ThanhDat
Intern Writer
Truyền hóa chất bên cạnh tác dụng chính tiêu diệt tế bào ung thư còn dẫn đến nhiều tác dụng phụ, ảnh hưởng trực tiếp đến việc ăn uống và bệnh nhân: chán ăn, buồn nôn và nôn, đau miệng, táo bón hoặc tiêu chảy. Bài viết này cung cấp kiến thức giúp người bệnh ung thư máu khắc phục các tác dụng phụ do truyền hóa chất.
Khi người bệnh chán ăn hoặc ăn không ngon miệng
Không nên uống trước khi ăn ít nhất 30 phút
Chế biến thực phẩm kích thước nhỏ, chia nhiều bữa ăn trong ngày
Ăn ít một và ăn thường xuyên, với những bữa ăn nhẹ, nhỏ xen kẽ giữa các bữa ăn chính.
Chọn thực phẩm giàu năng lượng (như thịt gà, thịt bò, cá hồi, trứng tráng, phô mai…)
Bổ sung thêm các thực phẩm năng lượng cao như dầu thực vật, phô mai hoặc sữa bột đã tiệt trùng.
Buồn nôn và nôn do truyền hóa chất
Ăn thức ăn khô như bánh quy giòn, các loại hạt, bánh mì nướng hoặc cơm
Thêm gừng vào chế độ ăn uống của bạn (gừng làm gia vị chế biến, trà gừng, bánh quy gừng,..)
Giảm thiểu mùi thức ăn gây cảm giác buồn nôn bằng cách: để nguội thức ăn, tránh xa nơi nấu ăn, nếu tự phục vụ thì có thể nấu bằng lò vi sóng thay vì nấu bếp thông thường.
Các vấn đề liên quan đến miệng do truyền hóa chất
Đau miệng: Ăn thức ăn nhạt, mềm, ẩm, chế biến kích thước nhỏ, có thể để lạnh hoặc ở nhiệt độ phòng. Tránh thức ăn nhiều gia vị, cần súc miệng ngay sau ăn bằng các loại nước súc miệng không chứa cồn.
Mất vị giác: Thêm hương vị vào các món ăn (như thịt chiên hoặc nướng nếu không bị đau, nhiệt miệng).
Khô miệng: Ăn các loại thức ăn mềm, lỏng có vị chua/ngọt (nước dừa, nước ổi, kẹo cứng để ngậm / hoặc nhai kẹo cao su nếu không có triệu chứng đau nhiệt miệng), giữ cho môi ẩm bằng cách thường xuyên nhấp nước cho bệnh nhân hoặc bôi vaselin dưỡng ẩm.
Các vấn đề khác do truyền hóa chất
Tiêu chảy: Ăn chín uống sôi, tránh thức ăn thớ to, tránh ăn rau sống, hạn chế thức ăn nhiều chất béo và các loại thực phẩm sinh hơi (hành tỏi, bắp cải và nước có gas), bù nước điện giải, uống ít nhất một cốc nước sau mỗi lần đi tiêu lỏng. Rửa tay sạch bằng xà phòng trước khi ăn.
Táo bón: Tăng cường chất xơ, nhiều rau, tăng thành phần xơ trong khẩu phần ăn, uống nhiều nước ấm.
Tăng cân (do dùng corticoid trong phác đồ điều trị): Hạn chế lượng muối trong thức ăn, giới hạn lượng thức ăn, tăng lượng protein thực vật, ngũ cốc, rau, hạn chế đồ ăn nhẹ có lượng calo cao (xúc xích, gà rán, … ) giữa các bữa ăn.
Ngoài ra khi không truyền hóa chất, bệnh nhân ung thư máu cũng cần lưu ý trong chế độ ăn như sau:
Hạn chế ăn các thực phẩm chiên rán.
Tránh một số thực phẩm ảnh hưởng đến thuốc điều trị
Một số loại thực phẩm và chất bổ sung có thể tương tác với phương pháp điều trị ung thư máu, ảnh hưởng đến hiệu quả của phương pháp hoặc làm cho tác dụng phụ trở nên tồi tệ hơn. Ví dụ, bưởi và cam cùng nước ép của chúng có thể ảnh hưởng đến cách thức hoạt động của một số loại thuốc hóa trị và liệu pháp đích.
Tránh ăn các thực phẩm nấm mốc.
Nói không với rượu bia và chất kích thích
Rượu bia cũng như các chất kích thích có thể làm tăng huyết áp, tăng nguy cơ đau tim, đột quỵ, làm suy yếu tim, ảnh hưởng đồng thời đến chức năng não bộ, gan, phổi và nhiều cơ quan khác trong cơ thể. Ngoài ra rượu bia cũng gây ra hiện tượng mất nước làm tăng tác dụng phụ từ các phương pháp điều trị.
Hạn chế các thực phẩm, đồ uống chứa nhiều đường hoặc muối.
Kiêng ăn thực phẩm tái, sống, thức ăn cay nóng.
Chế độ ăn của bệnh nhân ung thư cần đảm bảo sự cân bằng và đầy đủ về dinh dưỡng, người bệnh không nên kiêng khem cầu kỳ, không tự ý loại bỏ hết những thực phẩm giàu dinh dưỡng để áp dụng chế độ ăn thực dưỡng, uống ngũ cốc… để tiêu diệt tế bào ung thư. Đó là quan điểm sai lầm, dinh dưỡng hợp lý là yếu tố hết sức quan trọng góp phần vào thành công của điều trị. Đặc biệt, với người bệnh truyền hóa chất, các triệu chứng thay đổi theo từng ngày, hoặc theo từng đợt điều trị vì vậy cần có sự theo dõi sát của nhóm điều trị (bác sĩ, điều dưỡng chăm sóc) để điều chỉnh chế độ ăn cho phù hợp.
Đỗ Lý, Phạm Huế - Khoa Huyết học lâm sàng
Đọc chi tiết tại đây: https://www.benhvien108.vn/y-hoc-th...mau-khi-truyen-hoa-chat-va-cach-khac-phuc.htm
Khi người bệnh chán ăn hoặc ăn không ngon miệng
Không nên uống trước khi ăn ít nhất 30 phút
Chế biến thực phẩm kích thước nhỏ, chia nhiều bữa ăn trong ngày
Ăn ít một và ăn thường xuyên, với những bữa ăn nhẹ, nhỏ xen kẽ giữa các bữa ăn chính.
Chọn thực phẩm giàu năng lượng (như thịt gà, thịt bò, cá hồi, trứng tráng, phô mai…)
Bổ sung thêm các thực phẩm năng lượng cao như dầu thực vật, phô mai hoặc sữa bột đã tiệt trùng.
Buồn nôn và nôn do truyền hóa chất
Ăn thức ăn khô như bánh quy giòn, các loại hạt, bánh mì nướng hoặc cơm
Thêm gừng vào chế độ ăn uống của bạn (gừng làm gia vị chế biến, trà gừng, bánh quy gừng,..)
Giảm thiểu mùi thức ăn gây cảm giác buồn nôn bằng cách: để nguội thức ăn, tránh xa nơi nấu ăn, nếu tự phục vụ thì có thể nấu bằng lò vi sóng thay vì nấu bếp thông thường.
Các vấn đề liên quan đến miệng do truyền hóa chất
Đau miệng: Ăn thức ăn nhạt, mềm, ẩm, chế biến kích thước nhỏ, có thể để lạnh hoặc ở nhiệt độ phòng. Tránh thức ăn nhiều gia vị, cần súc miệng ngay sau ăn bằng các loại nước súc miệng không chứa cồn.
Mất vị giác: Thêm hương vị vào các món ăn (như thịt chiên hoặc nướng nếu không bị đau, nhiệt miệng).
Khô miệng: Ăn các loại thức ăn mềm, lỏng có vị chua/ngọt (nước dừa, nước ổi, kẹo cứng để ngậm / hoặc nhai kẹo cao su nếu không có triệu chứng đau nhiệt miệng), giữ cho môi ẩm bằng cách thường xuyên nhấp nước cho bệnh nhân hoặc bôi vaselin dưỡng ẩm.
Các vấn đề khác do truyền hóa chất
Tiêu chảy: Ăn chín uống sôi, tránh thức ăn thớ to, tránh ăn rau sống, hạn chế thức ăn nhiều chất béo và các loại thực phẩm sinh hơi (hành tỏi, bắp cải và nước có gas), bù nước điện giải, uống ít nhất một cốc nước sau mỗi lần đi tiêu lỏng. Rửa tay sạch bằng xà phòng trước khi ăn.
Táo bón: Tăng cường chất xơ, nhiều rau, tăng thành phần xơ trong khẩu phần ăn, uống nhiều nước ấm.
Tăng cân (do dùng corticoid trong phác đồ điều trị): Hạn chế lượng muối trong thức ăn, giới hạn lượng thức ăn, tăng lượng protein thực vật, ngũ cốc, rau, hạn chế đồ ăn nhẹ có lượng calo cao (xúc xích, gà rán, … ) giữa các bữa ăn.
Ngoài ra khi không truyền hóa chất, bệnh nhân ung thư máu cũng cần lưu ý trong chế độ ăn như sau:
Hạn chế ăn các thực phẩm chiên rán.
Tránh một số thực phẩm ảnh hưởng đến thuốc điều trị
Một số loại thực phẩm và chất bổ sung có thể tương tác với phương pháp điều trị ung thư máu, ảnh hưởng đến hiệu quả của phương pháp hoặc làm cho tác dụng phụ trở nên tồi tệ hơn. Ví dụ, bưởi và cam cùng nước ép của chúng có thể ảnh hưởng đến cách thức hoạt động của một số loại thuốc hóa trị và liệu pháp đích.
Tránh ăn các thực phẩm nấm mốc.
Nói không với rượu bia và chất kích thích
Rượu bia cũng như các chất kích thích có thể làm tăng huyết áp, tăng nguy cơ đau tim, đột quỵ, làm suy yếu tim, ảnh hưởng đồng thời đến chức năng não bộ, gan, phổi và nhiều cơ quan khác trong cơ thể. Ngoài ra rượu bia cũng gây ra hiện tượng mất nước làm tăng tác dụng phụ từ các phương pháp điều trị.
Hạn chế các thực phẩm, đồ uống chứa nhiều đường hoặc muối.
Kiêng ăn thực phẩm tái, sống, thức ăn cay nóng.
Chế độ ăn của bệnh nhân ung thư cần đảm bảo sự cân bằng và đầy đủ về dinh dưỡng, người bệnh không nên kiêng khem cầu kỳ, không tự ý loại bỏ hết những thực phẩm giàu dinh dưỡng để áp dụng chế độ ăn thực dưỡng, uống ngũ cốc… để tiêu diệt tế bào ung thư. Đó là quan điểm sai lầm, dinh dưỡng hợp lý là yếu tố hết sức quan trọng góp phần vào thành công của điều trị. Đặc biệt, với người bệnh truyền hóa chất, các triệu chứng thay đổi theo từng ngày, hoặc theo từng đợt điều trị vì vậy cần có sự theo dõi sát của nhóm điều trị (bác sĩ, điều dưỡng chăm sóc) để điều chỉnh chế độ ăn cho phù hợp.
Đỗ Lý, Phạm Huế - Khoa Huyết học lâm sàng
Đọc chi tiết tại đây: https://www.benhvien108.vn/y-hoc-th...mau-khi-truyen-hoa-chat-va-cach-khac-phuc.htm
