Sự thống trị của các CEO gốc Hoa và Ấn Độ tại thung lũng Silicon

[The Storm Riders]

Ngày 17 tháng 3 năm 2025, ngành công nghệ Mỹ chứng kiến một cột mốc đáng chú ý khi biểu tượng ngành bán dẫn Hoa Kỳ Intel bổ nhiệm Lip-Bu Tan làm CEO mới. Sự kiện này không chỉ làm dậy sóng thị trường với cổ phiếu Intel tăng 11-12% trong phiên giao dịch ngoài giờ, mà còn khiến truyền thông Trung Quốc chú ý. Họ nhấn mạnh rằng cả 4 ông lớn bán dẫn của Mỹ – Intel (Lip-Bu Tan), NVIDIA (Jensen Huang), AMD (Lisa Su) và Broadcom (Hock Tan) – giờ đây đều do các CEO gốc Trung Quốc hoặc Đài Loan dẫn dắt.

Trong khi đó, ở lĩnh vực phần mềm và nền tảng, các CEO gốc Ấn Độ như Satya Nadella (Microsoft), Sundar Pichai (Google) và Arvind Krishna (IBM) lại nổi bật, tạo nên một bức tranh phân cực rõ rệt tại Thung Lũng Silicon. Một chuyên gia công nghệ nhận xét: “ICT giờ đây không chỉ là ‘Information and Communication Technology’ mà còn mang ý nghĩa mới – ‘India China Technology’.”

Sự thống trị của các CEO gốc Trung Quốc và Đài Loan trong ngành bán dẫn Mỹ không chỉ là câu chuyện về tài năng cá nhân mà còn phản ánh mối quan hệ chặt chẽ trong cộng đồng này. Hãy cùng phân tích từng nhân vật:

1. Lip-Bu Tan (Intel): Sinh ra trong một gia đình gốc Hoa tại Malaysia và lớn lên ở Singapore, Tan tốt nghiệp ngành vật lý tại Đại học Nanyang và lấy bằng thạc sĩ tại MIT. Với kinh nghiệm dày dặn tại Cadence Design Systems và hiểu biết sâu sắc về thị trường bán dẫn Trung Quốc, ông được kỳ vọng sẽ vực dậy Intel sau giai đoạn khủng hoảng dưới thời Pat Gelsinger. Intel hiện đối mặt với sự tụt hậu trong công nghệ AI và lỗ lớn ở mảng đúc (foundry), khiến việc bổ nhiệm Tan trở thành tâm điểm chú ý.
2. Jensen Huang (NVIDIA): Sinh tại Đài Nam, Đài Loan, Huang di cư đến Mỹ năm 9 tuổi. Ông sáng lập NVIDIA vào năm 1993 và biến công ty này thành “vua” chip AI với sự hỗ trợ đắc lực từ TSMC – công ty do Morris Chang (Trương Trung Mưu), một người gốc Chiết Giang (Trung Quốc), thành lập. Mối quan hệ giữa Huang và Chang bắt đầu từ những ngày đầu khó khăn của NVIDIA khi TSMC chấp nhận sản xuất chip cho startup non trẻ này. Hiện NVIDIA dẫn đầu thị trường GPU với vốn hóa vượt 3,4 nghìn tỷ USD, gấp hơn 30 lần Intel.
3. Lisa Su (AMD): Cũng sinh tại Đài Nam, Su di cư đến Mỹ năm 3 tuổi và tốt nghiệp MIT. Năm 2014, bà tiếp quản AMD khi công ty gần phá sản, cạnh tranh yếu ớt với Intel. Dưới sự lãnh đạo của Su, AMD vươn lên thành đối thủ lớn trong thị trường CPU và GPU, vượt Intel về giá trị vào năm 2022. Su và Huang được cho là có quan hệ họ hàng xa (5 đời), dù cả hai từng phủ nhận trước khi xác nhận qua nghiên cứu gia phả. Sự trùng hợp về quê hương và mối liên kết gia đình càng làm nổi bật “sức mạnh Đài Loan” ở ngành bán dẫn.
4. Hock Tan (Broadcom): Sinh tại Malaysia trong gia đình gốc Hoa, Tan đưa Broadcom từ một công ty bán dẫn truyền thống thành thế lực trong lĩnh vực chip AI tùy chỉnh. Năm 2024, Broadcom từng chạm mốc vốn hóa 1 nghìn tỷ USD nhờ hợp đồng với các “ông lớn” như Google và Meta. Phong cách quản lý quyết liệt của Tan được so sánh với các chiến lược gia châu Á truyền thống.

Ngoài bốn cái tên trên, ảnh hưởng của người gốc Trung Quốc còn lan sang các lĩnh vực khác. Eric Yuan (Zoom), Steve Chen (YouTube), Jerry Yang (Yahoo) đều là những doanh nhân gốc Hoa để lại dấu ấn sâu đậm. Trong nghiên cứu AI, Fei-Fei Li (Đại học Stanford) với startup World Labs trị giá hơn 1 tỷ USD, Andrew Ng (gốc Hồng Kông), và Guo Wenjing (Pika Labs) tiếp tục khẳng định “China Power” trong công nghệ tiên tiến.

Sự gắn kết giữa các CEO này không chỉ là tài năng mà còn nhờ mạng lưới hỗ trợ từ cộng đồng gốc Hoa. TSMC với vai trò trung tâm sản xuất chip là cầu nối quan trọng. Gần đây, TSMC còn tham gia cùng các công ty Mỹ NVIDIA, AMD và Broadcom để hợp tác mua lại một phần Intel, cho thấy phụ thuộc lẫn nhau ngày càng lớn.

Ngược lại với bán dẫn, lĩnh vực phần mềm và nền tảng tại Mỹ lại là “vùng đất” của các CEO gốc Ấn Độ, với ba cái tên tiêu biểu:

1. Satya Nadella (Microsoft): Sinh ra trong gia đình công chức tại Hyderabad, Nadella tốt nghiệp Đại học Công nghệ Manipal trước khi sang Mỹ lấy bằng thạc sĩ tại Đại học Wisconsin và MBA tại Đại học Chicago. Từ năm 2014, ông dẫn dắt Microsoft tập trung vào mây (Azure) và AI, nổi bật với khoản đầu tư 13 tỷ USD vào OpenAI, đưa MS trở lại đỉnh cao với vốn hóa hơn 2,5 nghìn tỷ USD.
2. Sundar Pichai (Google/Alphabet): Sinh tại Tamil Nadu, Pichai tốt nghiệp IIT Kharagpur, sau đó lấy bằng thạc sĩ tại Stanford và MBA tại Wharton. Từ khi làm CEO Google (2015) và Alphabet (2019), ông đẩy mạnh AI (như Gemini) và dịch vụ đám mây, cạnh tranh trực tiếp với Nadella. Pichai nổi tiếng với vai trò phát triển Chrome, biến Google thành đế chế 2 nghìn tỷ USD.
3. Arvind Krishna (IBM): Sinh tại Andhra Pradesh, Krishna tốt nghiệp IIT Kanpur và lấy bằng tiến sĩ tại Đại học Illinois. Từ năm 2020, ông dẫn dắt IBM tập trung vào đám mây lai và AI (Watson), với thương vụ mua Red Hat (34 tỷ USD) là bước ngoặt lớn.

Các CEO này đều học đại học tại Ấn Độ – thường là IIT hoặc các trường công nghệ danh tiếng – trước khi sang Mỹ hoàn thiện học vấn. Hệ thống giáo dục Ấn Độ, với sự cạnh tranh khốc liệt và trọng tâm vào toán học, khoa học, cùng khả năng tiếng Anh lưu loát, là bệ phóng quan trọng. Giáo sư Kim Jung-ho từ KAIST nhận xét: “Cả Trung Quốc và Ấn Độ đều có nền tảng toán học và khoa học mạnh mẽ, nhưng Ấn Độ nổi bật ở khả năng quản lý và giao tiếp quốc tế.”

Tại sao Trung Quốc và Ấn Độ lại thống trị vị trí CEO công nghệ?

• Gốc Trung Quốc/Đài Loan: Thành công trong bán dẫn đến từ sự kết hợp giữa tài năng kỹ thuật, mối quan hệ cộng đồng, và sự hỗ trợ từ các trung tâm sản xuất như TSMC. Họ thường xuất thân từ các gia đình di cư, mang theo tư duy thực dụng và khả năng thích nghi cao.
• Gốc Ấn Độ: Sự vượt trội trong phần mềm bắt nguồn từ giáo dục định hướng STEM (Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật, Toán học) và môi trường cạnh tranh khắc nghiệt tại Ấn Độ. Khả năng tiếng Anh giúp họ dễ dàng hòa nhập và lãnh đạo tại các tập đoàn toàn cầu.
• Thung Lũng Silicon Hai Mặt: Một bên là bán dẫn – nơi Trung Quốc/Đài Loan chiếm ưu thế nhờ kỹ thuật và sản xuất; bên kia là phần mềm – nơi Ấn Độ dẫn đầu nhờ chiến lược và quản trị. Sự “phân cực” này phản ánh thế mạnh riêng của từng nhóm trong chuỗi giá trị công nghệ.