ThanhDat
Intern Writer
Trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, một sĩ quan cấp cao của quân đội Mỹ từng được hỏi rằng nếu chiến tranh thế giới bùng nổ, quốc gia nào có khả năng tấn công trực tiếp vào lục địa Hoa Kỳ. Sau một thoáng im lặng, ông trả lời gọn bằng một từ Nga.
Câu trả lời này không mang tính cường điệu mà phản ánh một nhận định chiến lược xuyên suốt nhiều thập kỷ của giới quân sự Mỹ. Ngay cả hơn 30 năm sau khi Liên Xô tan rã, cấu trúc răn đe hạt nhân cốt lõi giữa Nga và Hoa Kỳ về bản chất vẫn không thay đổi.
Thành phần đầu tiên là các tên lửa đạn đạo liên lục địa phóng từ mặt đất, tiêu biểu là RS 28 Sarmat. Loại tên lửa hạng nặng này có tầm bắn khoảng 18.000 km và có thể mang từ 10 đến 15 đầu đạn hạt nhân với khả năng tấn công các mục tiêu độc lập, đủ để bao phủ toàn bộ lãnh thổ Hoa Kỳ nếu được phóng từ Nga.
Thành phần thứ hai là lực lượng tàu ngầm hạt nhân chiến lược. Các tàu ngầm lớp Borei được trang bị tên lửa Bulava có khả năng tiếp cận các vùng biển gần Hoa Kỳ, qua đó rút ngắn đáng kể thời gian cảnh báo.
Thành phần cuối cùng là máy bay ném bom chiến lược Tu 160, thường được gọi là Thiên nga trắng. Với khả năng tiếp nhiên liệu trên không, loại máy bay này có thể thực hiện các chuyến bay tầm xa mang tính toàn cầu.
Về mặt địa lý, lãnh thổ Nga trải dài trên lục địa Á Âu. Khu vực Chukotka ở cực đông chỉ cách bang Alaska của Hoa Kỳ qua eo biển Bering với khoảng cách khoảng 85 km tại điểm hẹp nhất. Trong chiến tranh thông thường, yếu tố này ít mang ý nghĩa quyết định, nhưng trong kỷ nguyên hạt nhân, nó đồng nghĩa với việc thời gian cảnh báo chỉ tính bằng phút.
Bên cạnh đó là di sản văn hóa quân sự kéo dài từ thời Nga Sa hoàng, Liên Xô cho đến nước Nga hiện đại. Điểm chung xuyên suốt là ưu tiên phát triển lực lượng tấn công chiến lược ngay cả khi ngân sách quốc phòng hạn chế, xây dựng hệ thống phòng thủ nhiều tầng và nhấn mạnh các biện pháp phản ứng bất đối xứng trong học thuyết quân sự.
Các quốc gia khác gặp nhiều hạn chế trong việc đạt tới vị thế tương tự. Trung Quốc theo đuổi chiến lược răn đe hạt nhân tối thiểu trong thời gian dài. Kho vũ khí hạt nhân của Anh và Pháp có quy mô nhỏ hơn nhiều. Trong khi đó, năng lực triển khai và phương tiện mang đầu đạn của các nước như Triều Tiên vẫn còn ở mức hạn chế. Ngược lại, Nga tuyên bố rõ ràng rằng họ sẵn sàng sử dụng vũ khí hạt nhân nếu sự sống còn của quốc gia bị đe dọa.
Tuy nhiên, khả năng tấn công trực tiếp lục địa Hoa Kỳ cũng là một con dao hai lưỡi. Cả Nga và Hoa Kỳ đều nhận thức sâu sắc về học thuyết hủy diệt lẫn nhau được đảm bảo. Chính vì cả hai bên đều có năng lực tiêu diệt đối phương, nên việc sử dụng vũ khí hạt nhân trở thành lựa chọn cuối cùng. Việc hai nước gia hạn Hiệp ước New START vào năm 2021 cho thấy nỗ lực chung nhằm duy trì thêm một lớp an toàn cho thế cân bằng nguy hiểm này.
Khi chứng kiến các vụ đối đầu giữa máy bay quân sự Nga và Mỹ trên Biển Đen hoặc các hoạt động giám sát lẫn nhau của tàu chiến tại Địa Trung Hải, cần hiểu rằng đằng sau đó là quá trình thăm dò và xác định lằn ranh đỏ chiến lược. Những màn phô trương sức mạnh hạt nhân của Nga hay việc Hoa Kỳ triển khai máy bay ném bom chiến lược tới Guam đều nằm trong logic răn đe quen thuộc.
Trong kỷ nguyên hạt nhân, mối nguy hiểm lớn nhất không nằm ở câu hỏi ai có thể tiêu diệt ai, mà ở khả năng một bên đánh giá sai quyết tâm bảo vệ lợi ích cốt lõi của bên kia. Lịch sử đã nhiều lần cho thấy rằng khi ranh giới răn đe trở nên mờ nhạt, thảm họa thường không còn là giả định. (Sohu)
Câu trả lời này không mang tính cường điệu mà phản ánh một nhận định chiến lược xuyên suốt nhiều thập kỷ của giới quân sự Mỹ. Ngay cả hơn 30 năm sau khi Liên Xô tan rã, cấu trúc răn đe hạt nhân cốt lõi giữa Nga và Hoa Kỳ về bản chất vẫn không thay đổi.
Ưu thế răn đe hạt nhân của Nga
Theo các thống kê công bố năm 2023, Nga sở hữu khoảng 5.460 đầu đạn hạt nhân, trong khi Hoa Kỳ có khoảng 5.277 đầu đạn. Sự chênh lệch này không chỉ nằm ở số lượng mà còn ở hệ thống triển khai. Nga đã kế thừa và hiện đại hóa đầy đủ mô hình bộ ba hạt nhân từ thời Liên Xô.
Thành phần đầu tiên là các tên lửa đạn đạo liên lục địa phóng từ mặt đất, tiêu biểu là RS 28 Sarmat. Loại tên lửa hạng nặng này có tầm bắn khoảng 18.000 km và có thể mang từ 10 đến 15 đầu đạn hạt nhân với khả năng tấn công các mục tiêu độc lập, đủ để bao phủ toàn bộ lãnh thổ Hoa Kỳ nếu được phóng từ Nga.
Thành phần thứ hai là lực lượng tàu ngầm hạt nhân chiến lược. Các tàu ngầm lớp Borei được trang bị tên lửa Bulava có khả năng tiếp cận các vùng biển gần Hoa Kỳ, qua đó rút ngắn đáng kể thời gian cảnh báo.
Thành phần cuối cùng là máy bay ném bom chiến lược Tu 160, thường được gọi là Thiên nga trắng. Với khả năng tiếp nhiên liệu trên không, loại máy bay này có thể thực hiện các chuyến bay tầm xa mang tính toàn cầu.
Địa lý và tư duy quân sự hình thành sức mạnh
Tướng John Hyten của quân đội Hoa Kỳ từng thừa nhận rằng Nga là quốc gia duy nhất có khả năng hủy diệt Hoa Kỳ về mặt vật chất. Nhận định này không chỉ tồn tại trên lý thuyết. Nga duy trì hệ thống cảnh báo sớm tên lửa trong trạng thái sẵn sàng cao quanh năm và đã tiến hành các cuộc tập trận hạt nhân quy mô lớn vào năm 2022.
Về mặt địa lý, lãnh thổ Nga trải dài trên lục địa Á Âu. Khu vực Chukotka ở cực đông chỉ cách bang Alaska của Hoa Kỳ qua eo biển Bering với khoảng cách khoảng 85 km tại điểm hẹp nhất. Trong chiến tranh thông thường, yếu tố này ít mang ý nghĩa quyết định, nhưng trong kỷ nguyên hạt nhân, nó đồng nghĩa với việc thời gian cảnh báo chỉ tính bằng phút.
Bên cạnh đó là di sản văn hóa quân sự kéo dài từ thời Nga Sa hoàng, Liên Xô cho đến nước Nga hiện đại. Điểm chung xuyên suốt là ưu tiên phát triển lực lượng tấn công chiến lược ngay cả khi ngân sách quốc phòng hạn chế, xây dựng hệ thống phòng thủ nhiều tầng và nhấn mạnh các biện pháp phản ứng bất đối xứng trong học thuyết quân sự.
Vũ khí mới và giới hạn của các đối thủ
Tên lửa siêu thanh Avangard, được Tổng thống Putin giới thiệu trong Thông điệp Quốc gia năm 2018, là ví dụ tiêu biểu cho tư duy này. Phương tiện lướt siêu thanh này có thể cơ động với tốc độ gấp 20 lần tốc độ âm thanh trong tầng khí quyển gần Trái Đất và về mặt lý thuyết có khả năng xuyên thủng các hệ thống phòng thủ tên lửa hiện nay. Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ thời điểm đó là James Mattis từng thừa nhận rằng Hoa Kỳ chưa có năng lực phòng thủ hiệu quả trước loại vũ khí này.
Các quốc gia khác gặp nhiều hạn chế trong việc đạt tới vị thế tương tự. Trung Quốc theo đuổi chiến lược răn đe hạt nhân tối thiểu trong thời gian dài. Kho vũ khí hạt nhân của Anh và Pháp có quy mô nhỏ hơn nhiều. Trong khi đó, năng lực triển khai và phương tiện mang đầu đạn của các nước như Triều Tiên vẫn còn ở mức hạn chế. Ngược lại, Nga tuyên bố rõ ràng rằng họ sẵn sàng sử dụng vũ khí hạt nhân nếu sự sống còn của quốc gia bị đe dọa.
Tuy nhiên, khả năng tấn công trực tiếp lục địa Hoa Kỳ cũng là một con dao hai lưỡi. Cả Nga và Hoa Kỳ đều nhận thức sâu sắc về học thuyết hủy diệt lẫn nhau được đảm bảo. Chính vì cả hai bên đều có năng lực tiêu diệt đối phương, nên việc sử dụng vũ khí hạt nhân trở thành lựa chọn cuối cùng. Việc hai nước gia hạn Hiệp ước New START vào năm 2021 cho thấy nỗ lực chung nhằm duy trì thêm một lớp an toàn cho thế cân bằng nguy hiểm này.
Khi chứng kiến các vụ đối đầu giữa máy bay quân sự Nga và Mỹ trên Biển Đen hoặc các hoạt động giám sát lẫn nhau của tàu chiến tại Địa Trung Hải, cần hiểu rằng đằng sau đó là quá trình thăm dò và xác định lằn ranh đỏ chiến lược. Những màn phô trương sức mạnh hạt nhân của Nga hay việc Hoa Kỳ triển khai máy bay ném bom chiến lược tới Guam đều nằm trong logic răn đe quen thuộc.
Trong kỷ nguyên hạt nhân, mối nguy hiểm lớn nhất không nằm ở câu hỏi ai có thể tiêu diệt ai, mà ở khả năng một bên đánh giá sai quyết tâm bảo vệ lợi ích cốt lõi của bên kia. Lịch sử đã nhiều lần cho thấy rằng khi ranh giới răn đe trở nên mờ nhạt, thảm họa thường không còn là giả định. (Sohu)
