Mặt trái của AI: Càng dùng AI, con người càng mất đi điều này

[Nhung Phan]

Xem nhanh

Ẩn Hiện

• Hiệu suất cao, động lực thấp: Cái giá tâm lý khi dùng AI​
• Khi AI thay con người: Cô lập, giảm tương tác và nguy cơ phản xã hội​
• Sáng tạo cá nhân tăng, sáng tạo tập thể giảm?​
• Lãnh đạo thông minh: Đừng chỉ nhìn vào năng suất​

Trong thời đại AI phát triển chóng mặt, các doanh nghiệp đang đổ xô ứng dụng công nghệ này để tăng năng suất. Tuy nhiên, một loạt nghiên cứu mới cảnh báo rằng nếu không cẩn trọng, AI có thể mang lại những cái giá tâm lý không nhỏ: người lao động có thể mất động lực, cảm thấy cô đơn và thậm chí trở nên phản xã hội.

​

Hiệu suất cao, động lực thấp: Cái giá tâm lý khi dùng AI​

Không thể phủ nhận hiệu quả mà AI mang lại. Theo nhà kinh tế học Joseph Briggs của Goldman Sachs, AI có thể giúp năng suất tăng trung bình tới 25%. Một chatbot có thể soạn email, tóm tắt cuộc họp trong vài giây, giải phóng thời gian cho nhân viên làm việc khác.

Nhưng hiệu suất không phải là tất cả. Một nghiên cứu trên 3.500 người lao động do các nhà khoa học Trung Quốc thực hiện đã chỉ ra rằng việc hợp tác với AI khiến động lực nội tại giảm trung bình 11% và mức độ buồn chán tăng 20%. Lý do là bởi AI có thể khiến công việc trở nên cơ học, thiếu cảm xúc và ít tương tác con người.

Điều này có thể dẫn đến sự xa rời công việc – không phải vì quá tải, mà vì thiếu kết nối cảm xúc và động lực bên trong.

Khi AI thay con người: Cô lập, giảm tương tác và nguy cơ phản xã hội​

Không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân, AI còn có thể làm suy giảm tinh thần đồng đội. Khảo sát của Microsoft trên 31.000 người lao động tại 31 quốc gia cho thấy nhiều người dùng AI không chỉ vì tiện lợi, mà để tránh giao tiếp với người khác. Cụ thể:

• 17% dùng AI vì sợ bị đánh giá, cảm thấy riêng tư hơn.
• 16% muốn tránh căng thẳng trong giao tiếp đồng nghiệp.
• 15% thích AI vì “ít phiền” hơn người thật.

Mặc dù điều này giúp công việc trôi chảy hơn, nhưng nếu xu hướng này lan rộng, các kỹ năng mềm như giao tiếp, đồng cảm, giải quyết xung đột sẽ dần bị bào mòn. Đó là mối nguy cho tinh thần đồng đội và khả năng hợp tác trong dài hạn.

Tương tự, nghiên cứu từ MIT và OpenAI cũng phát hiện rằng sử dụng chatbot nhiều có liên quan đến cảm giác cô đơn. Dù chưa xác định được nguyên nhân – AI khiến người ta cô đơn hay người cô đơn dùng AI nhiều hơn – nhưng xu hướng này không thể bỏ qua.

Trong các nghiên cứu tại nhiều công ty toàn cầu, các nhà khoa học ghi nhận rằng càng làm việc với AI, người lao động càng cảm thấy xa cách và cô lập. Điều đáng lo hơn: cảm giác cô đơn này còn liên quan đến việc uống rượu nhiều hơn và giấc ngủ kém hơn.

Sáng tạo cá nhân tăng, sáng tạo tập thể giảm?​

AI cũng đang được xem là “bạn đồng hành” trong sáng tạo. Những người có hiệu suất thấp thường đưa ra nhiều ý tưởng hơn khi có AI hỗ trợ. Tuy nhiên, một nghiên cứu đăng trên Science Advances cho thấy: khi dùng AI để viết sáng tạo, dù chất lượng đầu ra tăng nhưng các ý tưởng lại giống nhau hơn.

Điều đó có nghĩa: AI giúp cá nhân sáng tạo dễ hơn, nhưng khiến tập thể mất đi tính đa dạng và đột phá – điều vốn cần thiết trong các môi trường sáng tạo thực sự.

Lãnh đạo thông minh: Đừng chỉ nhìn vào năng suất​

Không ai phủ nhận sức mạnh của AI, nhưng các nhà lãnh đạo không thể nhắm mắt bỏ qua những rủi ro dài hạn. Các nghiên cứu nhất quán chỉ ra rằng: năng suất tăng không nên đánh đổi bằng sự tụt dốc về tinh thần, sự sáng tạo và kết nối con người.

Điều quan trọng không phải là từ bỏ AI, mà là triển khai nó một cách khôn ngoan: giữ được năng suất, nhưng vẫn bảo toàn sức khỏe tâm lý, sự kết nối và động lực của người lao động.

Các tác giả của nghiên cứu về sự cô đơn nhấn mạnh: “Các nhà lãnh đạo doanh nghiệp phải cân bằng giữa hiệu quả và cam kết vì phúc lợi nhân viên.” Đó là cách duy nhất để bảo đảm hiệu suất bền vững – chứ không chỉ là “bùng nổ ngắn hạn, tổn thương dài hạn”.

Nguồn: https://www.inc.com/jessica-stillma...ivated-and-lonely-new-research-warns/91192623