Stake crypto là gì và phương thức hoạt động của nó ra sao?

[VNR Content]

Nếu tìm hiểu về crypto, bạn hẳn từng nghe về “stake” (hoặc “staking”). Dù liên quan đến bản nâng cấp của Ethereum (Ethereum 2.0) hay những đồng coin quy mô nhỏ hơn được xây dựng để tận dụng cơ chế stake - ví dụ như Cosmos, Cardano, Polkadot, và Solana, thì stake đang nhanh chóng trở thành một khái niệm phổ biến mà bất kỳ ai trong thế giới crypto cũng cần nắm rõ.

Vậy stake crypto là gì?​

Stake có thể xem là một bước tiến hoá của việc đào bitcoin, quy trình giúp duy trì blockchain của bitcoin. Đào là một cơ chế còn được biết đến với tên gọi “Proof of Work” (Bằng chứng công việc, PoW) trong đó máy tính hoàn thành tác vụ nhanh nhất (ví dụ như tác vụ xử lý một giao dịch hoặc thêm dữ liệu vào blockchain) sẽ được thưởng bằng crypto. Có nghĩa là mọi máy tính trong mạng lưới liên tục chạy đua để tìm cách trở thành người đầu tiên hoàn thành các tác vụ, và cuộc đua đó tiêu tốn rất nhiều năng lượng.
Stake sử dụng một hệ thống gọi là “Proof of Stake” (Bằng chứng cổ phần, PoS). Trong đó, blockchain sẽ ngẫu nhiên trao công việc cho một máy tính nào đó. Để stake, bạn lấy một phần tài sản đang nắm giữ (đồng coin đặc trưng của blockchain đó, ví dụ, đồng ether đối với blockchain Ethereum) và lượng tài sản mà bạn mang đi stake sẽ làm tăng cơ hội bạn được trao công việc.
Bạn càng stake nhiều, cơ hội được nhận nhiều tác vụ càng cao (ví dụ như xử lý các giao dịch, xác minh thông tin…). Khi bạn hoàn thành tác vụ, bạn được thưởng. Nhưng bạn còn kiếm được tiền lãi nhờ stake trên một số blockchain nữa.
Nhìn chung, stake tạo nên một cuộc chơi bình đẳng hơn. Nó còn tốt hơn cho hành tinh của chúng ta nữa, bởi mọi người không phải chạy đua để về nhất, do đó mức độ sử dụng năng lượng sẽ giảm đi nhiều. Đó là lý do tại sao mọi người tin Ethereum một ngày nào đó sẽ lật đổ bitcoin.
Không phải mọi người sở hữu crypto trên các blockchain PoS đều tham giao vào cơ chế PoS nói trên. Nhưng họ có thể, và sẽ có phần thưởng nếu họ làm vậy.

Stake bao gồm những gì?​

Khi bạn stake crypto, bạn giao một phần ví tiền của mình cho blockchain, giống như ký quỹ vậy. Có nghĩa là một phần số tiền trong ví mà bạn mang đi stake sẽ bị khoá lại trong một khoảng thời gian nhất định. Bạn có thể ngừng stake (unstake), tiền vẫn còn nguyên, nhưng đôi lúc bạn chưa thể rút tiền về ví ngay lập tức được.
Ngoài ra, với một số blockchain, bạn sẽ cần có một lượng tối thiểu coin của blockchain đó để được tham gia stake. Ví dụ, Ethereum yêu cầu tối thiểu 32 ETH (tương đương hơn 147.000 USD) để stake. Các blockchain khác thì “dễ thở” hơn, ví dụ Cardano yêu cầu tối thiểu 1 ADA, tương đương khoảng 2,04 USD vào thời điểm bài viết lên sóng mà thôi.
Quá trình stake diễn ra như thế nào? Khá nhanh gọn. Mọi thứ đều diễn ra tự động - bạn không cần làm gì nhiều ngoài việc chọn số lượng crypto muốn stake.
Ví dụ, để stake Solana trên ví Exodus, bạn chỉ cần bấm vài nút là xong. Sẽ mất vài ngày bạn mới bắt đầu nhận được tiền lãi, và vài ngày để unstake. Nếu muốn unstake, bạn phải unstake toàn bộ lượng crypto đã stake ban đầu. Số tiền này sau đó sẽ được chuyển ngược về lại ví của bạn.

Phần thưởng có gì?​

Có nhiều loại phần thưởng cho việc stake. Trước hết, như đã nói ở trên, stake tốt hơn cho hành tinh so với đào crypto - chỉ một máy tính duy nhất tiêu thụ năng lượng để hoàn thành tác vụ cần thiết, thay vì mọi người tìm cách chạy đua để về nhất. Ngoài ra, bạn có thể kiếm được crypto hoặc token (tuỳ thuộc vào thứ bạn mang đi stake) từ việc stake. Những phần thưởng này có thể là một khoản thanh toán cho việc hoàn thành các tác vụ, hoặc đơn giản hơn là được trả dưới dạng tiền lãi - một số blockchain trả một phần trăm lãi nhất định cho bạn mỗi năm, dưới dạng đồng coin mà bạn đã stake.
Stake còn mang lại lợi ích cho blockchain nữa, bởi càng nhiều người stake, blockchain càng trở nên nhanh hơn. Điều này có thể tốt cho bạn nếu bạn đang giữ đồng coin của blockchain (ví dụ đồng ether của blockchain Ethereum) khi mà giá của nó nhiều khả năng sẽ tăng lên. Với một số blockchain, việc stake còn mang lại cho bạn quyền bình bầu đối với những quyết định về các bản cập nhật hoặc tương lai của blockchain, giống như bạn được quyền bình bầu khi đầu tư vào các công ty vậy.

Có nguy cơ nào không?​

Tất nhiên, thế giới crypto luôn ẩn chứa những nguy cơ, và việc stake cũng không là ngoại lệ. Đầu tiên, giá crypto biến động rất mạnh, do đó nếu bạn chuyển tiền đi và không thể truy xuất đến số tiền đó trong một vài tháng, rồi không may giá trị của đồng coin đó “cắm đầu”, thì bạn không thể “xả hàng” để cứu nguy được. Ngoài ra, trong quá trình stake, bạn có thể bị phạt nếu có hành vi không đúng đắn.
Hình phạt này được gọi là “slashing”, có nghĩa là blockchain sẽ đốt một phần của khoản stake (pool mà bạn stake crypto vào đó) nếu người tham gia stake tìm cách phá luật. Những thiết bị được sử dụng cho hành vi phá luật cũng có thể bị loại bỏ hoàn toàn. Đôi lúc nguyên nhân xuất phát từ một lỗi hệ thống, giống như nhiều lỗi mà bạn thường gặp trong quá trình sử dụng máy tính vậy.

Stake Solana trong ví Phantom

Stake có tốt hơn đào?​

Bằng chứng cổ phần (PoS) mang lại nhiều lợi ích hơn cho môi trường cũng như tạo điều kiện mở rộng quy mô của một blockchain (giống như việc nó giúp tăng tốc độ xử lý giao dịch của blockchain lên nhiều lần vậy), nhưng không có nghĩa PoS không có yếu điểm. Bitcoin vốn đã có quy mô cực lớn, và được sử dụng bởi cả một quốc gia (như El Salvador). Do đó không ngạc nhiên khi có người đặt ra câu hỏi “tại sao phải thay đổi?”, và đó là một trong những lợi thế của Bitcoin: sự phổ biến. Do vậy, không có gì đảm bảo thứ mà bạn kỳ vọng sẽ đi theo hướng bạn muốn cả.

Stake crypto có giúp bạn giàu lên nhanh chóng không?​

Không hẳn, ít nhất là chỉ stake thôi thì chưa đủ, nhưng nó sẽ giúp bạn có thêm khoản thu nhập bên cạnh những gì đã sẵn có - ví dụ, một ít tiền lãi với mức phần trăm cao hơn một chút so với gửi tiền tại ngân hàng truyền thống. Cardano (ADA) hiện có mức lãi khoảng 5%/năm, cao hơn tỉ suất lãi của Ngân hàng Anh Quốc!
Nhưng không chỉ dừng lại ở một con số. Trên ví Exodus, Cosmos (với đồng coin ATOM) có “tỉ lệ thưởng trung bình” 10,32%. Tất nhiên, bạn có thể kiếm được nhiều hơn bằng cách chọn hoàn thành các tác vụ nhất định, từ đó tăng thu nhập, nhưng nhìn chung stake có thể được xem là một lựa chọn thu nhập thụ động khá ổn.
Ngoài ra, bạn nên tính đến khoản phí stake vốn dao động tuỳ thuộc blockchain. Thông thường, khoản phí này chưa đến 5% và được lấy từ phần thưởng của bạn.

Có cơ chế nào ưu việt hơn Proof of Stake không?​

Có một thứ gọi là Proof of History (Bằng chứng lịch sử, PoH), sản phẩm mới nhất trong hệ thống “Proof of”. Solana là blockchain hàng đầu sử dụng cơ chế này, và đồng coin của nó (Solana) đang có đà tăng trưởng khá tốt. Theo Coinbase, tính đến thời điểm này của tháng 11, Solana đã tăng đến 56% so với tháng trước. Quá đỉnh!
Nhưng điều đó không đồng nghĩa nó sẽ vượt mặt được Ethereum và Bitcoin. PoH cũng không phải là lý do giúp Solana bay cao, nhưng nó cũng góp phần vào điều đó - bạn có thể stake Solana. PoH sử dụng nhãn thời gian để mọi người biết điều gì đang xảy ra một cách nhanh chóng hơn và ít tiêu tốn năng lượng hơn. Nó vẫn cần một cơ chế quản lý, do đó nó vẫn cần stake.
Tóm lại: không ai dám hứa trước rằng việc stake có thể giúp tăng số lượng một đồng crypto hay token mà bạn đang có trong khi chỉ ngồi rung đùi. Một số ví như Exodus biến việc stake trở nên cực kỳ đơn giản chỉ với một vài cú bấm. Tuy nhiên, luôn có nguy cơ tiềm ẩn khiến bạn mất khoản stake của mình vì đủ loại lỗi khác nhau, hoặc bạn phải chấp nhận đôi lúc không thể bán được số crypto của mình kịp lúc trước khi giá trị của nó lao dốc không phanh, bởi số tiền đó đã bị khoá lại mất rồi.
Do đó, trong thế giới crypto, hãy luôn nhớ một nguyên tắc: tự tìm hiểu kỹ trước khi quyết định bất kỳ điều gì. Stake không dành cho mọi người, và không ai chắc nó có dành cho bạn hay không.
Tham khảo: TheFace