Bỉ Ngạn Hoa
Writer
Một "cú sốc Trung Quốc" đang đến với ngành công nghiệp chip khi sự mở rộng mạnh mẽ của quốc gia này trong lĩnh vực bán dẫn đời cũ đã đẩy giá xuống mức chưa từng có trước đây.
Marco, giám đốc bán hàng của nhà sản xuất thiết bị chip của Đức tại Châu Á, đã tự mình trải qua một số cú sốc đó khi anh thấy một số nhà cung cấp Trung Quốc đang tính giá bao nhiêu cho các tấm wafer SiC (silicon carbide).
"Chỉ hai năm trước, một tấm wafer SiC 6 inch phổ biến từ công ty hàng đầu toàn cầu Wolfspeed có giá 1.500 USD nhưng giá mà các nhà cung cấp Trung Quốc đưa ra hiện nay có thể chỉ ở mức 500 USD một tấm hoặc thấp hơn", Marco, người yêu cầu không nêu tên thật của mình do tính chất nhạy cảm của chủ đề này, nói với Nikkei Asia. "Thật khó để tưởng tượng điều này có thể diễn ra như thế nào".
Chất nền SiC là vật liệu quan trọng để sản xuất chất bán dẫn điện áp cao được sử dụng trong hàng không vũ trụ, xe điện, tua bin và cơ sở hạ tầng trung tâm dữ liệu.
Ngoài giá cả, Marco cho biết ông cũng ngạc nhiên trước tốc độ nổi lên nhanh chóng của các nhà cung cấp Trung Quốc và sự hung hăng của họ trong việc giành lấy thị phần toàn cầu.
Sự gia tăng nhanh chóng đó là kết quả của việc Trung Quốc tăng cường nỗ lực xây dựng chuỗi cung ứng trong nước ở những lĩnh vực chưa bị Hoa Kỳ hạn chế xuất khẩu, cụ thể là các chất bán dẫn hợp chất như SiC và các chip ít tiên tiến hơn nhưng vẫn quan trọng được sử dụng trong nhiều ứng dụng.
Thị phần chip đời cũ của Trung Quốc đang tăng nhanh
Guangzhou Summit Crystal Semiconductor bán các chất nền SiC 6 inch với giá thấp tới 500 USD, trong khi TankeBlue, một nhà cung cấp chính cho Infineon Technologies, bán chúng với giá khoảng 800 USD, theo các cuộc phỏng vấn với nhiều giám đốc điều hành trong ngành chia sẻ với tờ Nikkei. Và đây chỉ là hai trong số hàng chục công ty Trung Quốc ít được biết đến hiện đang cạnh tranh trong phân khúc này.
Wolfspeed là công ty dẫn đầu không thể tranh cãi trên thị trường wafer SiC cho đến tận ba năm trước, khi sự cạnh tranh ngày càng gay gắt của Trung Quốc bắt đầu gây ảnh hưởng. Cổ phiếu của Wolfspeed được giao dịch ở mức dưới 6 USD vào tháng 2, giảm hơn 96% so với mức đỉnh điểm vào năm 2021, khi thế giới trải qua tình trạng thiếu chip chưa từng có.
Giám đốc điều hành Gregg Lowe, người đã lãnh đạo nhà sản xuất chip Wolfspeed trong bảy năm, đã rời đi vào cuối năm ngoái trong bối cảnh hiệu suất tài chính của công ty đang xấu đi. Các nhà sản xuất wafer SiC khác như Rohm của Nhật Bản đã báo cáo các khoản lỗ ròng liên tiếp theo quý kể từ giữa năm 2024.
Wolfspeed của Hoa Kỳ từ lâu đã là công ty dẫn đầu về tấm wafer SiC nhưng hiện nay công ty đang cảm nhận được sức ép từ các đối thủ Trung Quốc.
Tấm wafer SiC là một ví dụ điển hình về cách Trung Quốc tận dụng các khoản trợ cấp do nhà nước hậu thuẫn để nhanh chóng chiếm lĩnh thị phần và thách thức các công ty dẫn đầu ngành về các linh kiện điện tử quan trọng. Vì hầu hết các thiết bị sản xuất cho các chất bán dẫn này nằm ngoài phạm vi kiểm soát xuất khẩu của Hoa Kỳ, nên Trung Quốc đã có thể đạt được những tiến bộ nhanh chóng, với ít nhất 688 tỷ nhân dân tệ (95 tỷ USD) trong các cam kết tài trợ chip quốc gia kể từ năm 2014.
"Đây là một cuộc chiến giá đẫm máu đối với SiC. Trung Quốc không chỉ có quá nhiều SiC mà còn tạo ra một hệ sinh thái hoàn chỉnh trong nước cho các thiết bị và vật liệu", một giám đốc điều hành của một nhà sản xuất thiết bị chip hợp chất Đài Loan cho biết. "Họ không cần những công ty như Applied Materials để giúp họ chế tạo chất bán dẫn hợp chất".
Một mối lo ngại cấp bách khác đối với ngành công nghiệp này là sự mở rộng của Trung Quốc trong các nút bán dẫn "trưởng thành", thường là công nghệ 28 nanomet và cũ hơn, được sử dụng trong mọi thứ, từ điện thoại và đồ gia dụng đến ô tô và thiết bị quốc phòng.
Theo ước tính của IDC, công suất chip trưởng thành của Trung Quốc sẽ chiếm khoảng 28% thị trường toàn cầu vào năm 2025 và hiệp hội ngành bán dẫn SEMI cho biết con số đó có thể tăng lên 39% vào năm 2027.
Theo Charles Shi, một nhà phân tích chip của công ty quản lý tài sản Needham, ngành công nghiệp bán dẫn phải chuẩn bị cho cùng một loại "cú sốc Trung Quốc" mà ngành công nghiệp năng lượng mặt trời đã trải qua.
"Chúng tôi đã thấy một số dấu hiệu ban đầu của cú sốc Trung Quốc", Shi cho biết. "Khi Trung Quốc dần đưa các nhà máy sản xuất vào hoạt động trong những năm tới, điều này có thể sẽ trở nên rõ ràng hơn và tạo ra cảm giác cấp bách hơn đối với các nhà hoạch định chính sách ở Hoa Kỳ, Châu Âu và Nhật Bản, ba khu vực có thế mạnh lịch sử về chất bán dẫn tương tự, ô tô và công nghiệp, vốn phụ thuộc vào các nút trưởng thành".
Galen Zeng, nhà phân tích chất bán dẫn của IDC, đã cảnh báo về tình trạng cung vượt cầu.
"Đã có tình trạng cung vượt cầu ở một số loại chip đã trưởng thành và nền kinh tế Trung Quốc vẫn chưa phục hồi hoàn toàn", Zeng nói với Nikkei Asia. "Việc mở rộng năng lực của Trung Quốc chỉ chậm lại một chút và chúng tôi kỳ vọng các công ty Trung Quốc sẽ tăng tốc mạnh mẽ hơn so với các đối thủ toàn cầu của họ trong vài năm tới, nhờ vào động lực thúc đẩy nội địa hóa của Trung Quốc".
Semiconductor Manufacturing International Corp (SMIC) là biểu tượng cho sức cạnh tranh ngày càng tăng của Trung Quốc trong lĩnh vực chip trưởng thành. Theo đồng giám đốc điều hành Zhao Haijun, doanh thu của SMIC đạt mức kỷ lục hơn 8 tỷ USD vào năm 2024, nhờ sự chuyển dịch nhanh chóng sang sản xuất chip trong nước. Con số này cao gấp đôi so với con số năm 2018, trước khi cuộc chiến chip giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc nổ ra.
SMIC hiện là nhà sản xuất chip theo hợp đồng lớn thứ ba thế giới về doanh thu sau TSMC và Samsung Electronics. Vốn hóa thị trường của SMIC đã vượt qua một số đối thủ châu Âu, Hoa Kỳ và Đài Loan. Chi phí vốn hàng năm của công ty đã tăng vọt lên hơn 7 tỷ USD trong hai năm qua, so với khoảng 1,8 tỷ USD vào năm 2018 và công ty đã xây dựng thêm các nhà máy tại Thượng Hải, Bắc Kinh và Thâm Quyến.
Tăng trưởng của SMIC là biểu tượng của các nhà sản xuất chip Trung Quốc
Zhao Haijun cho biết công ty của ông đã chuyển từ giai đoạn "xác minh" sang giai đoạn "sản xuất hàng loạt" đối với chất bán dẫn cấp ô tô, vốn đòi hỏi độ bền cao hơn so với chip cấp điện tử tiêu dùng.
"Về một số chip trưởng thành dành cho cảm biến, vi điều khiển và chip điều khiển màn hình, SMIC của Trung Quốc có giá cả và dịch vụ rất cạnh tranh", một giám đốc điều hành tại một công ty phát triển chip là khách hàng của cả TSMC và SMIC chia sẻ với Nikkei. "Tại TSMC, tất cả các nhóm tốt nhất đều hỗ trợ khách hàng chip tiên tiến, nhưng tại SMIC, bạn có thể có được những nhóm tốt nhất hỗ trợ các sản phẩm chip trưởng thành của mình".
Theo Scott Huang, chủ tịch của nhà cung cấp giải pháp thử nghiệm chip CHPT, SMIC không chỉ được hưởng lợi từ nhu cầu sản xuất tại địa phương của khách hàng Trung Quốc. "Bây giờ bạn có thể thấy rằng ngay cả một số nhà sản xuất chip nước ngoài phục vụ thị trường Trung Quốc cũng đang chuyển sang các nhà sản xuất chip theo hợp đồng của Trung Quốc để có năng lực vì nó rẻ hơn so với việc tự sản xuất".
Nhưng ngay cả SMIC cũng không tránh khỏi nỗi lo lớn của ngành: tình trạng dư thừa năng lực.
Làm trầm trọng thêm tình hình là làn sóng các công ty điện tử và ô tô Trung Quốc ồ ạt tham gia vào trò chơi sản xuất chip. Gree Electric Appliances, Guangzhou Automobile Group, China FAW Group, Oppo, Meituan và ZTE đều đang nắm giữ cổ phần tại các nhà sản xuất chip trong nước mới nổi được chính quyền địa phương hậu thuẫn, bao gồm Trùng Khánh, Thượng Hải, Thâm Quyến, Quảng Châu, Thanh Đảo và Ninh Ba. Các chính quyền này là những đơn vị hậu thuẫn mạnh mẽ cho các nhà sản xuất chip ít được biết đến như XLMEC, Shanghai Dingtai Jiangxin Technology, Runpeng Semiconductor Shenzhen và WY Semi, những đơn vị đang nghiên cứu các loại chip hoàn thiện cho các thiết bị kết nối, ô tô và các ứng dụng khác.
Hãng sản xuất ô tô BYD đã xây dựng các nhà máy sản xuất chip riêng để sử dụng trong xe cộ và thiết bị điện tử tiêu dùng, đồng thời tiếp quản các nhà máy của các công ty đã phá sản. Theo Nikkei Asia đưa tin trước đó, Huawei Technologies, với sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính quyền địa phương Thâm Quyến và các công ty khác, đang đứng sau các nhà sản xuất chip như PengXinWei, Swaysure Technology và SiEn (Thanh Đảo) Integrated Circuits.
SMIC đã vượt qua nhiều hãng bán dẫn khác về doanh số
Zhao, đồng giám đốc điều hành của SMIC, cho biết ông kỳ vọng sự cạnh tranh sẽ mạnh mẽ hơn vào nửa cuối năm nay khi nhiều công suất hơn từ những công ty mới này sẽ đi vào hoạt động mặc dù triển vọng nhu cầu vẫn chưa chắc chắn. "Xu hướng giá trong nửa cuối năm vẫn chưa rõ ràng, nhưng giá sẽ không tăng", Zhao cho biết.
Chip đời cũ cũng đã trở thành vấn đề chính trị. Trong những ngày cuối cùng của chính quyền Joe Biden, Hoa Kỳ lần đầu tiên khởi xướng một cuộc điều tra về chip và chất bán dẫn hợp chất kém tiên tiến của Trung Quốc. Tuy nhiên, Washington thừa nhận rằng họ không hiểu rõ về dòng chảy của những con chip như vậy và có bao nhiêu thiết bị được bán tại Hoa Kỳ sử dụng chip đời cũ do Trung Quốc sản xuất. Tuy nhiên, họ đặt mục tiêu loại bỏ tất cả các chất bán dẫn của Trung Quốc khỏi các dự án của chính phủ vào năm 2027.
Mặc dù các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Hoa Kỳ đã hạn chế những tiến bộ của Trung Quốc trong lĩnh vực chip tiên tiến, nhưng đồng thời chúng cũng thúc đẩy quá trình phát triển các thành phần và chip ít tiên tiến hơn nhưng vẫn quan trọng của nước này.
Trung Quốc đã triển khai giai đoạn thứ ba của Quỹ đầu tư ngành công nghiệp mạch tích hợp Trung Quốc -- được gọi là Quỹ lớn (Big Fund) -- vào năm 2024 để thúc đẩy hơn nữa ngành công nghiệp chip của mình, bao gồm cả các phân khúc vật liệu và thiết bị, trước sự đàn áp chặt chẽ của Hoa Kỳ. Kết hợp với hai giai đoạn đầu tiên được triển khai vào năm 2014 và 2019, tổng số tiền hỗ trợ của quỹ này lên tới khoảng 688 tỷ nhân dân tệ (95 tỷ USD).
Kế hoạch 5 năm lần thứ 14 của quốc gia được công bố vào năm 2021, ngoài việc thúc đẩy SiC và gali nitride (GaN), còn bao gồm các động thái nâng cấp công nghệ chip và bộ nhớ đã trưởng thành của Trung Quốc, làm dấy lên lo ngại về tình trạng cung vượt cầu trên toàn cầu trong tất cả các phân khúc này.
Dây chuyền sản xuất của một công ty bán dẫn ở tỉnh Giang Tô. Trung Quốc đang sản xuất ra nhiều chip đời cũ hơn bao giờ hết.
Hỗ trợ cho sản xuất chip 28 nm và hệ sinh thái liên quan đã tăng lên, đặc biệt là sau khi SMIC bị đưa vào danh sách đen thương mại vào cuối năm 2020. Các biện pháp bao gồm miễn thuế thu nhập doanh nghiệp trong 10 năm cho các nhà sản xuất chip đủ điều kiện và khấu trừ thuế cho chi phí R&D. Bắc Kinh cũng vạch ra kế hoạch xây dựng các phòng thí nghiệm quốc gia, các dự án khoa học và chương trình giáo dục trong các lĩnh vực AI, điện toán lượng tử, chất bán dẫn và các thành phần quan trọng.
"Khi chính phủ bắt đầu tham gia, thì tiêu chí thành công cũng thay đổi", Andy Tsay, giáo sư kinh doanh và phân tích tại Trường Kinh doanh Leavey thuộc Đại học Santa Clara cho biết. "Số tiền đổ vào đó không chỉ là chi phí kinh doanh, và Trung Quốc cũng đang làm như vậy. Họ đang cố gắng củng cố ngành công nghiệp trong nước của mình".
Những nỗ lực như vậy đang được đền đáp, mặc dù không nhanh như Bắc Kinh hy vọng. Theo dữ liệu từ TechInsights, thị phần chip sản xuất trong nước của Trung Quốc đã tăng từ khoảng 15% trước đại dịch COVID-19 lên hơn 20% vào năm 2024, khiến quốc gia này còn lâu mới có thể tự chủ thực sự. Ngay cả với tốc độ tăng trưởng hàng năm dự kiến là 12,3% từ năm 2023 đến năm 2028, chip sản xuất trong nước cũng chỉ chiếm khoảng 26% thị trường chung của nước này.
Mặc dù phát triển mạnh về chip đời cũ nhưng trên bình diện toàn bộ lĩnh vực bán dẫn, Trung Quốc vẫn còn bước đường dài để tự cung về bán dẫn.
"Về cơ bản, Trung Quốc không thể có những bước tiến đáng kể để tự cung tự cấp cho nhu cầu IC (mạch tích hợp) của mình - cả bộ nhớ và không phải bộ nhớ - trong vòng 5 năm tới”, Brian Matas, nhà phân tích nghiên cứu thị trường của TechInsights cho biết.
Nhưng thị trường đã bị ảnh hưởng bởi động thái nội địa hóa của Trung Quốc.
Doris Hsu, chủ tịch của GlobalWafers, nhà cung cấp vật liệu cơ bản lớn thứ ba thế giới cho chip máy tính, cho biết nhu cầu xe điện chậm lại và sự cạnh tranh ngày càng gay gắt của Trung Quốc đã khiến thị trường SiC trở nên rất thách thức.
"Cạnh tranh nội bộ ở Trung Quốc quá khốc liệt. Có quá nhiều công ty [Trung Quốc] đang nhanh chóng mở rộng năng lực của mình ... và kết quả là bạn có thể dễ dàng mua SiC ở mọi nơi", Hsu nói với Nikkei Asia.
Với giá giảm, nguồn cung tăng và nhu cầu yếu, "cuối cùng, rất khó để mọi người có được lợi nhuận phù hợp", bà nói thêm.
Marco, giám đốc điều hành thiết bị chip, cho biết chiến lược ban đầu của Trung Quốc là sử dụng giá cực thấp để giành thị phần. Các biện pháp cực đoan hơn bao gồm mua máy sản xuất có khả năng tạo ra các tấm wafer SiC 8 inch tương đối tiên tiến, ngay cả khi công ty vẫn chưa thể sản xuất các tấm wafer này với chất lượng chấp nhận được. Sau đó, công ty cắt các tấm wafer xuống còn 6 inch, giữ lại phần vật liệu tốt nhất, hai giám đốc điều hành trong ngành nói với Nikkei Asia.
Vì các khiếm khuyết trong một wafer SiC có xu hướng khuếch tán về phía các cạnh của nó, nên khu vực trung tâm của một wafer 8 inch đôi khi có thể cung cấp một phần 6 inch của chất nền có thể sử dụng được có chất lượng cao hơn so với chất nền có thể được sản xuất trực tiếp trên thiết bị 6 inch.
Mặc dù cách tiếp cận này có thể không phải là cách tiết kiệm nhưng nó giúp các nhà sản xuất Trung Quốc thu hẹp khoảng cách về chất lượng cho đến khi họ có thể nâng cao năng lực sản xuất của mình lên các tiêu chuẩn toàn cầu.
"Đôi khi tôi tự hỏi làm thế nào điều đó có thể bền vững, nhưng có vẻ như đó là một trận đấu loại trực tiếp rất tàn khốc", Marco nói. "Chúng tôi dự đoán nhiều công ty Trung Quốc cũng như các công ty nước ngoài sẽ bị tổn thương. Nhiều công ty trong số họ đã bị tổn thương và cuối cùng nhiều công ty sẽ phải rời khỏi những trò chơi đẫm máu này".
Marco, giám đốc bán hàng của nhà sản xuất thiết bị chip của Đức tại Châu Á, đã tự mình trải qua một số cú sốc đó khi anh thấy một số nhà cung cấp Trung Quốc đang tính giá bao nhiêu cho các tấm wafer SiC (silicon carbide).
"Chỉ hai năm trước, một tấm wafer SiC 6 inch phổ biến từ công ty hàng đầu toàn cầu Wolfspeed có giá 1.500 USD nhưng giá mà các nhà cung cấp Trung Quốc đưa ra hiện nay có thể chỉ ở mức 500 USD một tấm hoặc thấp hơn", Marco, người yêu cầu không nêu tên thật của mình do tính chất nhạy cảm của chủ đề này, nói với Nikkei Asia. "Thật khó để tưởng tượng điều này có thể diễn ra như thế nào".
Chất nền SiC là vật liệu quan trọng để sản xuất chất bán dẫn điện áp cao được sử dụng trong hàng không vũ trụ, xe điện, tua bin và cơ sở hạ tầng trung tâm dữ liệu.
Ngoài giá cả, Marco cho biết ông cũng ngạc nhiên trước tốc độ nổi lên nhanh chóng của các nhà cung cấp Trung Quốc và sự hung hăng của họ trong việc giành lấy thị phần toàn cầu.
Sự gia tăng nhanh chóng đó là kết quả của việc Trung Quốc tăng cường nỗ lực xây dựng chuỗi cung ứng trong nước ở những lĩnh vực chưa bị Hoa Kỳ hạn chế xuất khẩu, cụ thể là các chất bán dẫn hợp chất như SiC và các chip ít tiên tiến hơn nhưng vẫn quan trọng được sử dụng trong nhiều ứng dụng.
Thị phần chip đời cũ của Trung Quốc đang tăng nhanh
Guangzhou Summit Crystal Semiconductor bán các chất nền SiC 6 inch với giá thấp tới 500 USD, trong khi TankeBlue, một nhà cung cấp chính cho Infineon Technologies, bán chúng với giá khoảng 800 USD, theo các cuộc phỏng vấn với nhiều giám đốc điều hành trong ngành chia sẻ với tờ Nikkei. Và đây chỉ là hai trong số hàng chục công ty Trung Quốc ít được biết đến hiện đang cạnh tranh trong phân khúc này.
Wolfspeed là công ty dẫn đầu không thể tranh cãi trên thị trường wafer SiC cho đến tận ba năm trước, khi sự cạnh tranh ngày càng gay gắt của Trung Quốc bắt đầu gây ảnh hưởng. Cổ phiếu của Wolfspeed được giao dịch ở mức dưới 6 USD vào tháng 2, giảm hơn 96% so với mức đỉnh điểm vào năm 2021, khi thế giới trải qua tình trạng thiếu chip chưa từng có.
Giám đốc điều hành Gregg Lowe, người đã lãnh đạo nhà sản xuất chip Wolfspeed trong bảy năm, đã rời đi vào cuối năm ngoái trong bối cảnh hiệu suất tài chính của công ty đang xấu đi. Các nhà sản xuất wafer SiC khác như Rohm của Nhật Bản đã báo cáo các khoản lỗ ròng liên tiếp theo quý kể từ giữa năm 2024.
Wolfspeed của Hoa Kỳ từ lâu đã là công ty dẫn đầu về tấm wafer SiC nhưng hiện nay công ty đang cảm nhận được sức ép từ các đối thủ Trung Quốc.
Tấm wafer SiC là một ví dụ điển hình về cách Trung Quốc tận dụng các khoản trợ cấp do nhà nước hậu thuẫn để nhanh chóng chiếm lĩnh thị phần và thách thức các công ty dẫn đầu ngành về các linh kiện điện tử quan trọng. Vì hầu hết các thiết bị sản xuất cho các chất bán dẫn này nằm ngoài phạm vi kiểm soát xuất khẩu của Hoa Kỳ, nên Trung Quốc đã có thể đạt được những tiến bộ nhanh chóng, với ít nhất 688 tỷ nhân dân tệ (95 tỷ USD) trong các cam kết tài trợ chip quốc gia kể từ năm 2014.
"Đây là một cuộc chiến giá đẫm máu đối với SiC. Trung Quốc không chỉ có quá nhiều SiC mà còn tạo ra một hệ sinh thái hoàn chỉnh trong nước cho các thiết bị và vật liệu", một giám đốc điều hành của một nhà sản xuất thiết bị chip hợp chất Đài Loan cho biết. "Họ không cần những công ty như Applied Materials để giúp họ chế tạo chất bán dẫn hợp chất".
Một mối lo ngại cấp bách khác đối với ngành công nghiệp này là sự mở rộng của Trung Quốc trong các nút bán dẫn "trưởng thành", thường là công nghệ 28 nanomet và cũ hơn, được sử dụng trong mọi thứ, từ điện thoại và đồ gia dụng đến ô tô và thiết bị quốc phòng.
Theo ước tính của IDC, công suất chip trưởng thành của Trung Quốc sẽ chiếm khoảng 28% thị trường toàn cầu vào năm 2025 và hiệp hội ngành bán dẫn SEMI cho biết con số đó có thể tăng lên 39% vào năm 2027.
Theo Charles Shi, một nhà phân tích chip của công ty quản lý tài sản Needham, ngành công nghiệp bán dẫn phải chuẩn bị cho cùng một loại "cú sốc Trung Quốc" mà ngành công nghiệp năng lượng mặt trời đã trải qua.
"Chúng tôi đã thấy một số dấu hiệu ban đầu của cú sốc Trung Quốc", Shi cho biết. "Khi Trung Quốc dần đưa các nhà máy sản xuất vào hoạt động trong những năm tới, điều này có thể sẽ trở nên rõ ràng hơn và tạo ra cảm giác cấp bách hơn đối với các nhà hoạch định chính sách ở Hoa Kỳ, Châu Âu và Nhật Bản, ba khu vực có thế mạnh lịch sử về chất bán dẫn tương tự, ô tô và công nghiệp, vốn phụ thuộc vào các nút trưởng thành".
Galen Zeng, nhà phân tích chất bán dẫn của IDC, đã cảnh báo về tình trạng cung vượt cầu.
"Đã có tình trạng cung vượt cầu ở một số loại chip đã trưởng thành và nền kinh tế Trung Quốc vẫn chưa phục hồi hoàn toàn", Zeng nói với Nikkei Asia. "Việc mở rộng năng lực của Trung Quốc chỉ chậm lại một chút và chúng tôi kỳ vọng các công ty Trung Quốc sẽ tăng tốc mạnh mẽ hơn so với các đối thủ toàn cầu của họ trong vài năm tới, nhờ vào động lực thúc đẩy nội địa hóa của Trung Quốc".
Semiconductor Manufacturing International Corp (SMIC) là biểu tượng cho sức cạnh tranh ngày càng tăng của Trung Quốc trong lĩnh vực chip trưởng thành. Theo đồng giám đốc điều hành Zhao Haijun, doanh thu của SMIC đạt mức kỷ lục hơn 8 tỷ USD vào năm 2024, nhờ sự chuyển dịch nhanh chóng sang sản xuất chip trong nước. Con số này cao gấp đôi so với con số năm 2018, trước khi cuộc chiến chip giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc nổ ra.
SMIC hiện là nhà sản xuất chip theo hợp đồng lớn thứ ba thế giới về doanh thu sau TSMC và Samsung Electronics. Vốn hóa thị trường của SMIC đã vượt qua một số đối thủ châu Âu, Hoa Kỳ và Đài Loan. Chi phí vốn hàng năm của công ty đã tăng vọt lên hơn 7 tỷ USD trong hai năm qua, so với khoảng 1,8 tỷ USD vào năm 2018 và công ty đã xây dựng thêm các nhà máy tại Thượng Hải, Bắc Kinh và Thâm Quyến.
Tăng trưởng của SMIC là biểu tượng của các nhà sản xuất chip Trung Quốc
Zhao Haijun cho biết công ty của ông đã chuyển từ giai đoạn "xác minh" sang giai đoạn "sản xuất hàng loạt" đối với chất bán dẫn cấp ô tô, vốn đòi hỏi độ bền cao hơn so với chip cấp điện tử tiêu dùng.
"Về một số chip trưởng thành dành cho cảm biến, vi điều khiển và chip điều khiển màn hình, SMIC của Trung Quốc có giá cả và dịch vụ rất cạnh tranh", một giám đốc điều hành tại một công ty phát triển chip là khách hàng của cả TSMC và SMIC chia sẻ với Nikkei. "Tại TSMC, tất cả các nhóm tốt nhất đều hỗ trợ khách hàng chip tiên tiến, nhưng tại SMIC, bạn có thể có được những nhóm tốt nhất hỗ trợ các sản phẩm chip trưởng thành của mình".
Theo Scott Huang, chủ tịch của nhà cung cấp giải pháp thử nghiệm chip CHPT, SMIC không chỉ được hưởng lợi từ nhu cầu sản xuất tại địa phương của khách hàng Trung Quốc. "Bây giờ bạn có thể thấy rằng ngay cả một số nhà sản xuất chip nước ngoài phục vụ thị trường Trung Quốc cũng đang chuyển sang các nhà sản xuất chip theo hợp đồng của Trung Quốc để có năng lực vì nó rẻ hơn so với việc tự sản xuất".
Nhưng ngay cả SMIC cũng không tránh khỏi nỗi lo lớn của ngành: tình trạng dư thừa năng lực.
Làm trầm trọng thêm tình hình là làn sóng các công ty điện tử và ô tô Trung Quốc ồ ạt tham gia vào trò chơi sản xuất chip. Gree Electric Appliances, Guangzhou Automobile Group, China FAW Group, Oppo, Meituan và ZTE đều đang nắm giữ cổ phần tại các nhà sản xuất chip trong nước mới nổi được chính quyền địa phương hậu thuẫn, bao gồm Trùng Khánh, Thượng Hải, Thâm Quyến, Quảng Châu, Thanh Đảo và Ninh Ba. Các chính quyền này là những đơn vị hậu thuẫn mạnh mẽ cho các nhà sản xuất chip ít được biết đến như XLMEC, Shanghai Dingtai Jiangxin Technology, Runpeng Semiconductor Shenzhen và WY Semi, những đơn vị đang nghiên cứu các loại chip hoàn thiện cho các thiết bị kết nối, ô tô và các ứng dụng khác.
Hãng sản xuất ô tô BYD đã xây dựng các nhà máy sản xuất chip riêng để sử dụng trong xe cộ và thiết bị điện tử tiêu dùng, đồng thời tiếp quản các nhà máy của các công ty đã phá sản. Theo Nikkei Asia đưa tin trước đó, Huawei Technologies, với sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính quyền địa phương Thâm Quyến và các công ty khác, đang đứng sau các nhà sản xuất chip như PengXinWei, Swaysure Technology và SiEn (Thanh Đảo) Integrated Circuits.
SMIC đã vượt qua nhiều hãng bán dẫn khác về doanh số
Zhao, đồng giám đốc điều hành của SMIC, cho biết ông kỳ vọng sự cạnh tranh sẽ mạnh mẽ hơn vào nửa cuối năm nay khi nhiều công suất hơn từ những công ty mới này sẽ đi vào hoạt động mặc dù triển vọng nhu cầu vẫn chưa chắc chắn. "Xu hướng giá trong nửa cuối năm vẫn chưa rõ ràng, nhưng giá sẽ không tăng", Zhao cho biết.
Chip đời cũ cũng đã trở thành vấn đề chính trị. Trong những ngày cuối cùng của chính quyền Joe Biden, Hoa Kỳ lần đầu tiên khởi xướng một cuộc điều tra về chip và chất bán dẫn hợp chất kém tiên tiến của Trung Quốc. Tuy nhiên, Washington thừa nhận rằng họ không hiểu rõ về dòng chảy của những con chip như vậy và có bao nhiêu thiết bị được bán tại Hoa Kỳ sử dụng chip đời cũ do Trung Quốc sản xuất. Tuy nhiên, họ đặt mục tiêu loại bỏ tất cả các chất bán dẫn của Trung Quốc khỏi các dự án của chính phủ vào năm 2027.
Mặc dù các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Hoa Kỳ đã hạn chế những tiến bộ của Trung Quốc trong lĩnh vực chip tiên tiến, nhưng đồng thời chúng cũng thúc đẩy quá trình phát triển các thành phần và chip ít tiên tiến hơn nhưng vẫn quan trọng của nước này.
Trung Quốc đã triển khai giai đoạn thứ ba của Quỹ đầu tư ngành công nghiệp mạch tích hợp Trung Quốc -- được gọi là Quỹ lớn (Big Fund) -- vào năm 2024 để thúc đẩy hơn nữa ngành công nghiệp chip của mình, bao gồm cả các phân khúc vật liệu và thiết bị, trước sự đàn áp chặt chẽ của Hoa Kỳ. Kết hợp với hai giai đoạn đầu tiên được triển khai vào năm 2014 và 2019, tổng số tiền hỗ trợ của quỹ này lên tới khoảng 688 tỷ nhân dân tệ (95 tỷ USD).
Kế hoạch 5 năm lần thứ 14 của quốc gia được công bố vào năm 2021, ngoài việc thúc đẩy SiC và gali nitride (GaN), còn bao gồm các động thái nâng cấp công nghệ chip và bộ nhớ đã trưởng thành của Trung Quốc, làm dấy lên lo ngại về tình trạng cung vượt cầu trên toàn cầu trong tất cả các phân khúc này.
Dây chuyền sản xuất của một công ty bán dẫn ở tỉnh Giang Tô. Trung Quốc đang sản xuất ra nhiều chip đời cũ hơn bao giờ hết.
Hỗ trợ cho sản xuất chip 28 nm và hệ sinh thái liên quan đã tăng lên, đặc biệt là sau khi SMIC bị đưa vào danh sách đen thương mại vào cuối năm 2020. Các biện pháp bao gồm miễn thuế thu nhập doanh nghiệp trong 10 năm cho các nhà sản xuất chip đủ điều kiện và khấu trừ thuế cho chi phí R&D. Bắc Kinh cũng vạch ra kế hoạch xây dựng các phòng thí nghiệm quốc gia, các dự án khoa học và chương trình giáo dục trong các lĩnh vực AI, điện toán lượng tử, chất bán dẫn và các thành phần quan trọng.
"Khi chính phủ bắt đầu tham gia, thì tiêu chí thành công cũng thay đổi", Andy Tsay, giáo sư kinh doanh và phân tích tại Trường Kinh doanh Leavey thuộc Đại học Santa Clara cho biết. "Số tiền đổ vào đó không chỉ là chi phí kinh doanh, và Trung Quốc cũng đang làm như vậy. Họ đang cố gắng củng cố ngành công nghiệp trong nước của mình".
Những nỗ lực như vậy đang được đền đáp, mặc dù không nhanh như Bắc Kinh hy vọng. Theo dữ liệu từ TechInsights, thị phần chip sản xuất trong nước của Trung Quốc đã tăng từ khoảng 15% trước đại dịch COVID-19 lên hơn 20% vào năm 2024, khiến quốc gia này còn lâu mới có thể tự chủ thực sự. Ngay cả với tốc độ tăng trưởng hàng năm dự kiến là 12,3% từ năm 2023 đến năm 2028, chip sản xuất trong nước cũng chỉ chiếm khoảng 26% thị trường chung của nước này.
Mặc dù phát triển mạnh về chip đời cũ nhưng trên bình diện toàn bộ lĩnh vực bán dẫn, Trung Quốc vẫn còn bước đường dài để tự cung về bán dẫn.
"Về cơ bản, Trung Quốc không thể có những bước tiến đáng kể để tự cung tự cấp cho nhu cầu IC (mạch tích hợp) của mình - cả bộ nhớ và không phải bộ nhớ - trong vòng 5 năm tới”, Brian Matas, nhà phân tích nghiên cứu thị trường của TechInsights cho biết.
Nhưng thị trường đã bị ảnh hưởng bởi động thái nội địa hóa của Trung Quốc.
Doris Hsu, chủ tịch của GlobalWafers, nhà cung cấp vật liệu cơ bản lớn thứ ba thế giới cho chip máy tính, cho biết nhu cầu xe điện chậm lại và sự cạnh tranh ngày càng gay gắt của Trung Quốc đã khiến thị trường SiC trở nên rất thách thức.
"Cạnh tranh nội bộ ở Trung Quốc quá khốc liệt. Có quá nhiều công ty [Trung Quốc] đang nhanh chóng mở rộng năng lực của mình ... và kết quả là bạn có thể dễ dàng mua SiC ở mọi nơi", Hsu nói với Nikkei Asia.
Với giá giảm, nguồn cung tăng và nhu cầu yếu, "cuối cùng, rất khó để mọi người có được lợi nhuận phù hợp", bà nói thêm.
Marco, giám đốc điều hành thiết bị chip, cho biết chiến lược ban đầu của Trung Quốc là sử dụng giá cực thấp để giành thị phần. Các biện pháp cực đoan hơn bao gồm mua máy sản xuất có khả năng tạo ra các tấm wafer SiC 8 inch tương đối tiên tiến, ngay cả khi công ty vẫn chưa thể sản xuất các tấm wafer này với chất lượng chấp nhận được. Sau đó, công ty cắt các tấm wafer xuống còn 6 inch, giữ lại phần vật liệu tốt nhất, hai giám đốc điều hành trong ngành nói với Nikkei Asia.
Vì các khiếm khuyết trong một wafer SiC có xu hướng khuếch tán về phía các cạnh của nó, nên khu vực trung tâm của một wafer 8 inch đôi khi có thể cung cấp một phần 6 inch của chất nền có thể sử dụng được có chất lượng cao hơn so với chất nền có thể được sản xuất trực tiếp trên thiết bị 6 inch.
Mặc dù cách tiếp cận này có thể không phải là cách tiết kiệm nhưng nó giúp các nhà sản xuất Trung Quốc thu hẹp khoảng cách về chất lượng cho đến khi họ có thể nâng cao năng lực sản xuất của mình lên các tiêu chuẩn toàn cầu.
"Đôi khi tôi tự hỏi làm thế nào điều đó có thể bền vững, nhưng có vẻ như đó là một trận đấu loại trực tiếp rất tàn khốc", Marco nói. "Chúng tôi dự đoán nhiều công ty Trung Quốc cũng như các công ty nước ngoài sẽ bị tổn thương. Nhiều công ty trong số họ đã bị tổn thương và cuối cùng nhiều công ty sẽ phải rời khỏi những trò chơi đẫm máu này".
