The Storm Riders
Writer
Dù hàng thập kỷ bị báo chí “dìm hàng” với những tiêu đề giật tít về chi phí vượt ngân sách và con số 2 nghìn tỷ USD cho suốt vòng đời, F-35 Lightning II không chỉ là chiến đấu cơ chiến thuật tiên tiến nhất thế giới mà còn là “món hời” nếu xét về chi phí flyaway (giá xuất xưởng). Nghe có vẻ lạ, nhất là khi báo chí cứ làm rùm beng rằng nó vượt ngân sách và tiêu tốn cả núi tiền, nhưng thực tế lại kể một câu chuyện khác.
Ví dụ, Không quân Israel dùng F-35 tuyên bố đã phá hủy toàn bộ hệ thống S-300 do Nga cung cấp cho Iran trong một đêm mà không mất máy bay nào (National Interest). Trong khi đó, Không quân Nga, dù đông đảo, lại chỉ đóng vai “pháo binh trên không” ở Ukraine, theo Bộ Quốc phòng Anh. Tôi thấy đây là minh chứng rõ ràng nhất cho sự vượt trội của F-35 so với các máy bay thế hệ cũ.
F-35 là máy bay đa nhiệm, không ưu tiên không chiến như F-22, mà tập trung vào vai trò tấn công. Vậy mà nó vẫn “ăn đứt” các đối thủ thế hệ 4 trong mô phỏng. Nếu từng xem video Red Flag, bạn sẽ ấn tượng với cách F-35 “dắt mũi” các máy bay khác nhờ khả năng tàng hình và dữ liệu thời gian thực.
Tỷ lệ sẵn sàng của F-35 cũng bị “bới móc” nhưng GAO chỉ ra vấn đề không hẳn ở máy bay mà ở hạ tầng chưa theo kịp, đào tạo chưa đủ, phụ thuộc quá nhiều vào nhà thầu. Nếu giải quyết được, F-35 có thể ngang bằng hoặc vượt các máy bay khác của Mỹ. Bản nâng cấp Block 4 và Tech Refresh 3, dù gặp trục trặc, hứa hẹn tăng sức mạnh đáng kể—điều ít được nhắc đến giữa những lời than phiền (Defense One).
NGAD đã bay, tích hợp công nghệ đột phá như tàng hình, tốc độ, và điều khiển drone từ buồng lái—những thứ không dễ bỏ qua giữa bối cảnh mối đe dọa thay đổi nhanh (Air & Space). Ý tưởng cắt NGAD để chuyển sang drone hoàn toàn từng bị phản đối vì con người vẫn mang lại lợi thế trong không chiến và ra quyết định (Breaking Defense). Với hình dáng thân cánh liền, không đuôi, NGAD hứa hẹn tàng hình và cơ động vượt trội.
F-35 rẻ hơn nhiều máy bay thế hệ 4
Tin được không, F-35 còn rẻ hơn nhiều đối thủ thuộc thế hệ 4! Theo Defense News giữa năm 2024, chi phí flyaway trung bình cho các lô 15-17 của F-35 là:- F-35A (phiên bản Không quân): 82,5 triệu USD.
- F-35B (cất hạ cánh thẳng đứng): 109 triệu USD.
- F-35C (phiên bản hải quân): 102,1 triệu USD.
So với hai chiến đấu cơ chủ lực châu Âu thì sao?
- Dassault Rafale (Pháp): Khoảng 125 triệu USD năm 2023 (AeroTime), dù có thể thấp hơn đôi chút, tầm 115 triệu USD tùy cấu hình.
- Typhoon Eurofighter: Khoảng 124 triệu USD cho xuất khẩu, nhưng các nước tham gia chương trình như Anh, Đức có thể chỉ trả 50-60 triệu USD nhờ quy mô sản xuất lớn.
Ví dụ, Không quân Israel dùng F-35 tuyên bố đã phá hủy toàn bộ hệ thống S-300 do Nga cung cấp cho Iran trong một đêm mà không mất máy bay nào (National Interest). Trong khi đó, Không quân Nga, dù đông đảo, lại chỉ đóng vai “pháo binh trên không” ở Ukraine, theo Bộ Quốc phòng Anh. Tôi thấy đây là minh chứng rõ ràng nhất cho sự vượt trội của F-35 so với các máy bay thế hệ cũ.
Không chỉ là giá: Sức mạnh vượt trội
So sánh F-35 với máy bay thế hệ 4 hay 4,5 như F-15EX, Rafale, hay Gripen chẳng khác nào so Toyota Corolla với Ferrari—khác hạng hoàn toàn. Với khả năng tàng hình, cảm biến tích hợp, và kết nối chiến trường, F-35 đạt tỷ lệ hạ gục/mất mát 20:1, thậm chí hơn, trong các bài tập như Red Flag (Sandboxx News), đối đầu với F-16, F-15, Eurofighter. Chỉ F-22 Raptor, chuyên về không chiến, vượt nó—nhưng với giá 334 triệu USD mỗi chiếc, nó đắt gấp 4 lần F-35A.F-35 là máy bay đa nhiệm, không ưu tiên không chiến như F-22, mà tập trung vào vai trò tấn công. Vậy mà nó vẫn “ăn đứt” các đối thủ thế hệ 4 trong mô phỏng. Nếu từng xem video Red Flag, bạn sẽ ấn tượng với cách F-35 “dắt mũi” các máy bay khác nhờ khả năng tàng hình và dữ liệu thời gian thực.
Chi phí vòng đời và sẵn sàng
Chi phí flyaway chỉ là giá mua ban đầu. Chi phí vận hành, huấn luyện, và cơ sở hạ tầng mới đẩy tổng chi phí vòng đời F-35 lên 2 nghìn tỷ USD đến năm 2088 (GAO, 2024), cho hơn 2.400 chiếc qua 60+ năm. Con số này bị chỉ trích nhiều nhưng ít ai đặt nó vào bối cảnh—chia ra thì mỗi năm khoảng 33 tỷ USD, không hẳn là vô lý cho một hạm đội thế hệ 5.Tỷ lệ sẵn sàng của F-35 cũng bị “bới móc” nhưng GAO chỉ ra vấn đề không hẳn ở máy bay mà ở hạ tầng chưa theo kịp, đào tạo chưa đủ, phụ thuộc quá nhiều vào nhà thầu. Nếu giải quyết được, F-35 có thể ngang bằng hoặc vượt các máy bay khác của Mỹ. Bản nâng cấp Block 4 và Tech Refresh 3, dù gặp trục trặc, hứa hẹn tăng sức mạnh đáng kể—điều ít được nhắc đến giữa những lời than phiền (Defense One).
Vì sao không nhiều nước mua?
Nếu F-35 ngon và rẻ vậy, sao không thấy hàng dài xếp hàng? Đơn giản: không phải ai cũng mua được. Chỉ các đồng minh thân cận của Mỹ—thường là NATO hoặc đối tác không phải-NATO lớn—mới được duyệt. Thụy Điển trung thành với Gripen, Pháp với Rafale vì tự hào nội địa. Một số nước Trung Đông như Ả Rập Saudi muốn mua nhưng bị từ chối, có lẽ để bảo vệ ưu thế của Israel (Simple Flying). Bồ Đào Nha sắp mua, Tây Ban Nha có thể theo sau để thay Harrier cũ, nhưng danh sách khách tiềm năng không còn dài.
DOGE và tương lai
Chính quyền Trump với Ủy ban Hiệu quả Chính phủ (DOGE) đang khiến giới quốc phòng lo lắng về cắt giảm ngân sách. Nhưng F-35 đã “cắm rễ” với 20 nước, gần 3.600 chiếc đặt hàng (National Interest), còn NGAD thế hệ 6 đã bay thử (Air & Space). Elon Musk kêu cắt chi tiêu, nhưng im lặng về NGAD—dấu hiệu nó có thể giữ được ưu tiên. Thiếu tướng Kunkel từng nói: “Wargaming cho thấy trận chiến khác hẳn khi có NGAD” (Hudson Institute). Tôi nghĩ các chương trình lớn như F-35, NGAD, B-21 hay vũ khí siêu thanh khó bị động tới; DOGE có thể nhắm vào chỗ khác để “tỉa mỡ”.NGAD đã bay, tích hợp công nghệ đột phá như tàng hình, tốc độ, và điều khiển drone từ buồng lái—những thứ không dễ bỏ qua giữa bối cảnh mối đe dọa thay đổi nhanh (Air & Space). Ý tưởng cắt NGAD để chuyển sang drone hoàn toàn từng bị phản đối vì con người vẫn mang lại lợi thế trong không chiến và ra quyết định (Breaking Defense). Với hình dáng thân cánh liền, không đuôi, NGAD hứa hẹn tàng hình và cơ động vượt trội.
