Bỉ Ngạn Hoa
Writer
Máy bay không người lái (drone) đã cách mạng hóa chiến tranh hiện đại trên bầu trời. Giờ đây, các công ty quốc phòng và hải quân của nhiều quốc gia lại đang đặt cược rằng họ có thể làm điều tương tự dưới nước.
Những drone dưới nước mới, với những cái tên như Ghost Shark, Herne và Manta Ray, thường có thể lặn sâu vài trăm mét dưới bề mặt và hoạt động hầu như không cần sự tương tác của con người trong nhiều ngày liền. Nhiều chuyên gia cho cho biết những drone đó có thể trở thành thiết bị lý tưởng để thu thập thông tin tình báo, bảo vệ cơ sở hạ tầng dưới nước và chống lại các mối đe dọa tiềm tàng ở Thái Bình Dương.
Drone dưới nước Manta Ray của Northrop Grumman trông giống như cá đuối
Cynthia Cook, thành viên cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, một nhóm nghiên cứu, cho biết: "Đây là thời điểm thích hợp cho những phương tiện này. Tàu ngầm rất tuyệt vời, nhưng chúng rất tốn kém".
Hoàn thiện công nghệ không phải là một cuộc bơi dễ dàng. Duy trì liên lạc dưới nước sâu khó hơn trên không và điều kiện bên dưới bề mặt biển có thể rất khắc nghiệt.
Drone dưới nước đã được các học giả và công ty năng lượng ngoài khơi sử dụng trong nhiều thập kỷ. Ví dụ, một máy bay không người lái dưới nước đã tìm thấy Titanic vào năm 1985. Hải quân nhiều nước cũng đã sử dụng các tàu ngầm nhỏ hơn thường được điều khiển từ xa để rà phá bom mìn và các nhiệm vụ khác trong thời gian dài.
Hiện nay, các công ty quốc phòng đang phát triển các tàu lớn hơn, tự động hơn có thể di chuyển quãng đường dài hơn và làm được nhiều việc hơn.
Boeing sẽ giao 4 phương tiện ngầm không người lái Orca cực lớn cho Hải quân Mỹ vào cuối năm sau. Với chiều dài lên tới 26 mét, Orca có thể di chuyển tương đương gần 12.000 km với ít sự can thiệp của con người.
Đô đốc Lisa Franchetti, chỉ huy các hoạt động hải quân của Mỹ, cho biết phát triển các hệ thống rô-bốt và tự động là một trong những ưu tiên hàng đầu của Hải quân Mỹ trong việc chuẩn bị cho một cuộc chiến có thể xảy ra với Trung Quốc.
Lisa Franchetti cho biết tại một hội nghị đầu năm nay rằng "Các hệ thống không người lái có tiềm năng to lớn trong việc nhân lên sức mạnh chiến đấu của chúng ta".
Ở các quốc gia khác, Úc đang hợp tác với công ty khởi nghiệp quốc phòng Anduril để sản xuất một máy bay không người lái dưới nước có tên là Ghost Shark. Dự án này là một phần trong khoản đầu tư 4,65 tỷ USD mà quốc gia này đang thực hiện vào các khả năng tác chiến dưới nước và các phương tiện hàng hải tự động và không người lái mới.
Các máy bay không người lái dưới nước khác bao gồm Herne của BAE Systems đang được thử nghiệm tại Vương quốc Anh và Manta Ray của Northrop Grumman có hình dạng tương tự như loài cá dẹt khổng lồ.
Pháp, Hàn Quốc và Đức cũng đang nghiên cứu các tàu ngầm không người lái mới. Ukraine đang thử nghiệm một máy bay không người lái tấn công dưới nước có tên là Marichka.
Một yếu tố hỗ trợ cho sự phát triển của loại máy bay không người lái dưới nước mới này là cải tiến công nghệ. Pin có thể sử dụng lâu hơn, cảm biến chính xác hơn và thiết bị điện tử nhỏ hơn. Những tiến bộ này có nghĩa là các tàu có thể tự chủ hơn, di chuyển lâu hơn và làm được nhiều việc hơn.
Những cải tiến này đến vào thời điểm thích hợp cho hải quân phương Tây. Trung Quốc đã xây dựng hạm đội hải quân mặt nước lớn nhất thế giới và các phương tiện ngầm tự hành lớn của riêng mình.
Tại châu Âu, các trường hợp cáp quang bị cắt đã làm dấy lên lo ngại rằng Nga và các nước khác có thể nhắm vào các tuyến đường quan trọng vận chuyển năng lượng và dữ liệu qua đáy đại dương. Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương gần đây đã tiến hành một cuộc tập trận ngoài khơi bờ biển Phần Lan, trong đó các máy bay không người lái dưới nước được sử dụng để bảo vệ cơ sở hạ tầng dưới nước.
Các lực lượng hải quân châu Âu muốn chống lại các mối đe dọa như vậy đã thu hẹp quy mô, trong khi Mỹ đang phải vật lộn để đóng những con tàu lớn đúng hạn. Hải quân Hoàng gia Anh, từng là lực lượng lớn nhất thế giới, hiện có chưa đến 20 tàu khu trục và khinh hạm, và khoảng 10 tàu ngầm.
Hải quân Anh đang "vật lộn để làm mọi thứ họ muốn theo cách họ muốn", Tim O'Neill, giám đốc phát triển kinh doanh tại bộ phận dịch vụ hàng hải của BAE cho biết. "Đây là lúc quyền tự chủ phát huy tác dụng".
Drone dưới nước Herne của BAE dựa trên một máy bay không người lái dưới nước đã được Cellula Robotics, một công ty Canada, sản xuất cho ngành năng lượng. BAE đã bổ sung hệ thống máy tính, camera và cảm biến cho phép tàu hoạt động tự động cũng như thu thập và phân tích thông tin tình báo.
Herne, trông giống như một tàu ngầm mini, tự dẫn đường trên biển bằng cách sử dụng các cảm biến khớp với môi trường xung quanh bằng bản đồ được tải sẵn. Nó phân tích các tàu mà nó nhìn thấy bằng cách so sánh chúng với cơ sở dữ liệu, cho phép nó phân biệt giữa tàu quân sự và tàu dân sự. Dữ liệu mà nó thu thập có thể được truyền qua một cột buồm giống như kính tiềm vọng nhô lên từ phía sau.
Vào một buổi sáng gần đây trên bờ biển phía nam nước Anh, một cần cẩu đã hạ con tàu dài 12 mét nặng 8 tấn xuống nước trước khi nó bắt đầu một nhiệm vụ huấn luyện được lập trình sẵn. Trong một cuộc thử nghiệm, Herne đã nhô lên khỏi mặt nước, xác định chính xác 2 tàu Hải quân và sau đó lặng lẽ trượt trở lại bên dưới những con sóng.
Drone dưới nước Herne của hãng BAE
O'Neill, một cựu sĩ quan của Hải quân Hoàng gia Anh, cho biết việc sử dụng máy bay không người lái để tiến hành giám sát thường xuyên khiến việc đặt một chiếc tàu ngầm đắt tiền và thủy thủ đoàn của nó vào tình thế nguy hiểm là không cần thiết. Kích thước nhỏ hơn của máy bay không người lái cũng cho phép nó hoạt động ở vùng nước nông hơn.
BAE đã phát triển Herne trong khoảng 11 tháng và đặt mục tiêu đưa con tàu vào trạng thái sẵn sàng chiến đấu trong vòng một năm rưỡi tới.
Pin của Herne có thể sử dụng được tới ba ngày. Cellula đang thử nghiệm các pin hydro có thể cho phép tàu hoạt động trong 45 ngày và có phạm vi hoạt động khoảng 4800 km, gần bằng khoảng cách từ Ireland đến New York.
Trong khi Herne chủ yếu được thiết kế để trinh sát, BAE đang xem xét việc bổ sung ngư lôi và mìn.
Việc bổ sung vũ khí sát thương vào tàu tự hành có thể gây ra những lo ngại về mặt đạo đức. Các quy tắc giao chiến của phương Tây nhấn mạnh rằng phải có con người bóp cò. O'Neill của BAE cho biết Herne sẽ chỉ sử dụng vũ khí sát thương theo chỉ đạo của con người.
Việc giao tiếp với máy bay không người lái dưới nước khó hơn so với máy bay trên không vì sóng vô tuyến không thể truyền qua vùng nước sâu. Tuy nhiên, các tàu có thể nổi lên mặt nước để nhận chỉ dẫn.
Mặc dù rẻ hơn tàu ngầm với giá hàng tỷ đô la, nhưng các tàu mới đắt hơn và khó sản xuất hơn hầu hết các máy bay không người lái được sử dụng ở Ukraine.
Ví dụ, Hải quân Mỹ ban đầu đã đồng ý trả khoảng 379 triệu USD cho 5 chiếc Orca và một nguyên mẫu thử nghiệm, mặc dù đến năm 2022, dự án đã chậm tiến độ nhiều năm và chi phí đã tăng vọt lên 620 triệu USD, theo Văn phòng Trách nhiệm Giải trình của Chính phủ Mỹ (GAO). Một báo cáo của GAO đã nêu ra những thách thức với pin của tàu và khó khăn trong việc đảm bảo vật liệu. Boeing cho biết bất kỳ chi phí vượt quá hợp đồng nào đều do công ty chịu.
Các tàu phải chịu được áp suất lớn dưới nước sâu và đáng tin cậy ngoài biển nếu có sự cố xảy ra, sẽ không có ai trên tàu để sửa chữa.
"Đại dương là một môi trường thực sự khắc nghiệt", Duane Fotheringham, chủ tịch hệ thống không người lái tại công ty đóng tàu Huntington Ingalls Industries, công ty sở hữu loạt máy bay không người lái dưới nước riêng, cho biết. "Gửi thứ gì đó xuống đại dương sâu thẳm cũng giống như gửi thứ gì đó lên vũ trụ".
Những drone dưới nước mới, với những cái tên như Ghost Shark, Herne và Manta Ray, thường có thể lặn sâu vài trăm mét dưới bề mặt và hoạt động hầu như không cần sự tương tác của con người trong nhiều ngày liền. Nhiều chuyên gia cho cho biết những drone đó có thể trở thành thiết bị lý tưởng để thu thập thông tin tình báo, bảo vệ cơ sở hạ tầng dưới nước và chống lại các mối đe dọa tiềm tàng ở Thái Bình Dương.
Drone dưới nước Manta Ray của Northrop Grumman trông giống như cá đuối
Cynthia Cook, thành viên cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, một nhóm nghiên cứu, cho biết: "Đây là thời điểm thích hợp cho những phương tiện này. Tàu ngầm rất tuyệt vời, nhưng chúng rất tốn kém".
Hoàn thiện công nghệ không phải là một cuộc bơi dễ dàng. Duy trì liên lạc dưới nước sâu khó hơn trên không và điều kiện bên dưới bề mặt biển có thể rất khắc nghiệt.
Drone dưới nước đã được các học giả và công ty năng lượng ngoài khơi sử dụng trong nhiều thập kỷ. Ví dụ, một máy bay không người lái dưới nước đã tìm thấy Titanic vào năm 1985. Hải quân nhiều nước cũng đã sử dụng các tàu ngầm nhỏ hơn thường được điều khiển từ xa để rà phá bom mìn và các nhiệm vụ khác trong thời gian dài.
Hiện nay, các công ty quốc phòng đang phát triển các tàu lớn hơn, tự động hơn có thể di chuyển quãng đường dài hơn và làm được nhiều việc hơn.
Boeing sẽ giao 4 phương tiện ngầm không người lái Orca cực lớn cho Hải quân Mỹ vào cuối năm sau. Với chiều dài lên tới 26 mét, Orca có thể di chuyển tương đương gần 12.000 km với ít sự can thiệp của con người.
Đô đốc Lisa Franchetti, chỉ huy các hoạt động hải quân của Mỹ, cho biết phát triển các hệ thống rô-bốt và tự động là một trong những ưu tiên hàng đầu của Hải quân Mỹ trong việc chuẩn bị cho một cuộc chiến có thể xảy ra với Trung Quốc.
Lisa Franchetti cho biết tại một hội nghị đầu năm nay rằng "Các hệ thống không người lái có tiềm năng to lớn trong việc nhân lên sức mạnh chiến đấu của chúng ta".
Ở các quốc gia khác, Úc đang hợp tác với công ty khởi nghiệp quốc phòng Anduril để sản xuất một máy bay không người lái dưới nước có tên là Ghost Shark. Dự án này là một phần trong khoản đầu tư 4,65 tỷ USD mà quốc gia này đang thực hiện vào các khả năng tác chiến dưới nước và các phương tiện hàng hải tự động và không người lái mới.
Các máy bay không người lái dưới nước khác bao gồm Herne của BAE Systems đang được thử nghiệm tại Vương quốc Anh và Manta Ray của Northrop Grumman có hình dạng tương tự như loài cá dẹt khổng lồ.
Pháp, Hàn Quốc và Đức cũng đang nghiên cứu các tàu ngầm không người lái mới. Ukraine đang thử nghiệm một máy bay không người lái tấn công dưới nước có tên là Marichka.
Một yếu tố hỗ trợ cho sự phát triển của loại máy bay không người lái dưới nước mới này là cải tiến công nghệ. Pin có thể sử dụng lâu hơn, cảm biến chính xác hơn và thiết bị điện tử nhỏ hơn. Những tiến bộ này có nghĩa là các tàu có thể tự chủ hơn, di chuyển lâu hơn và làm được nhiều việc hơn.
Những cải tiến này đến vào thời điểm thích hợp cho hải quân phương Tây. Trung Quốc đã xây dựng hạm đội hải quân mặt nước lớn nhất thế giới và các phương tiện ngầm tự hành lớn của riêng mình.
Tại châu Âu, các trường hợp cáp quang bị cắt đã làm dấy lên lo ngại rằng Nga và các nước khác có thể nhắm vào các tuyến đường quan trọng vận chuyển năng lượng và dữ liệu qua đáy đại dương. Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương gần đây đã tiến hành một cuộc tập trận ngoài khơi bờ biển Phần Lan, trong đó các máy bay không người lái dưới nước được sử dụng để bảo vệ cơ sở hạ tầng dưới nước.
Các lực lượng hải quân châu Âu muốn chống lại các mối đe dọa như vậy đã thu hẹp quy mô, trong khi Mỹ đang phải vật lộn để đóng những con tàu lớn đúng hạn. Hải quân Hoàng gia Anh, từng là lực lượng lớn nhất thế giới, hiện có chưa đến 20 tàu khu trục và khinh hạm, và khoảng 10 tàu ngầm.
Hải quân Anh đang "vật lộn để làm mọi thứ họ muốn theo cách họ muốn", Tim O'Neill, giám đốc phát triển kinh doanh tại bộ phận dịch vụ hàng hải của BAE cho biết. "Đây là lúc quyền tự chủ phát huy tác dụng".
Drone dưới nước Herne của BAE dựa trên một máy bay không người lái dưới nước đã được Cellula Robotics, một công ty Canada, sản xuất cho ngành năng lượng. BAE đã bổ sung hệ thống máy tính, camera và cảm biến cho phép tàu hoạt động tự động cũng như thu thập và phân tích thông tin tình báo.
Herne, trông giống như một tàu ngầm mini, tự dẫn đường trên biển bằng cách sử dụng các cảm biến khớp với môi trường xung quanh bằng bản đồ được tải sẵn. Nó phân tích các tàu mà nó nhìn thấy bằng cách so sánh chúng với cơ sở dữ liệu, cho phép nó phân biệt giữa tàu quân sự và tàu dân sự. Dữ liệu mà nó thu thập có thể được truyền qua một cột buồm giống như kính tiềm vọng nhô lên từ phía sau.
Vào một buổi sáng gần đây trên bờ biển phía nam nước Anh, một cần cẩu đã hạ con tàu dài 12 mét nặng 8 tấn xuống nước trước khi nó bắt đầu một nhiệm vụ huấn luyện được lập trình sẵn. Trong một cuộc thử nghiệm, Herne đã nhô lên khỏi mặt nước, xác định chính xác 2 tàu Hải quân và sau đó lặng lẽ trượt trở lại bên dưới những con sóng.
Drone dưới nước Herne của hãng BAE
O'Neill, một cựu sĩ quan của Hải quân Hoàng gia Anh, cho biết việc sử dụng máy bay không người lái để tiến hành giám sát thường xuyên khiến việc đặt một chiếc tàu ngầm đắt tiền và thủy thủ đoàn của nó vào tình thế nguy hiểm là không cần thiết. Kích thước nhỏ hơn của máy bay không người lái cũng cho phép nó hoạt động ở vùng nước nông hơn.
BAE đã phát triển Herne trong khoảng 11 tháng và đặt mục tiêu đưa con tàu vào trạng thái sẵn sàng chiến đấu trong vòng một năm rưỡi tới.
Pin của Herne có thể sử dụng được tới ba ngày. Cellula đang thử nghiệm các pin hydro có thể cho phép tàu hoạt động trong 45 ngày và có phạm vi hoạt động khoảng 4800 km, gần bằng khoảng cách từ Ireland đến New York.
Trong khi Herne chủ yếu được thiết kế để trinh sát, BAE đang xem xét việc bổ sung ngư lôi và mìn.
Việc bổ sung vũ khí sát thương vào tàu tự hành có thể gây ra những lo ngại về mặt đạo đức. Các quy tắc giao chiến của phương Tây nhấn mạnh rằng phải có con người bóp cò. O'Neill của BAE cho biết Herne sẽ chỉ sử dụng vũ khí sát thương theo chỉ đạo của con người.
Việc giao tiếp với máy bay không người lái dưới nước khó hơn so với máy bay trên không vì sóng vô tuyến không thể truyền qua vùng nước sâu. Tuy nhiên, các tàu có thể nổi lên mặt nước để nhận chỉ dẫn.
Mặc dù rẻ hơn tàu ngầm với giá hàng tỷ đô la, nhưng các tàu mới đắt hơn và khó sản xuất hơn hầu hết các máy bay không người lái được sử dụng ở Ukraine.
Ví dụ, Hải quân Mỹ ban đầu đã đồng ý trả khoảng 379 triệu USD cho 5 chiếc Orca và một nguyên mẫu thử nghiệm, mặc dù đến năm 2022, dự án đã chậm tiến độ nhiều năm và chi phí đã tăng vọt lên 620 triệu USD, theo Văn phòng Trách nhiệm Giải trình của Chính phủ Mỹ (GAO). Một báo cáo của GAO đã nêu ra những thách thức với pin của tàu và khó khăn trong việc đảm bảo vật liệu. Boeing cho biết bất kỳ chi phí vượt quá hợp đồng nào đều do công ty chịu.
Các tàu phải chịu được áp suất lớn dưới nước sâu và đáng tin cậy ngoài biển nếu có sự cố xảy ra, sẽ không có ai trên tàu để sửa chữa.
"Đại dương là một môi trường thực sự khắc nghiệt", Duane Fotheringham, chủ tịch hệ thống không người lái tại công ty đóng tàu Huntington Ingalls Industries, công ty sở hữu loạt máy bay không người lái dưới nước riêng, cho biết. "Gửi thứ gì đó xuống đại dương sâu thẳm cũng giống như gửi thứ gì đó lên vũ trụ".
