Phạm Thanh Bình
Writer
Trong một hoặc hai thế kỷ tới, con người có thể nâng cấp bản thân đến mức thần thánh, làm thay đổi những nguyên tắc cơ bản nhất của tiến hóa sự sống. Các thần thoại truyền thống mô tả thần linh như những thực thể quyền năng có thể thiết kế và tạo ra sự sống theo ý muốn. Cũng trong khoảng thời gian này, loài người có thể học cách chế tạo và sản xuất nhiều dạng sống khác nhau theo ý muốn. Kỹ thuật sinh học sẽ cho phép tạo ra sinh vật hữu cơ mới, giao diện não-máy tính sẽ giúp phát triển người máy—sự kết hợp giữa hữu cơ và vô cơ, và những tiến bộ trong học máy cùng AI có thể mở đường cho sự ra đời của các sinh vật hoàn toàn vô cơ. Khi đó, những sản phẩm chính của nền kinh tế tương lai sẽ không còn là thực phẩm, hàng dệt may hay xe cộ mà là cơ thể, trí não và tâm trí.
Đây không chỉ là cuộc cách mạng vĩ đại nhất trong lịch sử mà còn là sự thay đổi lớn nhất của sinh học kể từ khi sự sống xuất hiện trên Trái đất. Trong suốt bốn tỷ năm, sự sống vận hành theo quy luật chọn lọc tự nhiên. Dù là vi-rút hay khủng long, mọi sinh vật đều tiến hóa theo nguyên tắc này. Hơn nữa, dù có hình dạng kỳ lạ đến đâu, sự sống vẫn bị giới hạn trong khuôn khổ hữu cơ. Dù là xương rồng hay cá voi, mọi sinh vật đều dựa trên các hợp chất hữu cơ và tuân theo quy luật hóa học hữu cơ. Tuy nhiên, khoa học có thể sớm mở ra kỷ nguyên của sự sống vô cơ, không còn phụ thuộc vào tiến hóa tự nhiên mà được định hình bởi thiết kế thông minh—không phải của một vị thần siêu nhiên, mà là của con người và công nghệ điện toán đám mây.
Trong quá trình này, Homo sapiens có thể biến mất. Chỉ trong 200 năm tới, Trái đất có thể bị thống trị bởi những thực thể khác biệt với con người ngày nay còn hơn cả sự khác biệt giữa con người với người Neanderthal hay tinh tinh. Hiện tại, loài người vẫn chia sẻ phần lớn cấu trúc cơ thể, khả năng thể chất và tinh thần với các loài họ hàng gần. Không chỉ bàn tay, đôi mắt, bộ não mà cả cảm xúc, ham muốn và quan hệ xã hội vẫn mang dấu ấn nhân loại. Tuy nhiên, sự kết hợp giữa công nghệ sinh học và AI có thể tạo ra những đặc điểm hoàn toàn nằm ngoài khuôn mẫu tiến hóa của loài vượn. Ví dụ, giao diện não-máy tính có thể dẫn đến sự xuất hiện của các cơ thể phân tán—sinh vật có cơ quan tồn tại ở nhiều nơi khác nhau. Một số người thậm chí tin rằng ý thức có thể tách rời khỏi cơ thể hữu cơ, tồn tại tự do trong không gian mạng mà không bị ràng buộc bởi các giới hạn sinh học hay vật lý.
Mặt khác, có thể chứng kiến sự tách rời giữa trí thông minh và ý thức. Trí thông minh là khả năng giải quyết vấn đề, trong khi ý thức là khả năng cảm nhận—đau đớn, vui vẻ, yêu thương hay tức giận. Ở động vật có vú, hai yếu tố này luôn song hành: chúng giải quyết vấn đề thông qua cảm nhận. Nhưng máy tính lại khác. Cho đến nay, trí thông minh nhân tạo đã đạt được những bước tiến vượt bậc mà không có bất kỳ dấu hiệu nào của ý thức. Có thể có nhiều con đường khác nhau dẫn đến siêu trí tuệ, và không phải tất cả đều đi qua ngưỡng cửa của ý thức. Trong hàng triệu năm, động vật có vú tiến hóa chậm rãi trên con đường có ý thức, nhưng các dạng sống vô cơ có thể bỏ qua giai đoạn này, chọn một lộ trình nhanh hơn nhiều để đạt đến siêu trí tuệ. Kết quả có thể là một thế giới do siêu trí tuệ thống trị nhưng hoàn toàn không có ý thức.
Bài luận này ban đầu được xuất bản năm 2018 trong Encyclopædia Britannica Anniversary Edition: 250 Years of Excellence (1768–2018).
Đây không chỉ là cuộc cách mạng vĩ đại nhất trong lịch sử mà còn là sự thay đổi lớn nhất của sinh học kể từ khi sự sống xuất hiện trên Trái đất. Trong suốt bốn tỷ năm, sự sống vận hành theo quy luật chọn lọc tự nhiên. Dù là vi-rút hay khủng long, mọi sinh vật đều tiến hóa theo nguyên tắc này. Hơn nữa, dù có hình dạng kỳ lạ đến đâu, sự sống vẫn bị giới hạn trong khuôn khổ hữu cơ. Dù là xương rồng hay cá voi, mọi sinh vật đều dựa trên các hợp chất hữu cơ và tuân theo quy luật hóa học hữu cơ. Tuy nhiên, khoa học có thể sớm mở ra kỷ nguyên của sự sống vô cơ, không còn phụ thuộc vào tiến hóa tự nhiên mà được định hình bởi thiết kế thông minh—không phải của một vị thần siêu nhiên, mà là của con người và công nghệ điện toán đám mây.
Trong quá trình này, Homo sapiens có thể biến mất. Chỉ trong 200 năm tới, Trái đất có thể bị thống trị bởi những thực thể khác biệt với con người ngày nay còn hơn cả sự khác biệt giữa con người với người Neanderthal hay tinh tinh. Hiện tại, loài người vẫn chia sẻ phần lớn cấu trúc cơ thể, khả năng thể chất và tinh thần với các loài họ hàng gần. Không chỉ bàn tay, đôi mắt, bộ não mà cả cảm xúc, ham muốn và quan hệ xã hội vẫn mang dấu ấn nhân loại. Tuy nhiên, sự kết hợp giữa công nghệ sinh học và AI có thể tạo ra những đặc điểm hoàn toàn nằm ngoài khuôn mẫu tiến hóa của loài vượn. Ví dụ, giao diện não-máy tính có thể dẫn đến sự xuất hiện của các cơ thể phân tán—sinh vật có cơ quan tồn tại ở nhiều nơi khác nhau. Một số người thậm chí tin rằng ý thức có thể tách rời khỏi cơ thể hữu cơ, tồn tại tự do trong không gian mạng mà không bị ràng buộc bởi các giới hạn sinh học hay vật lý.
Mặt khác, có thể chứng kiến sự tách rời giữa trí thông minh và ý thức. Trí thông minh là khả năng giải quyết vấn đề, trong khi ý thức là khả năng cảm nhận—đau đớn, vui vẻ, yêu thương hay tức giận. Ở động vật có vú, hai yếu tố này luôn song hành: chúng giải quyết vấn đề thông qua cảm nhận. Nhưng máy tính lại khác. Cho đến nay, trí thông minh nhân tạo đã đạt được những bước tiến vượt bậc mà không có bất kỳ dấu hiệu nào của ý thức. Có thể có nhiều con đường khác nhau dẫn đến siêu trí tuệ, và không phải tất cả đều đi qua ngưỡng cửa của ý thức. Trong hàng triệu năm, động vật có vú tiến hóa chậm rãi trên con đường có ý thức, nhưng các dạng sống vô cơ có thể bỏ qua giai đoạn này, chọn một lộ trình nhanh hơn nhiều để đạt đến siêu trí tuệ. Kết quả có thể là một thế giới do siêu trí tuệ thống trị nhưng hoàn toàn không có ý thức.
Bài luận này ban đầu được xuất bản năm 2018 trong Encyclopædia Britannica Anniversary Edition: 250 Years of Excellence (1768–2018).
