Nghiên cứu công bố Trái Đất vừa có thêm 2 mùa mới "nhân tạo"

[Linh Pham]

Các nhà khoa học vừa công bố một nghiên cứu đáng chú ý, trong đó khẳng định Trái đất đang trải qua những biến động khí hậu sâu sắc đến mức hai "mùa mới" đã chính thức được bổ sung vào lịch khí hậu toàn cầu. Điều đặc biệt là hai mùa này – mùa khói mù và mùa rác thải – không xuất phát từ các quy luật tự nhiên, mà là hệ quả trực tiếp từ các hoạt động của con người trong kỷ nguyên Anthropocene, thời kỳ mà dấu ấn của loài người để lại rõ rệt trên hệ sinh thái và khí hậu toàn cầu.

Mùa khói mù​

Mùa khói mù là một hiện tượng ngày càng quen thuộc tại nhiều khu vực, đặc biệt từ Đông Nam Á đến tận New York. Tại Malaysia và Indonesia, mỗi năm vào khoảng tháng 6 đến tháng 9, khói từ hoạt động đốt rừng và than bùn để làm nông nghiệp lan rộng, bao phủ không chỉ các khu vực trong nước mà còn ảnh hưởng tới Singapore, Thái Lan, Ấn Độ – nơi hiện tượng này còn tồi tệ hơn do đốt rơm rạ sau mùa gặt và các hoạt động lễ hội như Diwali.

Tại Mỹ, mùa cháy rừng ở bang California không còn chỉ giới hạn trong mùa hè mà đã kéo dài từ mùa xuân cho đến tận cuối năm, gây ra các đợt khói mù nghiêm trọng. Thậm chí, ở bờ Đông nước Mỹ, các đám cháy rừng tại Canada đã khiến bầu trời New York chuyển màu cam trong năm 2023, minh chứng rõ nét cho sự lan rộng và lặp lại đáng báo động của "mùa khói mù" ở Bắc Mỹ.

Mùa rác thải​

Bên cạnh đó, mùa rác thải cũng đang nổi lên như một hiện tượng khí hậu thường niên đáng quan ngại. Tại đảo Bali (Indonesia), từ tháng 12 đến tháng 3 hàng năm, gió mùa và dòng hải lưu đẩy hàng nghìn tấn rác nhựa từ biển vào bờ, khiến chính quyền địa phương phải huy động hàng trăm công nhân và tình nguyện viên để thu gom.

Mùa mưa gần nhất ghi nhận hơn 3.000 tấn rác được dọn sạch chỉ tại khu vực bờ biển phía nam đảo. Các hiện tượng tương tự đang xuất hiện ở Philippines, Thái Lan, và thậm chí cả bờ biển phía đông của Mỹ, nơi dòng hải lưu Gulf Stream mang rác từ đại dương tấp vào Florida và Carolina mỗi mùa hè. Theo nghiên cứu, mùa rác thải đã hình thành do lượng mưa lớn kéo rác từ đất liền ra biển, sau đó bị gió và dòng nước đẩy ngược trở lại bờ.

Không chỉ chứng kiến sự xuất hiện của những mùa mới do con người tạo ra, thế giới còn đang dần mất đi các mùa truyền thống. Ở những dãy núi cao như Andes hay Rocky, mùa đông không còn tuyết như trước, ảnh hưởng nghiêm trọng tới mùa trượt tuyết và các sinh hoạt gắn liền với tuyết. Tại Đông Bắc nước Anh, chim biển như loài hải âu kittiwake không còn làm tổ theo đúng mùa, phá vỡ chu kỳ sinh sản mà các cộng đồng ngư dân địa phương đã dựa vào qua nhiều thế hệ.

Các mùa truyền thống đang biến mất​

Sự thay đổi của các mùa còn thể hiện ở việc các mùa truyền thống trở nên lệch nhịp hoặc cực đoan hơn. Các nhà khoa học gọi đây là "mùa không theo nhịp" khi mùa xuân đến sớm, mùa hè kéo dài bất thường, làm xáo trộn chu kỳ sinh học của nhiều loài động vật ở châu Âu. Chu kỳ ngủ đông và sinh sản của chúng đã bắt đầu sớm hơn so với trước đây. Đồng thời, có những mùa không biến mất nhưng trở nên gay gắt và cực đoan hơn – được gọi là "mùa gia tăng nhịp điệu". Ví dụ điển hình là mùa hè ở châu Âu, ngày càng khắc nghiệt kể từ sau đợt nắng nóng năm 2003 khiến hàng ngàn người thiệt mạng tại Pháp. Tại Bắc Mỹ và vùng Thái Bình Dương, cả mùa cháy rừng lẫn mùa bão đều kéo dài và trở nên dữ dội hơn, gây ra khó khăn trong công tác ứng phó và phòng tránh thiên tai.

Nghiên cứu đã dựa trên phân tích dữ liệu vệ tinh, thông tin khí tượng và các báo cáo địa phương thu thập trong nhiều thập kỷ để đưa ra các thuật ngữ mới: mùa tuyệt chủng – khi một mùa truyền thống biến mất hoàn toàn; mùa lệch nhịp – khi thời điểm và đặc điểm của mùa bị xáo trộn; và mùa tăng nhịp – khi các đặc tính của mùa trở nên khắc nghiệt hơn. Theo nhóm nghiên cứu, sự hiện diện ngày càng rõ rệt của các mùa mới do con người tạo ra chính là minh chứng không thể chối cãi cho tác động của kỷ nguyên Anthropocene – thời kỳ mà hành vi và hoạt động của con người đã trở thành nhân tố chủ đạo chi phối toàn bộ hệ sinh thái và khí hậu hành tinh.

Nguồn: Tuổi trẻ ​