Pháp y máy tính là ngành lâu đời nhất trong số các ngành tạo nên pháp y kỹ thuật số. Sự phát triển của khoa học và công nghệ kéo theo việc máy tính không chỉ được kết nối thông qua các mạng cục bộ mang tính riêng lẻ mà đã thông qua mạng lớn nhất là internet. Thuật ngữ “pháp y máy tính” đã trở nên hạn chế, không bao hàm toàn bộ lĩnh vực này. Lĩnh vực pháp y kỹ thuật số đã mở rộng, bao gồm cả pháp y mạng và các lĩnh vực chuyên môn như: Điều tra vi phạm an ninh mạng, tấn công và đánh cắp dữ liệu. Với việc đưa tính năng xử lý của máy tính vào các thiết bị khác (chẳng hạn hệ thống định vị toàn cầu - GPS, ô tô, hộp đen, điện thoại di động, máy trả lời tự động, máy sao chép và fax…), lĩnh vực này đã mở rộng thêm các ngành phụ khác.
Trong mối quan hệ của pháp y kỹ thuật số, người dùng, thiết bị của họ và cơ sở hạ tầng truyền thông có liên quan chặt chẽ với nhau, dẫn đến một hệ sinh thái phức tạp. Với rất nhiều thiết bị thuộc sở hữu của hầu hết mọi người và lượng thông tin được lưu trữ trong đó, các cuộc điều tra kỹ thuật số bảo vệ quyền riêng tư đã được công nhận là một trong những thách thức chính mà pháp y kỹ thuật số phải vượt qua trong tương lai gần. Trong khi số lượng dữ liệu thu thập cho một cuộc điều tra ngày càng tăng, thường chỉ một phần nhỏ của dữ liệu này có liên quan đến cuộc điều tra. Hơn nữa, trong quá trình trích xuất dữ liệu để điều tra, một số dữ liệu cá nhân, không liên quan đến cuộc điều tra có thể bị lộ ra ngoài; có những ảnh hưởng nhất định đến quyền riêng tư của chính chủ thể dữ liệu và những bên thứ ba không liên quan.
Pháp y kỹ thuật số có thể được định nghĩa là các nhiệm vụ khoa học, kỹ thuật và thực hành được sử dụng trong việc điều tra thông tin hoặc dữ liệu nhị phân được lưu trữ hoặc truyền cho các mục đích pháp lý (ISO/IEC 27037: 2012). Hiểu đơn giản, pháp y kỹ thuật số là một bộ phận của giám định kỹ thuật hình sự, sử dụng kiến thức khoa học công nghệ điện tử tin học nhằm khôi phục, tìm kiếm, phân tích các thông tin dữ liệu lưu trữ trong các thiết bị điện tử phục vụ phát hiện, điều tra và xét xử tội phạm. Với nhiệm vụ trả lời có hay không có hành vi phạm tội; xác định thời gian, địa điểm xảy ra sự việc; phương thức, thủ đoạn gây án; xác định công cụ, phương tiện gây án… những kết luận của pháp y kỹ thuật số là một nguồn chứng cứ phục vụ đắc lực cho hoạt động điều tra, truy tố và xét xử.
Tại Việt Nam, bước vào thời kỳ cách mạng công nghiệp 4.0, các đối tượng phạm tội đã lợi dụng triệt để công nghệ thông tin, các phương tiện thiết bị điện tử nhằm thực hiện và che giấu hành vi phạm tội. Phá án bằng pháp y kỹ thuật số là chìa khoá quan trọng trong đấu tranh với tội phạm sử dụng công nghệ cao.
Trước sự bùng nổ của công nghệ - kỹ thuật mới với các phương thức, thủ đoạn mới trong việc xâm nhập các luồng dữ liệu, quyền riêng tư là mối quan tâm lớn trong pháp y kỹ thuật số.
Khi máy tính phát triển và internet được sử dụng rộng rãi, số lượng và mức độ của các vụ xâm phạm quyền riêng tư càng khó kiểm soát. Quá trình máy tính thu thập, lưu trữ, phân tích và phổ biến một lượng lớn thông tin đã xâm phạm quyền riêng tư. Thông tin có thể được truyền đi và chia sẻ với bất kỳ ai, ở bất kỳ đâu trên thế giới ngay lập tức. Việc sử dụng máy tính, điện thoại thông minh và các loại thiết bị khác để trực tuyến kéo theo việc tải nhận xét, hình ảnh và video lên mạng xã hội và “đám mây”. Tất cả những thông tin này để lại dấu vết về các hoạt động, sở thích, địa điểm của người dùng. Những dấu vết này có thể được các công ty, thậm chí tội phạm mạng thu thập và phân tích cho các mục đích khác nhau. Cùng với sự phát triển của các công nghệ và mô hình mới, chẳng hạn như IoT, với khả năng tính toán, cảm biến và giao tiếp, dữ liệu cá nhân sẽ được phân phối dễ dàng, được lưu trữ trong tất cả các loại thiết bị, cục bộ và từ xa. Mọi người thậm chí không nhận ra mình là đối tượng thu thập dữ liệu, ai đang thu thập dữ liệu và cho mục đích gì. Đây cũng là thách thức đối với việc bảo vệ quyền riêng tư.
Pháp y kỹ thuật số có thể được định nghĩa là các nhiệm vụ khoa học, kỹ thuật và thực hành được sử dụng trong việc điều tra thông tin hoặc dữ liệu nhị phân được lưu trữ hoặc truyền cho các mục đích pháp lý (ISO/IEC 27037: 2012). Hiểu đơn giản, pháp y kỹ thuật số là một bộ phận của giám định kỹ thuật hình sự, sử dụng kiến thức khoa học công nghệ điện tử tin học nhằm khôi phục, tìm kiếm, phân tích các thông tin dữ liệu lưu trữ trong các thiết bị điện tử phục vụ phát hiện, điều tra và xét xử tội phạm. Với nhiệm vụ trả lời có hay không có hành vi phạm tội; xác định thời gian, địa điểm xảy ra sự việc; phương thức, thủ đoạn gây án; xác định công cụ, phương tiện gây án… những kết luận của pháp y kỹ thuật số là một nguồn chứng cứ phục vụ đắc lực cho hoạt động điều tra, truy tố và xét xử.
Tại Việt Nam, bước vào thời kỳ cách mạng công nghiệp 4.0, các đối tượng phạm tội đã lợi dụng triệt để công nghệ thông tin, các phương tiện thiết bị điện tử nhằm thực hiện và che giấu hành vi phạm tội. Phá án bằng pháp y kỹ thuật số là chìa khoá quan trọng trong đấu tranh với tội phạm sử dụng công nghệ cao.
Trước sự bùng nổ của công nghệ - kỹ thuật mới với các phương thức, thủ đoạn mới trong việc xâm nhập các luồng dữ liệu, quyền riêng tư là mối quan tâm lớn trong pháp y kỹ thuật số.
Khi máy tính phát triển và internet được sử dụng rộng rãi, số lượng và mức độ của các vụ xâm phạm quyền riêng tư càng khó kiểm soát. Quá trình máy tính thu thập, lưu trữ, phân tích và phổ biến một lượng lớn thông tin đã xâm phạm quyền riêng tư. Thông tin có thể được truyền đi và chia sẻ với bất kỳ ai, ở bất kỳ đâu trên thế giới ngay lập tức. Việc sử dụng máy tính, điện thoại thông minh và các loại thiết bị khác để trực tuyến kéo theo việc tải nhận xét, hình ảnh và video lên mạng xã hội và “đám mây”. Tất cả những thông tin này để lại dấu vết về các hoạt động, sở thích, địa điểm của người dùng. Những dấu vết này có thể được các công ty, thậm chí tội phạm mạng thu thập và phân tích cho các mục đích khác nhau. Cùng với sự phát triển của các công nghệ và mô hình mới, chẳng hạn như IoT, với khả năng tính toán, cảm biến và giao tiếp, dữ liệu cá nhân sẽ được phân phối dễ dàng, được lưu trữ trong tất cả các loại thiết bị, cục bộ và từ xa. Mọi người thậm chí không nhận ra mình là đối tượng thu thập dữ liệu, ai đang thu thập dữ liệu và cho mục đích gì. Đây cũng là thách thức đối với việc bảo vệ quyền riêng tư.
