Thoại Viết Hoàng
Writer
Australia là lục địa di chuyển nhanh nhất trên Trái Đất, nằm trên một mảng kiến tạo đang trôi với tốc độ khoảng 7 cm mỗi năm (gần 3 inch) - tương đương với tốc độ tóc và móng tay bạn dài ra.
So với mức trung bình toàn cầu - theo NOAA, các lục địa trên Trái Đất di chuyển trung bình khoảng 1,5 cm mỗi năm (0,6 inch) – thì Australia đang bỏ xa phần còn lại trong hành trình trôi dần về phía bắc.
Về mặt kỹ thuật, mảng kiến tạo được nhắc đến ở đây là mảng Ấn-Úc (Indo-Australian), bao gồm đất liền Australia, đảo Tasmania, một phần Papua New Guinea, New Zealand và khu vực đáy biển Ấn Độ Dương.
Trong tương lai (nói là vài chục triệu năm nữa), mảng Ấn-Úc có thể va vào phần đáy của mảng Á-Âu ở khu vực Đông Nam Á và Trung Quốc, tạo thành một cấu trúc lục địa mới mà một số người gọi là “Austrasia”.
Chuyển động này không phải là chưa từng có trong lịch sử. Cách đây 200 triệu năm, Australia từng là một phần của Gondwana – siêu lục địa khổng lồ chiếm phần lớn Nam bán cầu. Khi đó, các mảng châu Phi, châu Nam Cực, Ấn-Úc và Nam Mỹ gắn liền với nhau. Còn Laurasia – bao gồm phần lớn châu Âu, châu Á và Bắc Mỹ ngày nay – nằm ở Bắc bán cầu.
Điều quan trọng là phải nhớ rằng các lục địa trên Trái Đất luôn trong trạng thái biến đổi (rất chậm). Chúng ta không cảm nhận được điều đó trong cuộc sống hằng ngày, nhưng bề mặt Trái Đất không hề “cứng chắc” như ta tưởng. Các mảng kiến tạo liên tục chuyển động – một số va vào nhau, số khác trôi xa nhau. Hình dung Trái Đất như một con đường nứt nẻ trên băng chuyền chậm: có chỗ nứt toác, có chỗ bị ép lại, và toàn bộ bề mặt lúc nào cũng đang dịch chuyển – chỉ là quá chậm để chúng ta nhìn thấy.
Dù tốc độ này có vẻ chậm với con người, nó đủ nhanh để gây rối cho công nghệ. Các công cụ định vị – như hệ thống GPS của Mỹ, GLONASS của Nga, Galileo của EU và BeiDou của Trung Quốc – sử dụng vệ tinh để xác định vị trí dựa trên hệ tọa độ cố định. Trong khi đó, phần đất bên dưới lại âm thầm di chuyển. Theo thời gian, điều này tạo ra sự sai lệch giữa vị trí mà bản đồ ghi nhận và vị trí thực tế.
Trước năm 2017, Australia vẫn dùng hệ tọa độ từ năm 1994. Sau 23 năm, lục địa này đã lệch khỏi hệ tọa độ ban đầu khoảng 1,6 mét (5,2 feet), buộc họ phải cập nhật hệ thống. Trên danh nghĩa, Australia đã “chính thức” di chuyển 1,8 mét về phía đông bắc.
