Tại tọa đàm "Bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ cho doanh nghiệp Việt trên môi trường số" do Câu lạc bộ Nhà báo Công nghệ thông tin Việt Nam tổ chức ngày 28/9, câu chuyện mà các doanh nghiệp Việt chia sẻ cho thấy thực trạng bị “bắt nạt” trong môi trường mạng bằng chính các luật lệ về bản quyền đang khá phổ biến.
CEO Sconnect Tạ Mạnh Hoàng
Ông Hoàng cho biết, Wolfoo là bộ nhân vật hoạt hình do Sconnect xây dựng, đã đăng ký bản quyền đầy đủ ở trong nước. Kênh nội dung về nhân vật này của Sconnect thu hút hàng chục triệu người theo dõi, đang phải chịu vụ kiện vi phạm bản quyền nhân vật hoạt hình Pepa Pig của EO.
Ngày 11/1, EO đã triển khai một số hoạt động pháp lý, trong đó có việc khởi kiện Sconnect tại Nga về việc đăng tải sản phẩm là không hợp lệ do cho rằng đây là sản phẩm phái sinh.
Ngày 24/2, EO tiếp tục khởi kiện Sconnect ra tòa án cấp cao tại Vương Quốc Anh với các cáo buộc: Sconnect vi phạm bản quyền và cạnh tranh không lành mạnh, vi phạm nhãn hiệu Pepa Pig.
Tới tháng 7/2022 EO đã rút toàn bộ yêu cầu khởi kiện Sconnect tại Nga sau khi có kết luận của chuyên gia nghệ thuật tại Nga: Bộ nhân vật Wolfoo không phải sản phẩm phái sinh. Tòa án Nga tuyên bố EO không được khiếu nại, khiếu kiện.
Tuy nhiên, vụ việc vẫn chưa được xử lý tại Anh. Tòa án cấp cao của Anh ngày 22/7/2022 tiếp tục gia hạn việc xem xét yêu cầu khiếu nại của Sconnect đưa ra, phiên điều trần tiếp tục vào tháng 11/2022.
Trong lúc vụ kiện tại Anh chưa ngã ngũ, thì Sconnect vẫn đang phải chịu thiệt hại khi bị Youtube xóa nội dung.
"Với tiềm lực và kinh nghiệm mạnh của EO họ liên tục kiện Sconnect tại nhiều thị trường, trong khi Sconnect là doanh nghiệp mới chưa đủ tiềm lực. Trong khi đó, các sai phạm của EO, cạnh tranh không lành mạnh khi dán nhãn video sản phẩm là các sản phẩm vi phạm bản quyền, đưa ra các thông tin không đúng sự thật với các đối tác bằng cách gửi văn bản và yêu cầu các đơn vị ngừng hợp tác.
Sau khi thua kiện tại Nga từ tháng 7/2022, EO vẫn tiếp tục sử dụng đơn khiếu kiện để làm việc với Google nhằm gỡ bỏ các sản phẩm của Wolfoo ra khỏi các nền tảng kinh doanh. Dù chưa có các phán quyết của các tòa án, các nền tảng Youtube, Google vẫn xóa bỏ.
Đến nay, hệ thống kinh doanh của Sconnect đang bị gián đoạn bởi phải triển khai các hoạt động pháp lý để có cơ sở làm việc, phải tốn nhiều nguồn lực của công ty khi không thể đưa nội dung mới lên YouTube và triển khai các hoạt động kinh doanh với các đối tác.
Công ty đã gửi giấy phép cho YouTube nhưng YouTube yêu cầu phải có đơn vị pháp lý ở Việt Nam xác nhận vấn đề quyền sở hữu trí tuệ, lúc đó mới có thể xử lý được toàn bộ vấn đề.
Ông Trịnh Quốc Khánh, Giám đốc đào tạo Ant Group
Ông Nguyễn Ngọc Hân, CEO Thủ Đô Multimedia
Ông Trần Lê Hồng, Phó Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ, Bộ Khoa học Công nghệ, phản án một thực trạng là các vấn đề về bản quyền sở hữu trí tuệ đã được đề cập và nhắc nhở rất nhiều trong các hội thảo liên quan nhưng ít được doanh nghiệp để tâm, những người tham gia dự họp lại là những người không có quyền quyết định.
"Đây là tài sản của chúng ta thì các biện pháp bảo vệ của chúng ta phải chuyên nghiệp và đúng. Quyền SHTT có tính chất lãnh thổ bởi nó sáng tạo ở Việt Nam thì nó chỉ được bảo vệ ở Việt Nam. Khi nói đến yêu cầu xử lý thì ở mỗi quốc gia sẽ được bảo vệ theo pháp luật ở quốc gia hiện hành. Do đó, chúng ta cần khẳng định quyền của mình đầu tiên. Doanh nghiệp cũng cần để ý đến việc trùng lặp ý tưởng bởi SHTT là vấn đề vô cùng phức tạp. Việc đầu tư đội ngũ cán bộ của các doanh nghiệp Việt nam gần như không có. Vấn đề SHTT không chỉ thuê dịch vụ là xong mà cần có nhận thức đúng và có đầu tư đội ngũ làm SHTT để có cách tiếp cận phù hợp", ông Hồng nói.
Theo ông Hồng, hiện nay các quy định và hành lang pháp lý cho vấn đề bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ đã có đầy đủ, nhưng cơ quan nhà nước cô độc trên mặt trận thúc đẩy quyền SHTT trong khi doanh nghiệp chưa có những nhận thức đầy đủ về việc bảo vệ quyền SHTT của mình trên môi trường mạng. Ông Hồng còn cho rằng các doanh nghiệp nên có nhân sự chuyên trách về vấn đề bản quyền ngay trong công ty mình, đừng chỉ phó thác cho một công ty luật làm đại diện pháp lý, bởi không ai biết rõ nhu cầu của doanh nghiệp bằng chính người của doanh nghiệp.
Ông Quản Tuấn An, Trưởng phòng Quản lý và Hợp tác quốc tế quyền tác giả, quyền liên quan - Cục Bản quyền tác giả, cho biết, hiện nay các quy định đối với những doanh nghiệp trung gian như Facebook, Google đã được luật hóa trong Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi vừa được ban hành, có hiệu lực từ 1/1/2023. Các bằng chứng khi có tranh chấp có thể dựa vào Điều 198A, chuẩn hóa quy định trong các điều ước quốc tế, cũng như các Nghị định 105, 119. Chúng ta đều có văn bản về mặt thể chế, chính sách. Doanh nghiệp ngay từ khi khởi nghiệp nên bảo vệ quyền tác giả trước khi thực hiện các việc khác, bảo vệ quyền của mình ngay từ khi có ý tưởng.
Ông Nguyễn Quang Đồng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chính sách và Phát triển Truyền thông (IPS), cho rằng các doanh nghiệp Việt Nam vẫn chưa sẵn sàng về mặt pháp lý khi tham gia môi trường toàn cầu. Ông cho rằng đây là quy trình dân sự, tranh chấp giữa doanh nghiệp - doanh nghiệp và sẽ đi theo tranh chấp dân sự, do đó các cơ quan nhà nước không thể tham gia hỗ trợ vào các tranh chấp này, nhất là việc yêu cầu các nền tảng đa quốc gia, xuyên biên giới.
Cũng đồng tình với việc doanh nghiệp không nên để “mất bò mới lo làm chuồng”, ông Huy Phạm, Giám đốc Văn phòng MeTub tại Hà Nội cho rằng các nhà sáng tạo nội dung nên có ý thức đi đăng ký bản quyền ngay từ khi còn là ý tưởng, thậm chí đăng ký ngay ở thị trường quốc tế nơi dự định kinh doanh, bởi chỉ khi có có bằng chứng thì các đơn vị trung gian như Youtube mới có căn cứ để xử lý.
Một câu hỏi mà các doanh nghiệp đặt ra ở cuối buổi tọa đàm nhưng chưa có câu trả lời, đó là: Tại sao các doanh nghiệp trong các lĩnh vực như Nông nghiệp, Công nghiệp, đều có các cơ quan thuộc Bộ Nông nghiệp, Bộ Công thương đứng ra bảo vệ khi có tranh chấp pháp lý ở thị trường quốc tế, nhưng lĩnh vực sản phẩm số, sản phẩm trí tuệ lại cho có một cơ quan chức năng nào đồng hành?
Thiết nghĩ đây là yêu cầu chính đáng của các doanh nghiệp nội dung số khi mà vấn đề tranh chấp bản quyền xảy ra ngày càng thường xuyên và tinh vi hơn.
Đã đăng ký bản quyền nhưng vẫn bị kiện, bị Youtube xóa nội dung
Ông Tạ Mạnh Hoàng, CEO Sconnect, chia sẻ câu chuyện cạnh tranh bản quyền giữa Sconnect và đối thủ Entertaiment One (EO) của Anh. Theo ông Hoàng, Sconnect có sản phẩm là series phim hoạt hình về nhân vật chó sói Wolfoo đăng tải trên Youtube, bị Entertaiment One gán nhãn report vi phạm bản quyền nhân vật chú heo Peppa Pig của họ.
Ông Hoàng cho biết, Wolfoo là bộ nhân vật hoạt hình do Sconnect xây dựng, đã đăng ký bản quyền đầy đủ ở trong nước. Kênh nội dung về nhân vật này của Sconnect thu hút hàng chục triệu người theo dõi, đang phải chịu vụ kiện vi phạm bản quyền nhân vật hoạt hình Pepa Pig của EO.
Ngày 11/1, EO đã triển khai một số hoạt động pháp lý, trong đó có việc khởi kiện Sconnect tại Nga về việc đăng tải sản phẩm là không hợp lệ do cho rằng đây là sản phẩm phái sinh.
Ngày 24/2, EO tiếp tục khởi kiện Sconnect ra tòa án cấp cao tại Vương Quốc Anh với các cáo buộc: Sconnect vi phạm bản quyền và cạnh tranh không lành mạnh, vi phạm nhãn hiệu Pepa Pig.
Tới tháng 7/2022 EO đã rút toàn bộ yêu cầu khởi kiện Sconnect tại Nga sau khi có kết luận của chuyên gia nghệ thuật tại Nga: Bộ nhân vật Wolfoo không phải sản phẩm phái sinh. Tòa án Nga tuyên bố EO không được khiếu nại, khiếu kiện.
Tuy nhiên, vụ việc vẫn chưa được xử lý tại Anh. Tòa án cấp cao của Anh ngày 22/7/2022 tiếp tục gia hạn việc xem xét yêu cầu khiếu nại của Sconnect đưa ra, phiên điều trần tiếp tục vào tháng 11/2022.
Trong lúc vụ kiện tại Anh chưa ngã ngũ, thì Sconnect vẫn đang phải chịu thiệt hại khi bị Youtube xóa nội dung.
"Với tiềm lực và kinh nghiệm mạnh của EO họ liên tục kiện Sconnect tại nhiều thị trường, trong khi Sconnect là doanh nghiệp mới chưa đủ tiềm lực. Trong khi đó, các sai phạm của EO, cạnh tranh không lành mạnh khi dán nhãn video sản phẩm là các sản phẩm vi phạm bản quyền, đưa ra các thông tin không đúng sự thật với các đối tác bằng cách gửi văn bản và yêu cầu các đơn vị ngừng hợp tác.
Sau khi thua kiện tại Nga từ tháng 7/2022, EO vẫn tiếp tục sử dụng đơn khiếu kiện để làm việc với Google nhằm gỡ bỏ các sản phẩm của Wolfoo ra khỏi các nền tảng kinh doanh. Dù chưa có các phán quyết của các tòa án, các nền tảng Youtube, Google vẫn xóa bỏ.
Đến nay, hệ thống kinh doanh của Sconnect đang bị gián đoạn bởi phải triển khai các hoạt động pháp lý để có cơ sở làm việc, phải tốn nhiều nguồn lực của công ty khi không thể đưa nội dung mới lên YouTube và triển khai các hoạt động kinh doanh với các đối tác.
Là tác giả nhưng bị “cướp” bản quyền vì chưa đăng ký content ID
Là nhà sản xuất nội dung về âm nhạc, Ant Group lại gặp vướng mắc khác. Sản phẩm âm nhạc của Ant Group đăng lên Youtube nhưng chưa đăng ký content ID do không nắm rõ luật, sau đó bị một đơn vị khác lấy và mang đi đăng ký bản quyền giai điệu bài hát. Rốt cuộc, Ant Group không thể sử dụng tác phẩm của chính mình và không có cách gì lấy lại được bản quyền.Công ty đã gửi giấy phép cho YouTube nhưng YouTube yêu cầu phải có đơn vị pháp lý ở Việt Nam xác nhận vấn đề quyền sở hữu trí tuệ, lúc đó mới có thể xử lý được toàn bộ vấn đề.
Có sản phẩm mà không biết bán thế nào, nâng giá cũng gặp khó, giảm giá cũng gặp khó
Công ty Thủ Đô Media lại gặp một vấn đề khác cũng rất oái oăm. Là doanh nghiệp có các sản phẩm phát thnh và truyền hình phát hành cả trong và ngoài nước, hiện Thủ Đô Media gặp một thách thức lớn nhất là bị các đối thủ nước ngoài cạnh tranh về giá. Khi Thủ Đô đưa ra giá cao thì đối thủ dìm giá xuống thấp hơn để cạnh tranh, nhưng khi Thủ Đô hạ giá thì lại bị khiếu nại là đặt giá quá thấp, vi phạm cạnh tranh về giá. Vậy là công ty không biết phải làm sao, nâng giá cũng gặp khó, hạ giá cũng gặp khó.
Có phải vì “mất bò mới lo làm chuồng”?
Câu chuyện của các doanh nghiệp kể trên không phải là mới, nhưng dường như gần đây khi gặp phải các tình huống bị bắt nạt, bị lợi dụng sự thiếu hiểu biết về luật bản quyền, thì các doanh nghiệp mới để tâm hơn.Ông Trần Lê Hồng, Phó Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ, Bộ Khoa học Công nghệ, phản án một thực trạng là các vấn đề về bản quyền sở hữu trí tuệ đã được đề cập và nhắc nhở rất nhiều trong các hội thảo liên quan nhưng ít được doanh nghiệp để tâm, những người tham gia dự họp lại là những người không có quyền quyết định.
"Đây là tài sản của chúng ta thì các biện pháp bảo vệ của chúng ta phải chuyên nghiệp và đúng. Quyền SHTT có tính chất lãnh thổ bởi nó sáng tạo ở Việt Nam thì nó chỉ được bảo vệ ở Việt Nam. Khi nói đến yêu cầu xử lý thì ở mỗi quốc gia sẽ được bảo vệ theo pháp luật ở quốc gia hiện hành. Do đó, chúng ta cần khẳng định quyền của mình đầu tiên. Doanh nghiệp cũng cần để ý đến việc trùng lặp ý tưởng bởi SHTT là vấn đề vô cùng phức tạp. Việc đầu tư đội ngũ cán bộ của các doanh nghiệp Việt nam gần như không có. Vấn đề SHTT không chỉ thuê dịch vụ là xong mà cần có nhận thức đúng và có đầu tư đội ngũ làm SHTT để có cách tiếp cận phù hợp", ông Hồng nói.
Theo ông Hồng, hiện nay các quy định và hành lang pháp lý cho vấn đề bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ đã có đầy đủ, nhưng cơ quan nhà nước cô độc trên mặt trận thúc đẩy quyền SHTT trong khi doanh nghiệp chưa có những nhận thức đầy đủ về việc bảo vệ quyền SHTT của mình trên môi trường mạng. Ông Hồng còn cho rằng các doanh nghiệp nên có nhân sự chuyên trách về vấn đề bản quyền ngay trong công ty mình, đừng chỉ phó thác cho một công ty luật làm đại diện pháp lý, bởi không ai biết rõ nhu cầu của doanh nghiệp bằng chính người của doanh nghiệp.
Ông Quản Tuấn An, Trưởng phòng Quản lý và Hợp tác quốc tế quyền tác giả, quyền liên quan - Cục Bản quyền tác giả, cho biết, hiện nay các quy định đối với những doanh nghiệp trung gian như Facebook, Google đã được luật hóa trong Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi vừa được ban hành, có hiệu lực từ 1/1/2023. Các bằng chứng khi có tranh chấp có thể dựa vào Điều 198A, chuẩn hóa quy định trong các điều ước quốc tế, cũng như các Nghị định 105, 119. Chúng ta đều có văn bản về mặt thể chế, chính sách. Doanh nghiệp ngay từ khi khởi nghiệp nên bảo vệ quyền tác giả trước khi thực hiện các việc khác, bảo vệ quyền của mình ngay từ khi có ý tưởng.
Ông Nguyễn Quang Đồng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chính sách và Phát triển Truyền thông (IPS), cho rằng các doanh nghiệp Việt Nam vẫn chưa sẵn sàng về mặt pháp lý khi tham gia môi trường toàn cầu. Ông cho rằng đây là quy trình dân sự, tranh chấp giữa doanh nghiệp - doanh nghiệp và sẽ đi theo tranh chấp dân sự, do đó các cơ quan nhà nước không thể tham gia hỗ trợ vào các tranh chấp này, nhất là việc yêu cầu các nền tảng đa quốc gia, xuyên biên giới.
Cũng đồng tình với việc doanh nghiệp không nên để “mất bò mới lo làm chuồng”, ông Huy Phạm, Giám đốc Văn phòng MeTub tại Hà Nội cho rằng các nhà sáng tạo nội dung nên có ý thức đi đăng ký bản quyền ngay từ khi còn là ý tưởng, thậm chí đăng ký ngay ở thị trường quốc tế nơi dự định kinh doanh, bởi chỉ khi có có bằng chứng thì các đơn vị trung gian như Youtube mới có căn cứ để xử lý.
Cần một cơ quan bảo vệ ở thị trường quốc tế
Mặc dù các doanh nghiệp gặp sự cố kể trên không phải đơn vị nào cũng vô tâm với chuyện bản quyền nhưng vẫn bị bắt nạt, khi gặp sự cố thì lúng túng không biết bấu víu vào đâu, nhờ cậy ai.Một câu hỏi mà các doanh nghiệp đặt ra ở cuối buổi tọa đàm nhưng chưa có câu trả lời, đó là: Tại sao các doanh nghiệp trong các lĩnh vực như Nông nghiệp, Công nghiệp, đều có các cơ quan thuộc Bộ Nông nghiệp, Bộ Công thương đứng ra bảo vệ khi có tranh chấp pháp lý ở thị trường quốc tế, nhưng lĩnh vực sản phẩm số, sản phẩm trí tuệ lại cho có một cơ quan chức năng nào đồng hành?
Thiết nghĩ đây là yêu cầu chính đáng của các doanh nghiệp nội dung số khi mà vấn đề tranh chấp bản quyền xảy ra ngày càng thường xuyên và tinh vi hơn.
