Phương Anh
Writer
Vitamin C có thể chống cảm lạnh. Cà rốt bổ sung vitamin A cho thị lực. Ánh sáng mặt trời cung cấp vitamin D giúp cho xương… Tất cả chúng ta đều biết rằng Vitamin rất quan trọng đối với sức khỏe của chúng ta, nhưng làm thế nào chúng có được tên gọi và quan trọng hơn là chúng được tìm thấy lần đầu tiên khi nào?
Trong hơn một thế kỷ, nhiều nhà khoa học đã góp phần khám phá ra Vitamin, bao gồm (từ trái) Gerardus Johannes Mulder, Kanehiro Takaki và Christiaan Eijkman.
Sau đó vào năm 1838, nhà hóa học người Hà Lan Gerardus Johannis Mulder đề xuất sự tồn tại của một hợp chất mà ông gọi là Protein, hợp chất mà ông cho rằng đóng vai trò chính trong việc nuôi dưỡng cơ thể. Trong nhiều thập kỷ, nhà sử học Kenneth Carpenter viết, Protein được coi là “chất dinh dưỡng thực sự” cho sức khỏe con người, nhưng ngày càng có nhiều kiến thức cho rằng trái cây, rau và sữa giúp giảm bớt các tình trạng như bệnh Scurvy và còi xương. Mặc dù những phiền toái này thường xảy ra ở những người có chế độ ăn kiêng hạn chế, nhưng các nhà nghiên cứu vẫn đổ lỗi cho các yếu tố khác, bao gồm nhiễm trùng, thực phẩm nhiễm độc hoặc thậm chí là không khí biển.
Bác sĩ hải quân Nhật Bản Kanehiro Takaki đã đưa ra một lý thuyết then chốt: Vào những năm 1880, ông nhận thấy rằng những người nghèo có nguy cơ mắc bệnh cao hơn những người giàu và ông nghi ngờ việc thiếu Protein trong chế độ ăn uống của họ có thể đóng một vai trò nào đó đối với sức khỏe con người.
Bác sĩ quân đội Hà Lan Christian Eijkman đã nghĩ ra lý thuyết của riêng mình về bệnh Beriberi sau khi ông thực hiện các thí nghiệm với gà. Những con chim ăn cơm trắng thường thấy trên tàu hải quân Nhật Bản cũng có triệu chứng tương tự. Mặt khác, những gia cầm ăn gạo lứt do một đầu bếp từ chối cung cấp “gạo quân sự” cho những con gà bình thường khác vẫn khỏe mạnh.
Eijkman đã theo đuổi hướng nghiên cứu đó và phát hiện ra rằng những người trong tù được cho ăn cơm trắng cũng bị bệnh Beriberi. Vậy thì gạo trắng đã qua chế biến có phải là một phần của vấn đề đó?
Một bức tranh năm 1904 của Kobayashi Kiyochika mô tả một cảnh trong cuộc chiến tranh Trung - Nhật lần thứ nhất với các thủy thủ bị tê liệt vì bệnh Beriberi. Các cuộc điều tra về nguồn gốc của bệnh Beriberi cuối cùng cho rằng căn bệnh này là do chế độ ăn nhiều gạo trắng, thiếu Vitamin B.
Khám phá này đã cách mạng hóa tư duy khoa học, cho thấy rằng bệnh tật có thể do thiếu hụt dinh dưỡng và có thể được chữa khỏi bằng lượng hợp chất mới được tìm thấy. Funk tuyên bố: “Nên tránh một chế độ ăn uống đơn điệu. Các nhà nghiên cứu đã gấp rút phân lập các vi chất dinh dưỡng khác có liên quan đến các chứng bệnh như còi xương, bệnh Scorbut, bướu cổ… Vào khoảng thời gian Funk tạo ra Vitamine, nhà khoa học dinh dưỡng người Mỹ Elmer McCullum đã tiến hành thí nghiệm về thức ăn với các quần thể động vật khác nhau và phát hiện ra rằng một chất “phụ” có trong một số chất béo rất cần thiết cho sự phát triển của chuột. Chất hòa tan trong chất béo đó được gọi là Vitamin A.
McCollum cùng những nhà khoa học khác cũng tiến hành các thí nghiệm sâu hơn với chất dinh dưỡng có nguồn gốc từ cám gạo của Funk, đặt tên nó là Vitamin B theo tên bệnh Beriberi. Cuối cùng, hóa ra chất này thực chất là tám loại Vitamin tan trong nước, mỗi loại được đặt một tên riêng, chẳng hạn như Thiamine và được đánh số theo thứ tự khám phá.
Theo chiều kim đồng hồ từ bên phải: Casimir Funk đã xác định được loại Vitamin đầu tiên, sau này được gọi là B. Carl Peter Henrik Dam đã tìm ra K và Elmer McCollum đã phát hiện ra A.
Chữ e trong Vitamine bị loại bỏ sau khi các nhà khoa học nhận ra rằng không phải tất cả các hợp chất đều là Amin chứa Nitơ. Nhưng phong tục đặt tên Vitamin theo thứ tự bảng chữ cái để khám phá vẫn tiếp tục. Ngày nay, bốn loại Vitamin tan trong chất béo là: A, D, E và K - được coi là cần thiết cho sự tăng trưởng và sức khỏe của con người. Chín loại Vitamin tan trong nước cũng vậy: B1 (Thiamine), B2 (Riboflavin), B3 (Niacin), B5 (Axit Pantothenic), B6 (Pyridoxine), B7 (Biotin), B9 (Folate), B12 (Cobalamin) và C.
Đã nhiều thập kỷ kể từ khi loại Vitamin thiết yếu cuối cùng - B12, được phát hiện vào năm 1948. Kể từ đó, các nhà nghiên cứu đã tập trung vào lợi ích sức khỏe của Vitamin, tìm hiểu thêm về mối liên hệ giữa sự thiếu hụt và bệnh tật cũng như cách sử dụng các chất này để điều trị các tình trạng như bệnh nấm và thiếu máu. Có vẻ như các nhà khoa học sẽ không bao giờ khám phá ra một loại Vitamin thiết yếu mới và tất cả sự thiếu hụt dinh dưỡng của chúng ta dường như đã được giải quyết.
Nhưng điều đó không có nghĩa là việc khám phá các chất dinh dưỡng sẽ dừng lại. Trên thực tế, loại nghiên cứu này tiên tiến hơn bao giờ hết, cho phép các nhà khoa học đi sâu vào bí mật của những dấu vết vi chất dinh dưỡng dù rất nhỏ cũng ảnh hưởng đến sức khỏe con người. Nếu thời kỳ hoàng kim của việc khám phá Vitamin chỉ là một món khai vị, thì các nhà khoa học đang chuẩn bị cho món chính - sự hiểu biết ngày càng phát triển nhanh chóng về nhiều cách mà thực phẩm định hình sức khỏe và cuộc sống của chúng ta, chỉ bởi những hoạt chất vô cùng nhỏ như vậy.
Trong hơn một thế kỷ, nhiều nhà khoa học đã góp phần khám phá ra Vitamin, bao gồm (từ trái) Gerardus Johannes Mulder, Kanehiro Takaki và Christiaan Eijkman.
Trước khi Vitamins xuất hiện
Mặc dù con người luôn hiểu rằng có mối liên hệ giữa chế độ ăn uống và sức khỏe, nhưng phải mất hàng nghìn năm nghiên cứu dinh dưỡng hiện đại bởi những tiến bộ trong hóa học, vật lý và sinh học, các nhà khoa học mới tìm ra các loại Vitamins có lợi cho con người. Các thí nghiệm dinh dưỡng ban đầu tập trung chủ yếu vào nguyên tố Nitơ, được phát hiện lần đầu tiên vào năm 1772, và sự hiện diện hay vắng mặt của nó trong thực phẩm khiến động vật và con người có thể trở nên khỏe mạnh hoặc ốm yếu.Sau đó vào năm 1838, nhà hóa học người Hà Lan Gerardus Johannis Mulder đề xuất sự tồn tại của một hợp chất mà ông gọi là Protein, hợp chất mà ông cho rằng đóng vai trò chính trong việc nuôi dưỡng cơ thể. Trong nhiều thập kỷ, nhà sử học Kenneth Carpenter viết, Protein được coi là “chất dinh dưỡng thực sự” cho sức khỏe con người, nhưng ngày càng có nhiều kiến thức cho rằng trái cây, rau và sữa giúp giảm bớt các tình trạng như bệnh Scurvy và còi xương. Mặc dù những phiền toái này thường xảy ra ở những người có chế độ ăn kiêng hạn chế, nhưng các nhà nghiên cứu vẫn đổ lỗi cho các yếu tố khác, bao gồm nhiễm trùng, thực phẩm nhiễm độc hoặc thậm chí là không khí biển.
Thiếu hụt chế độ ăn uống
Trong khi đó, các thủy thủ trong những chuyến đi dài ngày lại mắc một căn bệnh khác: Bệnh Beriberi, có thể gây suy tim và mất cảm giác ở chân và bàn chân.Bác sĩ hải quân Nhật Bản Kanehiro Takaki đã đưa ra một lý thuyết then chốt: Vào những năm 1880, ông nhận thấy rằng những người nghèo có nguy cơ mắc bệnh cao hơn những người giàu và ông nghi ngờ việc thiếu Protein trong chế độ ăn uống của họ có thể đóng một vai trò nào đó đối với sức khỏe con người.
Bác sĩ quân đội Hà Lan Christian Eijkman đã nghĩ ra lý thuyết của riêng mình về bệnh Beriberi sau khi ông thực hiện các thí nghiệm với gà. Những con chim ăn cơm trắng thường thấy trên tàu hải quân Nhật Bản cũng có triệu chứng tương tự. Mặt khác, những gia cầm ăn gạo lứt do một đầu bếp từ chối cung cấp “gạo quân sự” cho những con gà bình thường khác vẫn khỏe mạnh.
Eijkman đã theo đuổi hướng nghiên cứu đó và phát hiện ra rằng những người trong tù được cho ăn cơm trắng cũng bị bệnh Beriberi. Vậy thì gạo trắng đã qua chế biến có phải là một phần của vấn đề đó?
Một bức tranh năm 1904 của Kobayashi Kiyochika mô tả một cảnh trong cuộc chiến tranh Trung - Nhật lần thứ nhất với các thủy thủ bị tê liệt vì bệnh Beriberi. Các cuộc điều tra về nguồn gốc của bệnh Beriberi cuối cùng cho rằng căn bệnh này là do chế độ ăn nhiều gạo trắng, thiếu Vitamin B.
Những loại Vitamin có lợi cho sức khỏe
Nhà hóa học người Ba Lan Casimir Funk đã nghiên cứu vỏ tàu và loại bỏ cám để làm gạo trắng và bắt đầu thí nghiệm của riêng mình với chim bồ câu vào đầu thế kỷ 20. Chim bồ câu chỉ được cho ăn gạo trắng sau đó đã bị bệnh nhưng bệnh đã thuyên giảm khi ăn cám gạo và men. Phát hiện này đã xác nhận lý thuyết của Takaki rằng chế độ ăn uống và bệnh Beriberi có mối liên hệ với nhau, nhưng thủ phạm không phải là do thiếu Protein. Đó là do thiếu một chất khác, Funk đưa ra giả thuyết vào năm 1912: Một hợp chất chứa Nitơ mà ông gọi là Vitamine, sự kết hợp giữa từ tiếng Latin có nghĩa là “sự sống” và “Amine”, tên của một hợp chất có chứa Nitơ.Khám phá này đã cách mạng hóa tư duy khoa học, cho thấy rằng bệnh tật có thể do thiếu hụt dinh dưỡng và có thể được chữa khỏi bằng lượng hợp chất mới được tìm thấy. Funk tuyên bố: “Nên tránh một chế độ ăn uống đơn điệu. Các nhà nghiên cứu đã gấp rút phân lập các vi chất dinh dưỡng khác có liên quan đến các chứng bệnh như còi xương, bệnh Scorbut, bướu cổ… Vào khoảng thời gian Funk tạo ra Vitamine, nhà khoa học dinh dưỡng người Mỹ Elmer McCullum đã tiến hành thí nghiệm về thức ăn với các quần thể động vật khác nhau và phát hiện ra rằng một chất “phụ” có trong một số chất béo rất cần thiết cho sự phát triển của chuột. Chất hòa tan trong chất béo đó được gọi là Vitamin A.
McCollum cùng những nhà khoa học khác cũng tiến hành các thí nghiệm sâu hơn với chất dinh dưỡng có nguồn gốc từ cám gạo của Funk, đặt tên nó là Vitamin B theo tên bệnh Beriberi. Cuối cùng, hóa ra chất này thực chất là tám loại Vitamin tan trong nước, mỗi loại được đặt một tên riêng, chẳng hạn như Thiamine và được đánh số theo thứ tự khám phá.
Theo chiều kim đồng hồ từ bên phải: Casimir Funk đã xác định được loại Vitamin đầu tiên, sau này được gọi là B. Carl Peter Henrik Dam đã tìm ra K và Elmer McCollum đã phát hiện ra A.
Vậy tại sao không có Vitamin F?
Theo ngày phát hiện của loại Vitamin này vào năm 1929 bởi nhà nghiên cứu người Đan Mạch Carl Peter Henrik Dam, vitamin K có thể đã được dán nhãn bằng một chữ cái trước đó, chẳng hạn như F. Nhưng nghiên cứu của Dam tiết lộ rằng chất này rất cần thiết cho quá trình đông máu - một từ bắt đầu bằng K trong ngôn ngữ Scandinavi và tiếng Đức - và thay vào đó ông đã đề xuất tên mới cho loại Vitamin này.Đã nhiều thập kỷ kể từ khi loại Vitamin thiết yếu cuối cùng - B12, được phát hiện vào năm 1948. Kể từ đó, các nhà nghiên cứu đã tập trung vào lợi ích sức khỏe của Vitamin, tìm hiểu thêm về mối liên hệ giữa sự thiếu hụt và bệnh tật cũng như cách sử dụng các chất này để điều trị các tình trạng như bệnh nấm và thiếu máu. Có vẻ như các nhà khoa học sẽ không bao giờ khám phá ra một loại Vitamin thiết yếu mới và tất cả sự thiếu hụt dinh dưỡng của chúng ta dường như đã được giải quyết.
Nhưng điều đó không có nghĩa là việc khám phá các chất dinh dưỡng sẽ dừng lại. Trên thực tế, loại nghiên cứu này tiên tiến hơn bao giờ hết, cho phép các nhà khoa học đi sâu vào bí mật của những dấu vết vi chất dinh dưỡng dù rất nhỏ cũng ảnh hưởng đến sức khỏe con người. Nếu thời kỳ hoàng kim của việc khám phá Vitamin chỉ là một món khai vị, thì các nhà khoa học đang chuẩn bị cho món chính - sự hiểu biết ngày càng phát triển nhanh chóng về nhiều cách mà thực phẩm định hình sức khỏe và cuộc sống của chúng ta, chỉ bởi những hoạt chất vô cùng nhỏ như vậy.
