Mai Nhung
Writer
Một công ty khởi nghiệp (startup) mới tại Mỹ có tên Mechanize, vừa chính thức ra mắt vào ngày 17/4, đã ngay lập tức gây chú ý và tạo ra làn sóng tranh luận dữ dội trong giới công nghệ và xã hội. Lý do nằm ở mục tiêu đầy tham vọng, thậm chí có phần gây sốc, mà công ty này tuyên bố: "tự động hóa hoàn toàn mọi công việc và nền kinh tế" bằng Trí tuệ Nhân tạo (AI).
Những điểm chính
Tham vọng lớn và lý lẽ của Mechanize
Mechanize được thành lập bởi Tamay Besiroglu và Ege Erdil – hai nhà nghiên cứu AI có tiếng, đồng thời là đồng sáng lập của Epoch AI, một tổ chức nghiên cứu AI được biết đến. Trên blog chính thức, Mechanize thừa nhận các mô hình AI hiện tại còn nhiều "thiếu sót nghiêm trọng" như không đáng tin cậy, thiếu khả năng hiểu ngữ cảnh dài, gặp khó khăn với các tác vụ phức tạp (agentic) và đa phương thức, không thể thực hiện kế hoạch dài hạn. Chính những hạn chế này khiến "hầu hết giá trị to lớn" của AI chưa được khai phá.
Để khắc phục, Mechanize tuyên bố sẽ tạo ra các bộ dữ liệu và phương pháp đánh giá cần thiết nhằm xây dựng các hệ thống AI đủ khả năng tự động hóa công việc một cách toàn diện.
Trước những chỉ trích và lo ngại về viễn cảnh AI thay thế con người hàng loạt, nhà đồng sáng lập Besiroglu lập luận rằng tự động hóa hoàn toàn sẽ mang lại "sự sung túc to lớn", mức sống cao hơn nhiều và sự bùng nổ về hàng hóa, dịch vụ "mà chúng ta thậm chí không thể tưởng tượng ra". Ông tin rằng điều này sẽ khiến con người trở nên giàu có hơn thay vì nghèo đi. Khi được hỏi về việc người dân sẽ lấy đâu thu nhập nếu không có việc làm, Besiroglu cho rằng tiền lương sẽ tăng lên nhờ những công việc "có giá trị" khác mà AI không thể thực hiện.
Phản ứng trái chiều và bối cảnh lo ngại
Tuyên bố của Mechanize nhanh chóng vấp phải sự phản đối. Chuyên gia Anthony Aguirre từ Đại học California và đồng sáng lập Viện Tương lai Sự sống (Future of Life Institute) viết trên X: "Tôi rất tôn trọng công sức của những nhà sáng lập Epoch AI, nhưng thật buồn khi chứng kiến điều này... Việc tự động hóa công việc của con người là mục tiêu lớn nhiều công ty đang theo đuổi. Nhưng tôi nghĩ, đó sẽ là thiệt hại lớn đối với hầu hết chúng ta".
Lo ngại của Aguirre không phải là không có cơ sở. Các nghiên cứu gần đây liên tục cảnh báo về tác động của AI đến thị trường lao động:
Bất chấp tranh cãi, Mechanize cho biết họ nhận được sự hậu thuẫn từ nhiều nhà đầu tư tên tuổi trong giới công nghệ và đầu tư mạo hiểm như Nat Friedman (cựu CEO GitHub), Daniel Gross (nhà đầu tư), Patrick Collison (CEO Stripe), Jeff Dean (Trưởng khoa học gia Google DeepMind), Dwarkesh Patel, Sholto Douglas và Marcus Abramovitch. Ông Abramovitch (quỹ AltX) xác nhận đầu tư vì tin tưởng vào tầm nhìn sâu sắc về AI của đội ngũ sáng lập.
Trong khi đó, tại Việt Nam, góc nhìn về AI có phần ôn hòa hơn. Ông Trương Gia Bình, Chủ tịch Tập đoàn FPT, trong một tọa đàm cuối năm ngoái cùng "cha đỡ đầu AI" Yoshua Bengio, đã nhìn nhận AI là "đồng minh", không phải mối đe dọa cướp việc. Ông nhấn mạnh người lao động cần chủ động học hỏi, thích nghi, trang bị kỹ năng làm việc cùng AI (hiểu biết cơ bản về AI, dữ liệu, kỹ năng giải quyết vấn đề...) để duy trì năng lực cạnh tranh.
Sự ra đời của Mechanize với mục tiêu đầy tham vọng và gây tranh cãi một lần nữa cho thấy tốc độ phát triển chóng mặt của AI và những câu hỏi lớn về tương lai của lao động, kinh tế và xã hội mà nhân loại phải đối mặt. Liệu tự động hóa hoàn toàn sẽ mang lại sự sung túc như Besiroglu tin tưởng, hay sẽ gây ra những "thiệt hại lớn" như Aguirre cảnh báo, vẫn là một ẩn số cần thời gian và những cuộc thảo luận sâu rộng hơn để làm rõ.
Những điểm chính
- Startup mới tại Mỹ tên Mechanize (thành lập 17/4/2025 bởi cựu nhà nghiên cứu Epoch AI) gây tranh cãi với mục tiêu "tự động hóa hoàn toàn mọi công việc và nền kinh tế" bằng AI.
- Công ty cho rằng AI hiện tại còn nhiều hạn chế và họ sẽ tạo ra dữ liệu/cách đánh giá để AI đủ sức thay thế con người; nhà sáng lập tin rằng điều này sẽ mang lại sự sung túc chứ không phải nghèo đói.
- Mục tiêu này vấp phải chỉ trích mạnh mẽ từ các chuyên gia (như Anthony Aguirre), đặt trong bối cảnh lo ngại về AI gây thất nghiệp hàng loạt (IMF dự báo 60% việc làm bị ảnh hưởng, WEF khảo sát 41% công ty dự kiến cắt giảm).
Tham vọng lớn và lý lẽ của Mechanize
Mechanize được thành lập bởi Tamay Besiroglu và Ege Erdil – hai nhà nghiên cứu AI có tiếng, đồng thời là đồng sáng lập của Epoch AI, một tổ chức nghiên cứu AI được biết đến. Trên blog chính thức, Mechanize thừa nhận các mô hình AI hiện tại còn nhiều "thiếu sót nghiêm trọng" như không đáng tin cậy, thiếu khả năng hiểu ngữ cảnh dài, gặp khó khăn với các tác vụ phức tạp (agentic) và đa phương thức, không thể thực hiện kế hoạch dài hạn. Chính những hạn chế này khiến "hầu hết giá trị to lớn" của AI chưa được khai phá.
Trước những chỉ trích và lo ngại về viễn cảnh AI thay thế con người hàng loạt, nhà đồng sáng lập Besiroglu lập luận rằng tự động hóa hoàn toàn sẽ mang lại "sự sung túc to lớn", mức sống cao hơn nhiều và sự bùng nổ về hàng hóa, dịch vụ "mà chúng ta thậm chí không thể tưởng tượng ra". Ông tin rằng điều này sẽ khiến con người trở nên giàu có hơn thay vì nghèo đi. Khi được hỏi về việc người dân sẽ lấy đâu thu nhập nếu không có việc làm, Besiroglu cho rằng tiền lương sẽ tăng lên nhờ những công việc "có giá trị" khác mà AI không thể thực hiện.
Phản ứng trái chiều và bối cảnh lo ngại
Tuyên bố của Mechanize nhanh chóng vấp phải sự phản đối. Chuyên gia Anthony Aguirre từ Đại học California và đồng sáng lập Viện Tương lai Sự sống (Future of Life Institute) viết trên X: "Tôi rất tôn trọng công sức của những nhà sáng lập Epoch AI, nhưng thật buồn khi chứng kiến điều này... Việc tự động hóa công việc của con người là mục tiêu lớn nhiều công ty đang theo đuổi. Nhưng tôi nghĩ, đó sẽ là thiệt hại lớn đối với hầu hết chúng ta".
Lo ngại của Aguirre không phải là không có cơ sở. Các nghiên cứu gần đây liên tục cảnh báo về tác động của AI đến thị trường lao động:
- Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF, 2024): Khoảng 60% việc làm tại các nền kinh tế phát triển (Anh, Đức, Mỹ...) sẽ bị ảnh hưởng bởi AI.
- Viện Tony Blair: Riêng tại Anh, AI có thể thay thế 3 triệu việc làm khu vực tư nhân, nguy cơ càng lớn nếu các "Tác nhân AI tự động" (AI Agents) có khả năng làm việc độc lập.
- Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF, đầu 2025): Khảo sát cho thấy 41% doanh nghiệp dự kiến cắt giảm nhân sự do AI trong 5 năm tới (dù 77% sẽ đào tạo lại lao động).
Bất chấp tranh cãi, Mechanize cho biết họ nhận được sự hậu thuẫn từ nhiều nhà đầu tư tên tuổi trong giới công nghệ và đầu tư mạo hiểm như Nat Friedman (cựu CEO GitHub), Daniel Gross (nhà đầu tư), Patrick Collison (CEO Stripe), Jeff Dean (Trưởng khoa học gia Google DeepMind), Dwarkesh Patel, Sholto Douglas và Marcus Abramovitch. Ông Abramovitch (quỹ AltX) xác nhận đầu tư vì tin tưởng vào tầm nhìn sâu sắc về AI của đội ngũ sáng lập.
Trong khi đó, tại Việt Nam, góc nhìn về AI có phần ôn hòa hơn. Ông Trương Gia Bình, Chủ tịch Tập đoàn FPT, trong một tọa đàm cuối năm ngoái cùng "cha đỡ đầu AI" Yoshua Bengio, đã nhìn nhận AI là "đồng minh", không phải mối đe dọa cướp việc. Ông nhấn mạnh người lao động cần chủ động học hỏi, thích nghi, trang bị kỹ năng làm việc cùng AI (hiểu biết cơ bản về AI, dữ liệu, kỹ năng giải quyết vấn đề...) để duy trì năng lực cạnh tranh.
Sự ra đời của Mechanize với mục tiêu đầy tham vọng và gây tranh cãi một lần nữa cho thấy tốc độ phát triển chóng mặt của AI và những câu hỏi lớn về tương lai của lao động, kinh tế và xã hội mà nhân loại phải đối mặt. Liệu tự động hóa hoàn toàn sẽ mang lại sự sung túc như Besiroglu tin tưởng, hay sẽ gây ra những "thiệt hại lớn" như Aguirre cảnh báo, vẫn là một ẩn số cần thời gian và những cuộc thảo luận sâu rộng hơn để làm rõ.
