Hàng triệu người đang dùng thuốc chống trầm cảm mỗi ngày, một phần trong số họ thậm chí lệ thuộc đến mức không thể sống thiếu. Liệu việc kê đơn thuốc ồ ạt như vậy có gây ra tác dụng phụ không?
Theo một bài đánh giá khoa học trên Bản tin Thuốc và Trị liệu của Tạp chí Y khoa Anh, khi thuốc chống trầm cảm được kê cho bệnh nhân bị trầm cảm nhẹ và trung bình, thuốc gây hại nhiều hơn có lợi. Mặc dù vậy, bài đánh giá không khuyến khích dừng uống thuốc hoàn toàn, trong nhiều ca bệnh, chúng cứu sống nhiều người và giúp họ hoạt động hiệu quả.
Các nhà nghiên cứu cho rằng, bác sĩ nên kê đơn thuốc ít cho những bệnh nhân trầm cảm nhẹ, chỉ tập trung vào ca bệnh trầm cảm nặng. “Vẫn chưa có bằng chứng rõ ràng về tính hiệu quả của thuốc trong thời gian ngắn - dài, nguyên nhân là vì không có nhiều nghiên cứu chỉ ra sự khác biệt lâm sàng giữa điều trị bằng thuốc chống trầm cảm và giả dược”, bác sĩ tâm thần Mark Horowitz từ Đại học University College giải thích.
Theo Wikipedia, giả dược là loại thuốc hay phương pháp điều trị không mang lại hiệu quả chữa bệnh, được áp dụng lên bệnh nhân và làm cho họ nghĩ rằng họ đang được điều trị tích cực và sẽ có hiệu quả.
Đáng lo ngại hơn, các nghiên cứu trên cũng không xem xét tác dụng thuốc đối với cá nhân bệnh nhân, như chất lượng cuộc sống, mà chỉ đo lường triệu chứng.
"Khoảng 1/5 số bệnh nhân sử dụng SSRI cho biết buồn ngủ vào ban ngày, khô miệng, đổ mồ hôi nhiều hoặc tăng cân. 1/4 bệnh nhân bị rối loạn chức năng tình dục, và khoảng 1/10 có cảm giác bồn chồn, co thắt cơ hoặc co giật, buồn nôn, táo bón, tiêu chảy hoặc chóng mặt”, bác sĩ nói.
Kết quả khảo sát đo lường tác dụng thuốc trong thời gian dài thậm chí đáng lo ngại hơn: 71% cho biết cảm giác tê cóng, 70% cảm thấy 'sương mù hoặc tách rời', 66% gặp khó khăn trong tình dục, 63% buồn ngủ.
Ngoài ra, nhiều bệnh nhân còn sử dụng thuốc từ khi còn nhỏ. Hiện tại, có rất ít bằng chứng lâm sàng chứng minh thuốc chống trầm cảm hoạt động hiệu quả ở độ tuổi thanh thiếu niên, người trẻ tuổi. Loại thuốc này cực kỳ phổ biển với trẻ em gái vị thành niên, số lượng người dùng từ 12 đến 17 tuổi được kê đơn thuốc ngày càng gia tăng ở nhiều quốc gia.
Trong bối cảnh đại dịch COVID19, áp lực từ công việc, học tập, xã hội khiến số lượng người dùng thuốc chống trầm cảm gia tăng nhanh chóng. Những tác dụng phụ được kể trên xảy ra trên quy mô rộng hơn, gây nguy hiểm cho cộng đồng.
Một phân tích tổng hợp vào năm 2017 về SSRI (chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc) - thuốc chống trầm cảm được kê đơn nhiều nhất - phát hiện duy nhất 2 điểm khác biệt giữa bệnh nhân dùng giả dược và thuốc chống trầm cảm trên thang đo đánh giá trầm cảm Hamilton, nằm trong khoảng từ 0 đến 52.
Viện Quốc gia về Y tế và Chăm sóc Xuất sắc của Vương quốc Anh cho biết cần phải có sự khác biệt 3 điểm để được chứng nhận khác biệt về mặt lâm sàng, hoặc chênh lệch ít nhất 7 điểm để loại thuốc đó được coi là quan trọng về mặt lâm sàng. Nhiều loại thuốc chống trầm cảm hiện tại không đáp ứng tiêu chí trên.
Đánh giá mới nhất không cung cấp bằng chứng chính xác về tác hại và lợi ích của loại thuốc này. Tuy nhiên, nó nêu ra những lợi ích và rủi ro tiềm tàng, tác dụng phụ của việc sử dụng thuốc chống trầm cảm.
Với tình trạng gia tăng kê đơn thuốc chống trầm cảm, Đại học Tâm thần Hoàng gia Anh cảnh báo các bác sĩ cần xem xét cẩn thận trước khi quyết định kê đơn, và khuyến cáo bệnh nhân nên tìm hiểu rõ ràng trước khi quyết định sử dụng thuốc.
Hiện tại, cách tốt nhất mà chúng ta biết để ngừng dùng thuốc chống trầm cảm là giảm liều dần dần. Nhưng không thể đảm bảo những tác dụng phụ như: vấn đề về tình dục, tái nghiện, sẽ biến mất hoàn toàn.
Ngoài ra, hiện tại số lượng thuốc trên thị trường vẫn rất nhiều chưa đi vào tình trạng khan hiếm, vì vậy bệnh nhân luôn có sẵn thuốc để dùng. Đây là một trở ngại trong việc cai nghiện thuốc.
Trong thời gian tới, nhóm khoa học sẽ tiếp tục nghiên cứu biện pháp tốt nhất để sử dụng thuốc. “Việc nâng cao hiểu biết về những khó khăn bệnh nhân có thể gặp phải khi ngừng dùng thuốc, có thể khiến bác sĩ kê đơn cẩn trọng hơn. Thuốc chống trầm cảm nên được kê ít hơn, với thời gian dùng ngắn hơn”, nhóm khoa học kết luận.
Nguồn: Science Alert
Các nhà nghiên cứu cho rằng, bác sĩ nên kê đơn thuốc ít cho những bệnh nhân trầm cảm nhẹ, chỉ tập trung vào ca bệnh trầm cảm nặng. “Vẫn chưa có bằng chứng rõ ràng về tính hiệu quả của thuốc trong thời gian ngắn - dài, nguyên nhân là vì không có nhiều nghiên cứu chỉ ra sự khác biệt lâm sàng giữa điều trị bằng thuốc chống trầm cảm và giả dược”, bác sĩ tâm thần Mark Horowitz từ Đại học University College giải thích.
Theo Wikipedia, giả dược là loại thuốc hay phương pháp điều trị không mang lại hiệu quả chữa bệnh, được áp dụng lên bệnh nhân và làm cho họ nghĩ rằng họ đang được điều trị tích cực và sẽ có hiệu quả.
Tình trạng lạm dụng thuốc ở người trẻ gia tăng
Một trong những vấn đề về loại thuốc trên là hầu hết thử nghiệm lâm sàng chỉ xem xét hiệu quả của thuốc trong thời gian nghiên cứu kéo dài từ 6 đến 12 tuần. Tuy nhiên trong thực tế, bệnh nhân được kê đơn trong nhiều năm.Đáng lo ngại hơn, các nghiên cứu trên cũng không xem xét tác dụng thuốc đối với cá nhân bệnh nhân, như chất lượng cuộc sống, mà chỉ đo lường triệu chứng.
"Khoảng 1/5 số bệnh nhân sử dụng SSRI cho biết buồn ngủ vào ban ngày, khô miệng, đổ mồ hôi nhiều hoặc tăng cân. 1/4 bệnh nhân bị rối loạn chức năng tình dục, và khoảng 1/10 có cảm giác bồn chồn, co thắt cơ hoặc co giật, buồn nôn, táo bón, tiêu chảy hoặc chóng mặt”, bác sĩ nói.
Kết quả khảo sát đo lường tác dụng thuốc trong thời gian dài thậm chí đáng lo ngại hơn: 71% cho biết cảm giác tê cóng, 70% cảm thấy 'sương mù hoặc tách rời', 66% gặp khó khăn trong tình dục, 63% buồn ngủ.
Ngoài ra, nhiều bệnh nhân còn sử dụng thuốc từ khi còn nhỏ. Hiện tại, có rất ít bằng chứng lâm sàng chứng minh thuốc chống trầm cảm hoạt động hiệu quả ở độ tuổi thanh thiếu niên, người trẻ tuổi. Loại thuốc này cực kỳ phổ biển với trẻ em gái vị thành niên, số lượng người dùng từ 12 đến 17 tuổi được kê đơn thuốc ngày càng gia tăng ở nhiều quốc gia.
Một phân tích tổng hợp vào năm 2017 về SSRI (chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc) - thuốc chống trầm cảm được kê đơn nhiều nhất - phát hiện duy nhất 2 điểm khác biệt giữa bệnh nhân dùng giả dược và thuốc chống trầm cảm trên thang đo đánh giá trầm cảm Hamilton, nằm trong khoảng từ 0 đến 52.
Viện Quốc gia về Y tế và Chăm sóc Xuất sắc của Vương quốc Anh cho biết cần phải có sự khác biệt 3 điểm để được chứng nhận khác biệt về mặt lâm sàng, hoặc chênh lệch ít nhất 7 điểm để loại thuốc đó được coi là quan trọng về mặt lâm sàng. Nhiều loại thuốc chống trầm cảm hiện tại không đáp ứng tiêu chí trên.
Đánh giá mới nhất không cung cấp bằng chứng chính xác về tác hại và lợi ích của loại thuốc này. Tuy nhiên, nó nêu ra những lợi ích và rủi ro tiềm tàng, tác dụng phụ của việc sử dụng thuốc chống trầm cảm.
Ngừng dùng thuốc một cách an toàn
Bác sĩ Đại học Tâm thần Hoàng gia Anh đưa ra gợi ý cách ngừng dùng thuốc một cách an toàn nhất. Ông khuyên không nên ngừng thuốc ngay lập tức nếu không sẽ bị đau đầu, lo lắng, mất ngủ, kích động, mệt mỏi và tiêu chảy.Với tình trạng gia tăng kê đơn thuốc chống trầm cảm, Đại học Tâm thần Hoàng gia Anh cảnh báo các bác sĩ cần xem xét cẩn thận trước khi quyết định kê đơn, và khuyến cáo bệnh nhân nên tìm hiểu rõ ràng trước khi quyết định sử dụng thuốc.
Hiện tại, cách tốt nhất mà chúng ta biết để ngừng dùng thuốc chống trầm cảm là giảm liều dần dần. Nhưng không thể đảm bảo những tác dụng phụ như: vấn đề về tình dục, tái nghiện, sẽ biến mất hoàn toàn.
Ngoài ra, hiện tại số lượng thuốc trên thị trường vẫn rất nhiều chưa đi vào tình trạng khan hiếm, vì vậy bệnh nhân luôn có sẵn thuốc để dùng. Đây là một trở ngại trong việc cai nghiện thuốc.
Trong thời gian tới, nhóm khoa học sẽ tiếp tục nghiên cứu biện pháp tốt nhất để sử dụng thuốc. “Việc nâng cao hiểu biết về những khó khăn bệnh nhân có thể gặp phải khi ngừng dùng thuốc, có thể khiến bác sĩ kê đơn cẩn trọng hơn. Thuốc chống trầm cảm nên được kê ít hơn, với thời gian dùng ngắn hơn”, nhóm khoa học kết luận.
Nguồn: Science Alert
