Nguyễn Văn Sơn
Writer
Kênh đào Funan Techo (kênh đào Phù Nam) là dự án mới nhất trong chuỗi các khoản đầu tư hào phóng của Trung Quốc vào Campuchia. Làm thế nào mà Campuchia, một quốc gia có thu nhập trung bình thấp với 17,5 triệu người, lại trở thành tâm điểm của chính sách đối ngoại và đầu tư của Trung Quốc?
Tại lễ khởi công Kênh đào Funan Techo (FTC) vào tháng 8 năm nay, Thủ tướng Campuchia Hun Manet đã ca ngợi dự án này là "biểu tượng của lòng yêu nước và sự đoàn kết dân tộc". Campuchia hy vọng rằng kênh đào này, được doanh nghiệp Campuchia tài trợ 51% và 49% do doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc đảm bảo, có thể thúc đẩy thương mại của mình bằng cách kết nối với các cảng nước sâu dọc theo bờ biển Campuchia - một số cảng, chẳng hạn như cảng Sihanoukville, cũng được Trung Quốc tài trợ - do đó giảm sự phụ thuộc vào Việt Nam. Dự án trị giá 1,7 tỷ đô la này chiếm hơn 5% GDP của Campuchia vào năm 2023 ( 31,77 tỷ đô la, theo Ngân hàng Thế giới).
Bản đồ dự án kênh đào Funan Techo được đề xuất. Trung tâm Stimson.
Các nhà quan sát nước ngoài coi kênh đào Phù Nam là minh chứng cho ảnh hưởng lan rộng và ngày càng gia tăng của Trung Quốc tại Campuchia.
Ngày nay, Trung Quốc là nhà đầu tư, đối tác thương mại và nhà tài trợ lớn nhất của Campuchia. Ngược lại, chính phủ Hoa Kỳ và các đồng minh đã áp đặt lệnh trừng phạt và cắt giảm tài trợ, đẩy Phnom Penh vào vòng tay Bắc Kinh nhiều hơn.
Dưới sự lãnh đạo của Thủ tướng Samdech Hun Sen hơn 30 năm, Campuchia đã quay sang Trung Quốc vì cần thiết khi các nhà viện trợ phương Tây ngừng viện trợ. Trung Quốc đã rót vốn vay và đầu tư vào Campuchia rất nhiều. Năm 2021, ông Hun Sen tuyên bố "Nếu tôi không dựa vào Trung Quốc, tôi sẽ dựa vào ai?".
Trong khi Campuchia có lợi ích rõ ràng trong việc thúc đẩy quan hệ với Trung Quốc thông qua thương mại, đầu tư và các dự án như FTC, thì khoản đầu tư lớn của Trung Quốc vào Campuchia lại khó hiểu hơn. Không giống như các thành viên ASEAN mạnh hơn về kinh tế khác như Việt Nam, Campuchia không có đủ sức mạnh kinh tế để đàm phán với Trung Quốc. Theo thống kê, Campuchia hiện nay không phải là đối tác kinh tế quan trọng của Trung Quốc trong số các thành viên ASEAN, khiến câu hỏi "Tại sao lại là Campuchia" càng trở nên khó hiểu hơn.
Ví dụ, trong số mười quốc gia thành viên ASEAN, Campuchia đứng thứ 9 về nguồn nhập khẩu cho Trung Quốc, thứ 7 về điểm đến xuất khẩu và thứ 5 về đối tác thương mại (thặng dư ròng cho Trung Quốc). Về FDI ra nước ngoài của Trung Quốc vào ASEAN, Campuchia đứng thứ 6. Trong số 9 quốc gia ASEAN nhận viện trợ của Trung Quốc, Campuchia đứng thứ 7 về viện trợ đã cam kết và thứ 4 về viện trợ đã nhận. Campuchia không khá hơn nhiều về giao thoa dân số giữa các thành viên ASEAN, với dân số người Hoa lớn thứ 6 theo số lượng và thứ 5 về dân số người Hoa so với tổng dân số. Vào năm 2023, đây là điểm đến phổ biến thứ 4 đối với khách du lịch Trung Quốc.
Những người khổng lồ ASEAN như Việt Nam và Malaysia thống lĩnh thương mại với Trung Quốc.
Do đó, dễ dàng kết luận theo giá trị thực tế rằng Campuchia không quan trọng đối với Trung Quốc—hoặc ít nhất là không quan trọng bằng các nước láng giềng như Việt Nam và Malaysia. Với những số liệu thống kê trung bình này, tại sao Trung Quốc lại đầu tư vào kênh đào trị giá 1,7 tỷ đô la ở Campuchia?
Trong khi thương mại song phương giữa Campuchia và Trung Quốc không đáng kể đối với Trung Quốc, các khoản đầu tư vào cơ sở hạ tầng như kênh đào Phù Nam tại Campuchia có thể chuyển hướng đáng kể thương mại khỏi Việt Nam sang Vịnh Thái Lan, làm tăng đòn bẩy của Trung Quốc đối với các quốc gia trong khu vực này. Sự thay đổi này có thể tác động đến các cảng khác, chẳng hạn như Cảng Laem Chabang gần đó ở Thái Lan. Trung Quốc trước đây đã giúp mở rộng Cảng Laem Chabang. Công ty Kỹ thuật Cảng Trung Quốc gần đây đã giành được hợp đồng cơ sở hạ tầng cho giai đoạn ba của quá trình phát triển. Bộ Giao thông Vận tải Thái Lan ước tính rằng lưu lượng hàng hóa tăng lên đến Laem Chabang và Vịnh Thái Lan từ Kênh đào Phù Nam sẽ thúc đẩy nhu cầu đối với dự án Cầu đất liền Thái Lan (trước đây gọi là dự án Kênh đào Kra), một hành lang vận tải đường sắt và đường bộ được đề xuất cũng được Trung Quốc hỗ trợ.
Cầu đất liền Thái Lan, nếu được hiện thực hóa, có thể rút ngắn khoảng cách di chuyển của tàu chở hàng xuống 1.200 km và tiết kiệm trung bình bốn ngày thời gian vận chuyển. Về mặt địa chính trị, nó được coi là có khả năng làm giảm Thế tiến thoái lưỡng nan Malacca (Malacca Dilemma) của Trung Quốc và làm suy yếu đòn bẩy của Hoa Kỳ đối với Trung Quốc. Eo biển Malacca, một trong những tuyến đường vận chuyển bận rộn nhất thế giới, chứng kiến 60% hàng hóa toàn cầu đi qua hàng năm và đóng vai trò là điểm nghẽn năng lượng đối với Trung Quốc, với khoảng 80% năng lượng nhập khẩu của Trung Quốc đi qua.
Chính phủ Thái Lan đang háo hức tận dụng tiềm năng chuyển hướng thương mại sang Vịnh Thái Lan. Tại APEC 2023, Thủ tướng Thái Lan tuyên bố rằng Eo biển Malacca sẽ đạt công suất tối đa vào năm 2030, đòi hỏi phải có dự án Cầu đất liền Thái Lan. Hoạt động thương mại qua Eo biển Malacca phải đối mặt với nhiều thách thức, chẳng hạn như tình trạng tắc nghẽn cao và sự chậm trễ do các sự kiện thời tiết khắc nghiệt liên quan đến biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, nếu được triển khai, dự án Cầu đất liền Thái Lan có thể sẽ gây khó chịu cho Malaysia và Singapore, hai bên hưởng lợi chính từ tuyến thương mại hiện tại qua Eo biển Malacca.
Do đó, không có bằng chứng nào cho thấy Trung Quốc cố tình tài trợ cho kênh đào Phù Nam để chuyển hướng thương mại sang Vịnh Thái Lan nhằm tăng nhu cầu đối với Cầu đất liền Thái Lan và do đó, cuối cùng là bỏ qua Eo biển Malacca như một cách để giải quyết cái gọi là Thế tiến thoái lưỡng nan Malacca. Mức độ an ninh năng lượng của Trung Quốc bị tổn thương do "Thế tiến thoái lưỡng nan Malacca" và mức độ giải quyết vấn đề này nên là mối quan tâm chính về chính sách đối ngoại đã được các học giả và chiến lược gia Trung Quốc tranh luận.
"Thế tiến lưỡng nan Malacca" (Malacca Dilemma) là một vấn đề phức tạp mà Trung Quốc đối mặt vì sự phụ thuộc lớn vào eo biển Malacca cho vận chuyển năng lượng và hàng hóa. Đây là một mạch máu tuyến tính, với khoảng 80% dầu thô của Trung Quốc và 40% vận chuyển thương mại toàn cầu đi qua. Tình thế này đặt Bắc Kinh vào thế dễ bị tổn thương vì nếu xảy ra xung đột hoặc các cường quốc khác phong tỏa eo biển, Trung Quốc có thể gặp nguy cơ gián đoạn nguồn cung cấp năng lượng.
Liệu kênh đào Phù Nam có giúp giải quyết được bài toán này không? Còn phải chờ xem kênh đào khi nào hoàn thành đã, còn tất cả chỉ là phán đoán, phân tích trên giấy.
#funantechoảnhhưởng
Nguồn: Council On Foreign Relations
30/9/2024
Tại lễ khởi công Kênh đào Funan Techo (FTC) vào tháng 8 năm nay, Thủ tướng Campuchia Hun Manet đã ca ngợi dự án này là "biểu tượng của lòng yêu nước và sự đoàn kết dân tộc". Campuchia hy vọng rằng kênh đào này, được doanh nghiệp Campuchia tài trợ 51% và 49% do doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc đảm bảo, có thể thúc đẩy thương mại của mình bằng cách kết nối với các cảng nước sâu dọc theo bờ biển Campuchia - một số cảng, chẳng hạn như cảng Sihanoukville, cũng được Trung Quốc tài trợ - do đó giảm sự phụ thuộc vào Việt Nam. Dự án trị giá 1,7 tỷ đô la này chiếm hơn 5% GDP của Campuchia vào năm 2023 ( 31,77 tỷ đô la, theo Ngân hàng Thế giới).
Bản đồ dự án kênh đào Funan Techo được đề xuất. Trung tâm Stimson.
Các nhà quan sát nước ngoài coi kênh đào Phù Nam là minh chứng cho ảnh hưởng lan rộng và ngày càng gia tăng của Trung Quốc tại Campuchia.
Ngày nay, Trung Quốc là nhà đầu tư, đối tác thương mại và nhà tài trợ lớn nhất của Campuchia. Ngược lại, chính phủ Hoa Kỳ và các đồng minh đã áp đặt lệnh trừng phạt và cắt giảm tài trợ, đẩy Phnom Penh vào vòng tay Bắc Kinh nhiều hơn.
Dưới sự lãnh đạo của Thủ tướng Samdech Hun Sen hơn 30 năm, Campuchia đã quay sang Trung Quốc vì cần thiết khi các nhà viện trợ phương Tây ngừng viện trợ. Trung Quốc đã rót vốn vay và đầu tư vào Campuchia rất nhiều. Năm 2021, ông Hun Sen tuyên bố "Nếu tôi không dựa vào Trung Quốc, tôi sẽ dựa vào ai?".
Trong khi Campuchia có lợi ích rõ ràng trong việc thúc đẩy quan hệ với Trung Quốc thông qua thương mại, đầu tư và các dự án như FTC, thì khoản đầu tư lớn của Trung Quốc vào Campuchia lại khó hiểu hơn. Không giống như các thành viên ASEAN mạnh hơn về kinh tế khác như Việt Nam, Campuchia không có đủ sức mạnh kinh tế để đàm phán với Trung Quốc. Theo thống kê, Campuchia hiện nay không phải là đối tác kinh tế quan trọng của Trung Quốc trong số các thành viên ASEAN, khiến câu hỏi "Tại sao lại là Campuchia" càng trở nên khó hiểu hơn.
Ví dụ, trong số mười quốc gia thành viên ASEAN, Campuchia đứng thứ 9 về nguồn nhập khẩu cho Trung Quốc, thứ 7 về điểm đến xuất khẩu và thứ 5 về đối tác thương mại (thặng dư ròng cho Trung Quốc). Về FDI ra nước ngoài của Trung Quốc vào ASEAN, Campuchia đứng thứ 6. Trong số 9 quốc gia ASEAN nhận viện trợ của Trung Quốc, Campuchia đứng thứ 7 về viện trợ đã cam kết và thứ 4 về viện trợ đã nhận. Campuchia không khá hơn nhiều về giao thoa dân số giữa các thành viên ASEAN, với dân số người Hoa lớn thứ 6 theo số lượng và thứ 5 về dân số người Hoa so với tổng dân số. Vào năm 2023, đây là điểm đến phổ biến thứ 4 đối với khách du lịch Trung Quốc.
Những người khổng lồ ASEAN như Việt Nam và Malaysia thống lĩnh thương mại với Trung Quốc.
Do đó, dễ dàng kết luận theo giá trị thực tế rằng Campuchia không quan trọng đối với Trung Quốc—hoặc ít nhất là không quan trọng bằng các nước láng giềng như Việt Nam và Malaysia. Với những số liệu thống kê trung bình này, tại sao Trung Quốc lại đầu tư vào kênh đào trị giá 1,7 tỷ đô la ở Campuchia?
Trong khi thương mại song phương giữa Campuchia và Trung Quốc không đáng kể đối với Trung Quốc, các khoản đầu tư vào cơ sở hạ tầng như kênh đào Phù Nam tại Campuchia có thể chuyển hướng đáng kể thương mại khỏi Việt Nam sang Vịnh Thái Lan, làm tăng đòn bẩy của Trung Quốc đối với các quốc gia trong khu vực này. Sự thay đổi này có thể tác động đến các cảng khác, chẳng hạn như Cảng Laem Chabang gần đó ở Thái Lan. Trung Quốc trước đây đã giúp mở rộng Cảng Laem Chabang. Công ty Kỹ thuật Cảng Trung Quốc gần đây đã giành được hợp đồng cơ sở hạ tầng cho giai đoạn ba của quá trình phát triển. Bộ Giao thông Vận tải Thái Lan ước tính rằng lưu lượng hàng hóa tăng lên đến Laem Chabang và Vịnh Thái Lan từ Kênh đào Phù Nam sẽ thúc đẩy nhu cầu đối với dự án Cầu đất liền Thái Lan (trước đây gọi là dự án Kênh đào Kra), một hành lang vận tải đường sắt và đường bộ được đề xuất cũng được Trung Quốc hỗ trợ.
Cầu đất liền Thái Lan, nếu được hiện thực hóa, có thể rút ngắn khoảng cách di chuyển của tàu chở hàng xuống 1.200 km và tiết kiệm trung bình bốn ngày thời gian vận chuyển. Về mặt địa chính trị, nó được coi là có khả năng làm giảm Thế tiến thoái lưỡng nan Malacca (Malacca Dilemma) của Trung Quốc và làm suy yếu đòn bẩy của Hoa Kỳ đối với Trung Quốc. Eo biển Malacca, một trong những tuyến đường vận chuyển bận rộn nhất thế giới, chứng kiến 60% hàng hóa toàn cầu đi qua hàng năm và đóng vai trò là điểm nghẽn năng lượng đối với Trung Quốc, với khoảng 80% năng lượng nhập khẩu của Trung Quốc đi qua.
Chính phủ Thái Lan đang háo hức tận dụng tiềm năng chuyển hướng thương mại sang Vịnh Thái Lan. Tại APEC 2023, Thủ tướng Thái Lan tuyên bố rằng Eo biển Malacca sẽ đạt công suất tối đa vào năm 2030, đòi hỏi phải có dự án Cầu đất liền Thái Lan. Hoạt động thương mại qua Eo biển Malacca phải đối mặt với nhiều thách thức, chẳng hạn như tình trạng tắc nghẽn cao và sự chậm trễ do các sự kiện thời tiết khắc nghiệt liên quan đến biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, nếu được triển khai, dự án Cầu đất liền Thái Lan có thể sẽ gây khó chịu cho Malaysia và Singapore, hai bên hưởng lợi chính từ tuyến thương mại hiện tại qua Eo biển Malacca.
Do đó, không có bằng chứng nào cho thấy Trung Quốc cố tình tài trợ cho kênh đào Phù Nam để chuyển hướng thương mại sang Vịnh Thái Lan nhằm tăng nhu cầu đối với Cầu đất liền Thái Lan và do đó, cuối cùng là bỏ qua Eo biển Malacca như một cách để giải quyết cái gọi là Thế tiến thoái lưỡng nan Malacca. Mức độ an ninh năng lượng của Trung Quốc bị tổn thương do "Thế tiến thoái lưỡng nan Malacca" và mức độ giải quyết vấn đề này nên là mối quan tâm chính về chính sách đối ngoại đã được các học giả và chiến lược gia Trung Quốc tranh luận.
"Thế tiến lưỡng nan Malacca" (Malacca Dilemma) là một vấn đề phức tạp mà Trung Quốc đối mặt vì sự phụ thuộc lớn vào eo biển Malacca cho vận chuyển năng lượng và hàng hóa. Đây là một mạch máu tuyến tính, với khoảng 80% dầu thô của Trung Quốc và 40% vận chuyển thương mại toàn cầu đi qua. Tình thế này đặt Bắc Kinh vào thế dễ bị tổn thương vì nếu xảy ra xung đột hoặc các cường quốc khác phong tỏa eo biển, Trung Quốc có thể gặp nguy cơ gián đoạn nguồn cung cấp năng lượng.
Liệu kênh đào Phù Nam có giúp giải quyết được bài toán này không? Còn phải chờ xem kênh đào khi nào hoàn thành đã, còn tất cả chỉ là phán đoán, phân tích trên giấy.
#funantechoảnhhưởng
Nguồn: Council On Foreign Relations
30/9/2024
