Mỹ cần 7-9 năm để đóng tàu hộ vệ và khu trục, "pháp sư" Trung Quốc chỉ cần 5-6 năm

[Hail the Judge]

Vào tháng 8 năm 2022, tại xưởng đóng tàu Fincantieri Marinette Marine ở Marinette, Wisconsin, Hải quân Hoa Kỳ đã bắt đầu xây dựng tàu hộ vệ (frigate) lớp Constellation – một trong những chiến hạm chủ lực mới được trang bị vũ khí tiên tiến để đối phó với tàu ngầm, tên lửa và drone của đối phương. Kế hoạch ban đầu dự kiến tàu sẽ được hạ thủy vào năm 2026. Tuy nhiên, do những yêu cầu thay đổi thiết kế liên tục từ Hải quân Mỹ, thời gian hoàn thành đã bị đẩy lùi đáng kể, với dự đoán hiện tại là 9 năm – tức đến năm 2029 hoặc muộn hơn. Sự chậm trễ này không chỉ làm nổi bật những thách thức nội tại của ngành đóng tàu Mỹ mà còn phản ánh sự chênh lệch trong năng lực sản xuất chiến hạm giữa các quốc gia lớn trên thế giới.

Dựa trên phân tích từ các nguồn dữ liệu quốc phòng và tư vấn quân sự, trong giai đoạn 2007-2025, thời gian đóng tàu hộ vệ của 10 quốc gia cho thấy Mỹ là ngoại lệ đáng chú ý:

• Hàn Quốc và Nhật Bản: Hoàn thành tàu hộ vệ trong 3 năm.
• Trung Quốc: Mất 5 năm.
• Mỹ: Dự kiến 9 năm cho lớp Constellation (so với 7 năm trung bình trước đây).
• Chỉ một trong 20 tàu hộ vệ được khảo sát vượt quá mốc 9 năm của Constellation.

Lớp Constellation đang được đóng tại một xưởng đóng tàu của Hoa Kỳ ở Wisconsin

Đối với khu trục hạm – loại tàu lớn hơn và mạnh hơn:

• Hàn Quốc: Tàu khu trục Aegis lớp Sejong Đại Đế mất 3 năm.
• Trung Quốc: Lớp Nanchang mất 6 năm.
• Mỹ: Mất 7-8 năm cho hai khu trục hạm trong cùng kỳ.

Trong khi đó, từ 2014-2023, Trung Quốc hạ thủy 157 tàu chiến, vượt xa con số 67 tàu của Mỹ. Hiện tại, Trung Quốc sở hữu hơn 370 tàu chiến, trong khi Hải quân Mỹ có 295 tàu. Dự báo đến năm 2030, Trung Quốc sẽ đạt 435 tàu, còn Mỹ đặt mục tiêu 390 tàu vào năm 2054 – một khoảng cách ngày càng khó thu hẹp nếu tốc độ đóng tàu không cải thiện.

Lớp Constellation được thiết kế dựa trên bản vẽ đã được kiểm chứng của tàu FREMM (Fregata Europea Multi-Missione) từ Fincantieri – tập đoàn đóng tàu lớn nhất châu Âu, vốn đã sản xuất thành công tàu cho Ý và Pháp. Ý tưởng ban đầu là tận dụng thiết kế sẵn có để rút ngắn thời gian và chi phí. Tuy nhiên, thực tế lại đi ngược kỳ vọng:

• Theo báo cáo của Văn phòng Ngân sách Quốc hội Mỹ (CBO), tàu ban đầu có 85% điểm tương đồng với FREMM, nhưng sau các yêu cầu của Hải quân Mỹ, chỉ còn 15% giống bản gốc. Các thay đổi bao gồm kéo dài thân tàu thêm 7,3m (để chứa máy phát lớn hơn), thay đổi cánh quạt giảm tiếng ồn, và bổ sung không gian cho hệ thống máy tính, vũ khí, làm mát và thông gió.
• Trọng lượng tàu tăng hơn 10% so với thiết kế FREMM gốc, dẫn đến giảm tốc độ – một nhượng bộ mà Hải quân Mỹ đang cân nhắc để đảm bảo khả năng nâng cấp trong tương lai.
• Sau 2,5 năm kể từ khi khởi công (tháng 8/2022), chỉ 10% công việc hoàn thành, so với mục tiêu ban đầu là 35,5% vào tháng 9/2023 (theo GAO). Chi phí cũng tăng từ 1,3 tỷ USD lên hơn 1,9 tỷ USD/tàu.

Thiết kế tàu khu trục Constellation

Hải quân Mỹ giải thích rằng các tiêu chuẩn “sống sót” khắt khe hơn của họ – nhằm đảm bảo tàu chịu được vũ khí đối phương và thời tiết khắc nghiệt – đòi hỏi những thay đổi này. Tuy nhiên, điều này đặt ra câu hỏi: Liệu sự phức tạp hóa có thực sự cần thiết, hay chỉ làm trì hoãn chương trình?

Báo cáo của Wall Street Journal và các phân tích khác chỉ ra nhiều nguyên nhân sâu xa:

1. Thiếu ngành đóng tàu thương mại: Không giống Hàn Quốc, Nhật Bản hay châu Âu – nơi ngành đóng tàu quân sự và dân sự chia sẻ chuỗi cung ứng và lao động – Mỹ gần như không có ngành đóng tàu thương mại. Điều này dẫn đến thiếu hụt nguồn lực chung, từ nguyên liệu thép đến lao động lành nghề.
2. Lực lượng lao động già hóa: Tại xưởng Marinette, 1/3 nhân viên trên 50 tuổi, thấp hơn tỷ lệ 40% ở các xưởng Fincantieri tại Ý – nơi có nhiều lao động giàu kinh nghiệm hơn.
3. Thiết bị lạc hậu: Báo cáo McKinsey (6/2023) cho thấy nhiều máy móc đúc kim loại, cần cẩu và hệ thống vận chuyển tại các xưởng Mỹ có từ Thế chiến II hoặc sớm hơn. Khi hỏng, việc sửa chữa hoặc thay thế mất thời gian vì không còn phụ tùng.
4. Chi phí tăng: Chính sách thuế thép và nhôm của Trump làm giá kim loại nội địa tăng, đẩy chi phí đóng tàu lên cao. Ví dụ, tàu ngầm hạt nhân Mỹ tốn 2,6 tỷ USD (2010-2021), trong khi Anh chỉ mất 2 tỷ USD cho tàu tương tự.

Mỹ tốn thời gian gấp đôi Trung Quốc để đóng tàu khu trục

Trái ngược Mỹ, Hàn Quốc nhờ chuỗi cung ứng mạnh mẽ từ ngành đóng tàu thương mại (chiếm 40% thị trường toàn cầu), Hàn Quốc đóng tàu nhanh và hiệu quả. Tàu khu trục Aegis chỉ mất 2-3 năm, chi phí thấp hơn Mỹ. Với tốc độ đóng tàu gấp đôi Mỹ, Trung Quốc tận dụng các xưởng hiện đại và lao động giá rẻ dù chất lượng tàu bị Mỹ đánh giá thấp hơn. Còn về hải quân Anh, quy mô xưởng nhỏ hơn Mỹ nhưng hiệu quả hơn nhờ tập trung sản xuất tại một địa điểm, thay vì phân tán như Mỹ (phải vận chuyển bộ phận bằng sà lan qua 900km).

Sự chậm trễ của lớp Constellation là biểu tượng cho những vấn đề lớn hơn trong ngành đóng tàu Mỹ: từ thiết kế phức tạp hóa, lao động khan hiếm, đến cơ sở hạ tầng lỗi thời. Trong khi Trung Quốc nhanh chóng mở rộng hạm đội, Mỹ cần hành động quyết liệt để không bị tụt hậu cả về số lượng lẫn thời gian.