm đã lên tới hàng nghìn bảng Anh. Tính đến năm 2012, cốt khí củ đã khiến giá trị bất động sản ở Anh giảm tổng cộng 25 tỷ USD.
Hiện nay, cốt khí củ có thể được tìm thấy ở khắp mọi nơi tại Anh, từ trong nhà, đường sắt, đường cao tốc đến cầu cống. Chúng mọc lên và phá hủy nền xi măng, bê tông của các công trình.
Ba nguyên nhân chính được xác định là nguồn gốc của sự xâm lấn này. Thứ nhất, cốt khí củ sinh sản rất mạnh, cả bằng hạt và thân rễ. Hạt nhỏ, dễ phát tán theo gió, trong khi rễ cây có thể phát triển dài tới 7 mét dưới lòng đất. Chỉ cần một đoạn rễ dài 10cm cũng có thể mọc thành cây mới. Thứ hai, hầu như không có loài côn trùng hay chim chóc nào ăn cốt khí củ, khiến chúng phát triển mất kiểm soát và phá vỡ cân bằng sinh thái ở nhiều nước châu Âu. Thứ ba, khí hậu đại dương ấm áp quanh năm ở Anh tạo điều kiện lý tưởng cho sự phát triển của cốt khí củ.
Để kiểm soát loài cây này, các nhà khoa học đã phát hiện ra một loài rận hút nhựa cây tên là Aphalara itadori ở Nhật Bản có thể tiêu diệt cốt khí củ một cách tự nhiên. Tuy nhiên, loài rận này chưa có mặt ở châu Âu. Châu Âu đang xem xét việc đưa loài côn trùng này vào nuôi, nhưng cần nghiên cứu kỹ lưỡng để tránh tạo ra một thảm họa xâm lấn mới.
Ở Trung Quốc, cốt khí củ không những không bị coi là mối đe dọa mà còn là một "món ăn vặt tự nhiên". Người ta thường dùng phần thân non, gọt vỏ, trộn với ớt, muối và giấm để tạo thành món ăn chua ngọt, giòn giòn. Ở một số vùng Tây Nam Trung Quốc, thân non của cốt khí củ được dùng để xào, nấu canh. Đặc biệt, canh chua cốt khí củ là một đặc sản nổi tiếng ở Quý Châu.
Không chỉ ngon miệng, cốt khí củ còn có giá trị dược liệu. "Bản thảo cương mục" ghi chép cốt khí củ có tác dụng hoạt huyết, thanh nhiệt giải độc, trị ho, bình suyễn. Y học hiện đại cũng công nhận tác dụng chống oxy hóa và lão hóa của resveratrol có trong thân rễ cốt khí củ, và thành phần này được sử dụng rộng rãi trong nghiên cứu, phát triển thuốc và thực phẩm chức năng.
Việc biến một loài cây xâm lấn thành đặc sản ẩm thực cho thấy khả năng tận dụng tài nguyên thiên nhiên độc đáo của người Trung Quốc, đồng thời cũng là một bài học kinh nghiệm trong việc xử lý thực vật xâm lấn.
Cốt khí củ có thân giống cây tre, cao 3-4 mét, vỏ lấm tấm đốm hồng và chứa nhiều nước. Loài cây này có sức sống mãnh liệt, phát triển nhanh vào mùa xuân nhưng không chịu được mùa đông lạnh giá. Mặc dù là cây kinh tế ở một số địa phương, chẳng hạn như miền nam Trung Quốc, cốt khí củ lại là một "cơn ác mộng" đối với các nước châu Âu và Mỹ.
Từ cây cảnh quý hiếm đến thảm họa xâm lấn
Vào giữa thế kỷ 19, cốt khí củ được đưa từ Nhật Bản sang Hà Lan như một loài thực vật quý hiếm. Ban đầu, phạm vi phân bố của nó còn trong tầm kiểm soát, nhưng sau đó, loài cây này đã phát triển mạnh mẽ, xâm chiếm nhiều quốc gia và khu vực.
Tại Vương quốc Anh, cốt khí củ thực sự là một tai họa. Câu chuyện của cặp vợ chồng Liz và Adrian Atkinson ở Belfast là một ví dụ điển hình. Họ đã nỗ lực rất nhiều để có được ngôi nhà mơ ước, nhưng không lâu sau, cây cốt khí củ bắt đầu mọc lên từ nền xi măng và các vết nứt trên gạch. Dù đã sử dụng nhiều loại thuốc diệt cỏ, họ vẫn không thể tiêu diệt tận gốc loài cây này. Cốt khí củ đã xâm chiếm đến 40% diện tích ngôi nhà, khiến giá trị căn nhà giảm mạnh từ 300.000 bảng Anh xuống chỉ còn 60.000 - 70.000 bảng Anh, khiến họ vô cùng tuyệt vọng.
Nhiều nơi phải sử dụng thuốc diệt cỏ hóa học, một phương pháp tốn kém và phải thực hiện liên tục trong nhiều năm mới có hiệu quả. Chi phí để làm sạch một mảnh đất nhỏ bị cốt khí củ xâm chiếm đã lên tới hàng nghìn bảng Anh. Tính đến năm 2012, cốt khí củ đã khiến giá trị bất động sản ở Anh giảm tổng cộng 25 tỷ USD.
Sức sống mãnh liệt và khó kiểm soát
Hiện nay, cốt khí củ có thể được tìm thấy ở khắp mọi nơi tại Anh, từ trong nhà, đường sắt, đường cao tốc đến cầu cống. Chúng mọc lên và phá hủy nền xi măng, bê tông của các công trình.
Ba nguyên nhân chính được xác định là nguồn gốc của sự xâm lấn này. Thứ nhất, cốt khí củ sinh sản rất mạnh, cả bằng hạt và thân rễ. Hạt nhỏ, dễ phát tán theo gió, trong khi rễ cây có thể phát triển dài tới 7 mét dưới lòng đất. Chỉ cần một đoạn rễ dài 10cm cũng có thể mọc thành cây mới. Thứ hai, hầu như không có loài côn trùng hay chim chóc nào ăn cốt khí củ, khiến chúng phát triển mất kiểm soát và phá vỡ cân bằng sinh thái ở nhiều nước châu Âu. Thứ ba, khí hậu đại dương ấm áp quanh năm ở Anh tạo điều kiện lý tưởng cho sự phát triển của cốt khí củ.
Để kiểm soát loài cây này, các nhà khoa học đã phát hiện ra một loài rận hút nhựa cây tên là Aphalara itadori ở Nhật Bản có thể tiêu diệt cốt khí củ một cách tự nhiên. Tuy nhiên, loài rận này chưa có mặt ở châu Âu. Châu Âu đang xem xét việc đưa loài côn trùng này vào nuôi, nhưng cần nghiên cứu kỹ lưỡng để tránh tạo ra một thảm họa xâm lấn mới.
Từ "ác mộng" thành đặc sản
Ở Trung Quốc, cốt khí củ không những không bị coi là mối đe dọa mà còn là một "món ăn vặt tự nhiên". Người ta thường dùng phần thân non, gọt vỏ, trộn với ớt, muối và giấm để tạo thành món ăn chua ngọt, giòn giòn. Ở một số vùng Tây Nam Trung Quốc, thân non của cốt khí củ được dùng để xào, nấu canh. Đặc biệt, canh chua cốt khí củ là một đặc sản nổi tiếng ở Quý Châu.
Không chỉ ngon miệng, cốt khí củ còn có giá trị dược liệu. "Bản thảo cương mục" ghi chép cốt khí củ có tác dụng hoạt huyết, thanh nhiệt giải độc, trị ho, bình suyễn. Y học hiện đại cũng công nhận tác dụng chống oxy hóa và lão hóa của resveratrol có trong thân rễ cốt khí củ, và thành phần này được sử dụng rộng rãi trong nghiên cứu, phát triển thuốc và thực phẩm chức năng.
Việc biến một loài cây xâm lấn thành đặc sản ẩm thực cho thấy khả năng tận dụng tài nguyên thiên nhiên độc đáo của người Trung Quốc, đồng thời cũng là một bài học kinh nghiệm trong việc xử lý thực vật xâm lấn.
