Sự phát triển của NFT đã tạo thay đổi lớn trong lĩnh vực sáng tạo và giao dịch tác phẩm số. NFT như “giấy chứng nhận số” trên blockchain cho tranh kỹ thuật số, bản nhạc, video hay vật phẩm trong game. Công nghệ này xuất hiện để ghi nhận quyền sở hữu nhưng cũng đặt ra câu hỏi quan trọng: Liệu NFT có thật sự được xem như một hình thức bảo hộ quyền tác giả và quyền sở hữu trí tuệ theo khuôn khổ pháp luật hiện hành hay không?
NFT có được xem như một hình thức bảo quyền tác giả hay quyền sở hữu trí tuệ?
NFT là loại token duy nhất trên blockchain, gắn liền với một tác phẩm hoặc giá trị số cụ thể. Tuy nhiên sở hữu NFT không đồng nghĩa với việc sở hữu bản quyền tác phẩm. Người nắm giữ không phải tác giả, không được phép sao chép, phân phối hay khai thác thương mại mà chỉ có quyền đối với token. Đây là điểm khác biệt cơ bản giúp phân biệt giữa quyền sở hữu kỹ thuật và quyền sở hữu trí tuệ.
Luật Sở hữu trí tuệ 2022 (đã sửa đổi) công nhận tác phẩm gốc dưới dạng kỹ thuật số nhưng chưa có quy định riêng đối với NFT. Vì vậy, NFT chỉ giữ vai trò chứng nhận quyền sở hữu “token” trên blockchain, không phải là công cụ pháp lý để xác định quyền tác giả. Nguy cơ xảy ra tranh chấp về quyền lợi và trách nhiệm giữa hai bên khi tác phẩm số gắn với NFT chưa được đăng ký bản quyền.
Luật Sở hữu trí tuệ 2022 (đã sửa đổi) đã công nhận tác phẩm gốc dưới dạng kỹ thuật số
Khi một tác phẩm số được mint thành nhiều NFT khác nhau, tình huống này sẽ gây khó khăn trong việc xác định ai là chủ thể sở hữu hợp pháp. Tình trạng vi phạm bản quyền sẽ xảy ra khi người mint NFT không phải tác giả thật sự. Điều này gây ra thiệt hại cho cả nghệ sĩ lẫn nhà đầu tư.
Không chỉ đối mặt với rủi ro pháp lý, nhà đầu tư NFT còn chịu tác động từ biến động thị trường. Ví dụ, sự thay đổi giá ETH ngày hôm nay – đồng tiền thường được sử dụng để mua bán NFT – biến động mạnh theo từng ngày, kéo theo sự thay đổi trực tiếp trong giá trị bộ sưu tập. Rủi ro trở nên phức tạp hơn khi NFT được phát hành ở nước ngoài nhưng lại lưu hành tại Việt Nam, trong khi khung pháp lý trong nước vẫn chưa có quy định cụ thể để điều chỉnh.
Để tránh rủi ro, nhà nước cần bổ sung quy định cụ thể về NFT trong Luật Sở hữu trí tuệ và các nghị định liên quan. Việt Nam có thể tham khảo các quốc gia đã xem NFT như bằng chứng giao dịch nhưng không mặc định là chứng nhận bản quyền. Song song, nên xây dựng cơ chế đăng ký và xác thực NFT gắn với tác phẩm số. Đây là điều quan trọng để đảm bảo tính minh bạch, bảo vệ tác giả và xây dựng niềm tin cho nhà đầu tư.
NFT mở ra cơ hội mới cho nghệ sĩ, doanh nghiệp sáng tạo và cả nhà sưu tầm. Tuy nhiên, ranh giới giữa “quyền sở hữu token” và “quyền sở hữu trí tuệ” chưa thật sự rõ ràng. Người tham gia cần hiểu đúng giá trị pháp lý của NFT để tránh nhầm lẫn. Đối với Việt Nam, việc xây dựng hành lang pháp lý rõ ràng không chỉ bảo vệ quyền tác giả mà còn thúc đẩy sự phát triển minh bạch và bền vững của thị trường tài chính số.
NFT có được xem như một hình thức bảo quyền tác giả hay quyền sở hữu trí tuệ?
NFT là loại token duy nhất trên blockchain, gắn liền với một tác phẩm hoặc giá trị số cụ thể. Tuy nhiên sở hữu NFT không đồng nghĩa với việc sở hữu bản quyền tác phẩm. Người nắm giữ không phải tác giả, không được phép sao chép, phân phối hay khai thác thương mại mà chỉ có quyền đối với token. Đây là điểm khác biệt cơ bản giúp phân biệt giữa quyền sở hữu kỹ thuật và quyền sở hữu trí tuệ.
Luật Sở hữu trí tuệ 2022 (đã sửa đổi) công nhận tác phẩm gốc dưới dạng kỹ thuật số nhưng chưa có quy định riêng đối với NFT. Vì vậy, NFT chỉ giữ vai trò chứng nhận quyền sở hữu “token” trên blockchain, không phải là công cụ pháp lý để xác định quyền tác giả. Nguy cơ xảy ra tranh chấp về quyền lợi và trách nhiệm giữa hai bên khi tác phẩm số gắn với NFT chưa được đăng ký bản quyền.
Luật Sở hữu trí tuệ 2022 (đã sửa đổi) đã công nhận tác phẩm gốc dưới dạng kỹ thuật số
Khi một tác phẩm số được mint thành nhiều NFT khác nhau, tình huống này sẽ gây khó khăn trong việc xác định ai là chủ thể sở hữu hợp pháp. Tình trạng vi phạm bản quyền sẽ xảy ra khi người mint NFT không phải tác giả thật sự. Điều này gây ra thiệt hại cho cả nghệ sĩ lẫn nhà đầu tư.
Không chỉ đối mặt với rủi ro pháp lý, nhà đầu tư NFT còn chịu tác động từ biến động thị trường. Ví dụ, sự thay đổi giá ETH ngày hôm nay – đồng tiền thường được sử dụng để mua bán NFT – biến động mạnh theo từng ngày, kéo theo sự thay đổi trực tiếp trong giá trị bộ sưu tập. Rủi ro trở nên phức tạp hơn khi NFT được phát hành ở nước ngoài nhưng lại lưu hành tại Việt Nam, trong khi khung pháp lý trong nước vẫn chưa có quy định cụ thể để điều chỉnh.
Để tránh rủi ro, nhà nước cần bổ sung quy định cụ thể về NFT trong Luật Sở hữu trí tuệ và các nghị định liên quan. Việt Nam có thể tham khảo các quốc gia đã xem NFT như bằng chứng giao dịch nhưng không mặc định là chứng nhận bản quyền. Song song, nên xây dựng cơ chế đăng ký và xác thực NFT gắn với tác phẩm số. Đây là điều quan trọng để đảm bảo tính minh bạch, bảo vệ tác giả và xây dựng niềm tin cho nhà đầu tư.
NFT mở ra cơ hội mới cho nghệ sĩ, doanh nghiệp sáng tạo và cả nhà sưu tầm. Tuy nhiên, ranh giới giữa “quyền sở hữu token” và “quyền sở hữu trí tuệ” chưa thật sự rõ ràng. Người tham gia cần hiểu đúng giá trị pháp lý của NFT để tránh nhầm lẫn. Đối với Việt Nam, việc xây dựng hành lang pháp lý rõ ràng không chỉ bảo vệ quyền tác giả mà còn thúc đẩy sự phát triển minh bạch và bền vững của thị trường tài chính số.
