Dũng Đỗ
Writer
Trí tuệ nhân tạo (AI) đang phát triển với tốc độ vũ bão, hứa hẹn mang lại nhiều lợi ích, nhưng cũng làm dấy lên những lo ngại sâu sắc về nguy cơ con người trở nên quá phụ thuộc vào công nghệ này. Vinton Cerf, người được mệnh danh là "cha đẻ" của Internet, cùng nhiều chuyên gia hàng đầu khác đã lên tiếng cảnh báo về viễn cảnh con người có thể mất đi những kỹ năng cốt lõi như tư duy phản biện và sự đồng cảm.
Những điểm chính:
Giáo sư Vinton Cerf, 82 tuổi, người đồng phát minh ra giao thức TCP/IP nền tảng của Internet và hiện là Phó chủ tịch Google, dự đoán AI sẽ trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống vào năm 2035. Ông hình dung về một tương lai nơi các Tác nhân AI (AI Agent) - những trợ lý kỹ thuật số thông minh - sẽ thay con người thực hiện vô số công việc, từ ghi chú cuộc họp, đặt bàn ăn tối, đến đàm phán hợp đồng hay viết mã lập trình.
Mặc dù thừa nhận tiềm năng của AI Agent trong việc tiết kiệm thời gian, năng lượng và hỗ trợ các lĩnh vực phức tạp như y khoa, ông Cerf bày tỏ sự lo ngại sâu sắc về sự phụ thuộc. "Con người có thể ngày càng trở nên phụ thuộc vào công nghệ, vào hệ thống AI có thể bị lỗi hoặc làm sai," ông nói với CNN. "Sẽ thật tuyệt khi chúng hoạt động tốt, nhưng khá nguy hiểm khi chúng bất ngờ dừng lại."
"Cha đẻ Internet" nhấn mạnh sự cần thiết của tính minh bạch đối với các công cụ AI có tính tự chủ cao. Ông cho rằng các công ty phát triển mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) cần tạo ra "dấu vết kiểm toán" (audit trail), cho phép người dùng và các nhà quản lý có thể "thẩm vấn" AI khi chúng đưa ra thông tin sai lệch.
Khảo sát chuyên gia: AI thay đổi con người theo hướng nào?
Những lo ngại của Vinton Cerf cũng được chia sẻ bởi nhiều chuyên gia khác. Một khảo sát do Đại học Elon (Mỹ) thực hiện với 301 nhà lãnh đạo công nghệ, nhà phân tích, học giả (với hơn 200 người phản hồi, bao gồm cả giáo sư Cerf) đã đưa ra những dự báo đáng chú ý về tác động của AI lên khả năng con người trong 10 năm tới (kết quả được công bố ngày 3/4 trong báo cáo "Tương lai của con người"):
Nhà tương lai học Tracey Follows dự đoán AI sẽ vượt ra ngoài màn hình, tích hợp vào không gian vật lý và thậm chí "thực hiện các hành động tử tế thay con người" như hỗ trợ cảm xúc hay chăm sóc người già. Tuy nhiên, điều này cũng làm dấy lên câu hỏi về vai trò và bản chất của sự tương tác giữa người với người.
Richard Reisman, thành viên Quỹ Đổi mới Mỹ, cho rằng giai đoạn 2025-2035 sẽ là thời điểm quyết định liệu AI sẽ "làm tăng cường hay làm giảm nhân tính" của con người.
Nghiên cứu cảnh báo về tư duy phản biện
Một nghiên cứu thực nghiệm của Microsoft và Đại học Carnegie Mellon công bố vào tháng 2 cũng củng cố thêm những lo ngại này. Nghiên cứu cho thấy những người quá lệ thuộc vào công cụ AI trong công việc có thể bị suy giảm khả năng phán đoán, nhận thức, tư duy phản biện và gặp lúng túng khi đối mặt với những tình huống bất ngờ mà AI không xử lý được.
"Nói cách khác, khi phụ thuộc vào AI và để chúng suy nghĩ thay mình, khả năng tự giải quyết vấn đề của chúng ta sẽ kém hơn khi AI thất bại," báo cáo kết luận.
Những cảnh báo từ Vinton Cerf và các chuyên gia hàng đầu cho thấy một thực tế đáng suy ngẫm: sự phát triển của AI không chỉ mang lại lợi ích mà còn tiềm ẩn những nguy cơ về sự phụ thuộc và xói mòn các kỹ năng nhận thức, cảm xúc cốt lõi của con người. Việc sử dụng AI một cách có ý thức, duy trì tư duy phản biện và không ngừng trau dồi năng lực bản thân là điều cần thiết để chúng ta có thể làm chủ công nghệ, thay vì trở thành nô lệ của nó.
Những điểm chính:
- Vinton Cerf, đồng "cha đẻ" Internet, bày tỏ lo ngại về sự phụ thuộc ngày càng tăng của con người vào công nghệ AI.
- Ông cảnh báo về rủi ro khi hệ thống AI gặp lỗi hoặc ngừng hoạt động đột ngột, trong khi con người mất dần kỹ năng.
- Khảo sát hơn 300 chuyên gia (Đại học Elon) cho thấy 60% tin AI sẽ thay đổi sâu sắc khả năng con người trong 10 năm, với nhiều lo ngại về kỹ năng tư duy, cảm xúc.
- Nghiên cứu của Microsoft/Carnegie Mellon chỉ ra việc lạm dụng AI làm giảm tư duy phản biện và khả năng tự giải quyết vấn đề.
- Các chuyên gia kêu gọi cần có sự minh bạch, kiểm soát và nhận thức đúng đắn về vai trò của AI để tránh tác động tiêu cực.
Giáo sư Vinton Cerf, 82 tuổi, người đồng phát minh ra giao thức TCP/IP nền tảng của Internet và hiện là Phó chủ tịch Google, dự đoán AI sẽ trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống vào năm 2035. Ông hình dung về một tương lai nơi các Tác nhân AI (AI Agent) - những trợ lý kỹ thuật số thông minh - sẽ thay con người thực hiện vô số công việc, từ ghi chú cuộc họp, đặt bàn ăn tối, đến đàm phán hợp đồng hay viết mã lập trình.
Mặc dù thừa nhận tiềm năng của AI Agent trong việc tiết kiệm thời gian, năng lượng và hỗ trợ các lĩnh vực phức tạp như y khoa, ông Cerf bày tỏ sự lo ngại sâu sắc về sự phụ thuộc. "Con người có thể ngày càng trở nên phụ thuộc vào công nghệ, vào hệ thống AI có thể bị lỗi hoặc làm sai," ông nói với CNN. "Sẽ thật tuyệt khi chúng hoạt động tốt, nhưng khá nguy hiểm khi chúng bất ngờ dừng lại."
"Cha đẻ Internet" nhấn mạnh sự cần thiết của tính minh bạch đối với các công cụ AI có tính tự chủ cao. Ông cho rằng các công ty phát triển mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) cần tạo ra "dấu vết kiểm toán" (audit trail), cho phép người dùng và các nhà quản lý có thể "thẩm vấn" AI khi chúng đưa ra thông tin sai lệch.
Khảo sát chuyên gia: AI thay đổi con người theo hướng nào?
Những lo ngại của Vinton Cerf cũng được chia sẻ bởi nhiều chuyên gia khác. Một khảo sát do Đại học Elon (Mỹ) thực hiện với 301 nhà lãnh đạo công nghệ, nhà phân tích, học giả (với hơn 200 người phản hồi, bao gồm cả giáo sư Cerf) đã đưa ra những dự báo đáng chú ý về tác động của AI lên khả năng con người trong 10 năm tới (kết quả được công bố ngày 3/4 trong báo cáo "Tương lai của con người"):
- 60% chuyên gia tin rằng AI sẽ tạo ra những thay đổi "sâu sắc và có ý nghĩa" hoặc "cơ bản, mang tính cách mạng" đối với năng lực của con người.
- Về tác động tổng thể, ý kiến chia đều: 50% cho rằng thay đổi sẽ theo hướng tốt hơn, 50% nghĩ theo hướng xấu đi.
- Phần lớn các chuyên gia bày tỏ lo ngại về những thay đổi tiêu cựctiềm ẩn, bao gồm ảnh hưởng đến:
- Trí tuệ xã hội và cảm xúc.
- Khả năng và mong muốn suy nghĩ sâu sắc.
- Sự đồng cảm.
- Khả năng phán đoán đạo đức.
- Sức khỏe tinh thần.
- Nhiều người cũng lo ngại AI sẽ làm gia tăng sự phân cực xã hội và bất bình đẳng, khi một nhóm thiểu số hưởng lợi lớn từ công nghệ, còn đa số có thể đánh mất các kỹ năng quan trọng như sự chủ động, sáng tạo và ra quyết định.
Nhà tương lai học Tracey Follows dự đoán AI sẽ vượt ra ngoài màn hình, tích hợp vào không gian vật lý và thậm chí "thực hiện các hành động tử tế thay con người" như hỗ trợ cảm xúc hay chăm sóc người già. Tuy nhiên, điều này cũng làm dấy lên câu hỏi về vai trò và bản chất của sự tương tác giữa người với người.
Richard Reisman, thành viên Quỹ Đổi mới Mỹ, cho rằng giai đoạn 2025-2035 sẽ là thời điểm quyết định liệu AI sẽ "làm tăng cường hay làm giảm nhân tính" của con người.
Nghiên cứu cảnh báo về tư duy phản biện
Một nghiên cứu thực nghiệm của Microsoft và Đại học Carnegie Mellon công bố vào tháng 2 cũng củng cố thêm những lo ngại này. Nghiên cứu cho thấy những người quá lệ thuộc vào công cụ AI trong công việc có thể bị suy giảm khả năng phán đoán, nhận thức, tư duy phản biện và gặp lúng túng khi đối mặt với những tình huống bất ngờ mà AI không xử lý được.
"Nói cách khác, khi phụ thuộc vào AI và để chúng suy nghĩ thay mình, khả năng tự giải quyết vấn đề của chúng ta sẽ kém hơn khi AI thất bại," báo cáo kết luận.
Những cảnh báo từ Vinton Cerf và các chuyên gia hàng đầu cho thấy một thực tế đáng suy ngẫm: sự phát triển của AI không chỉ mang lại lợi ích mà còn tiềm ẩn những nguy cơ về sự phụ thuộc và xói mòn các kỹ năng nhận thức, cảm xúc cốt lõi của con người. Việc sử dụng AI một cách có ý thức, duy trì tư duy phản biện và không ngừng trau dồi năng lực bản thân là điều cần thiết để chúng ta có thể làm chủ công nghệ, thay vì trở thành nô lệ của nó.
