Thời gian gần đây, nhiều người dùng mạng xã hội Facebook tại Việt Nam hoang mang khi xuất hiện các trang (fanpage) giả mạo cơ quan Nhà nước như Bộ Tài chính, Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05 - Bộ Công an), nhưng lại hiển thị dấu tick xanh - biểu tượng vốn được xem là chứng nhận chính chủ và đáng tin cậy.
Những điểm chính:
Tối 31/3, trang Thông tin Chính phủ đã phát đi cảnh báo về fanpage giả mạo Bộ Tài chính có tick xanh. Trước đó, vào giữa tháng 3, một trang khác mạo danh "Cục An ninh - Bộ Công an" cũng chạy quảng cáo, đăng bài hướng dẫn nạn nhân cách lấy lại tiền bị lừa đảo, thu hồi tài sản "kẹt" trên các ứng dụng lừa đảo. Trang này cũng có dấu tick xanh của Facebook.
Vậy làm thế nào các trang giả mạo này có được dấu xác minh? Theo các chuyên gia, kẻ gian thường lợi dụng các lỗ hổng và chính sách của Meta (công ty mẹ Facebook) để thực hiện hành vi này:
Lịch sử và ý nghĩa thay đổi của 'tick xanh'
Trước khi Meta Verified ra đời, dấu tick xanh trên Facebook rất "có giá", là biểu tượng cho sự xác thực, uy tín của các cá nhân, tổ chức nổi tiếng. Các trang có tick xanh còn được ưu tiên chạy quảng cáo cho livestream, một tính năng được giới bán hàng online săn đón. Giai đoạn 2019-2021 từng xảy ra nhiều vụ việc hy hữu khi các trang có tick xanh của người nổi tiếng (cầu thủ Ivanovic, ca sĩ Zico, giải J.League...) bị chiếm dụng để livestream bán hàng tại Việt Nam.
Hiện nay, Facebook đã cho phép tài khoản cá nhân chạy quảng cáo livestream, khiến nhu cầu "săn" fanpage tick xanh giảm bớt. Tuy nhiên, vấn nạn giả mạo vẫn tiếp diễn, và việc Meta cho "thuê" tick xanh khiến biểu tượng này không còn là bảo chứng tuyệt đối cho uy tín hay tính chính chủ nữa.
Cảnh báo cho người dùng: 'Tick xanh' chưa chắc chính chủ
Cơ quan chức năng thường xuyên cảnh báo người dùng về các thủ đoạn lừa đảo ngày càng tinh vi của tội phạm mạng, hoạt động xuyên biên giới. Việc các trang giả mạo cơ quan Nhà nước có tick xanh là một minh chứng cho sự tinh vi này.
Người dùng cần hết sức cảnh giác, không nên chỉ dựa vào dấu tick xanh để tin tưởng hoàn toàn vào một trang Facebook. Khi thấy các trang tự xưng là cơ quan chức năng, đặc biệt là những trang hứa hẹn hỗ trợ lấy lại tiền lừa đảo, cần thực hiện các bước kiểm tra sau:
Sự xuất hiện của các trang Facebook giả mạo có tick xanh là một vấn đề đáng báo động, cho thấy lỗ hổng trong chính sách xác minh của Meta và sự tinh vi của tội phạm mạng. Người dùng cần tự trang bị kiến thức, nâng cao cảnh giác để không trở thành nạn nhân của các chiêu trò lừa đảo này.
Những điểm chính:
- Xuất hiện các trang Facebook giả mạo cơ quan Nhà nước (Bộ Tài chính, Cục An ninh mạng) nhưng vẫn có dấu tick xanh xác minh.
- Các trang giả mạo này thường đăng tin lừa đảo, ví dụ như hỗ trợ lấy lại tiền bị lừa.
- Nguyên nhân: Kẻ gian lợi dụng lỗ hổng đổi tên trang đã có tick xanh, hoặc "thuê tick xanh" thông qua dịch vụ Meta Verified ở nước ngoài.
- Dịch vụ Meta Verified (cho thuê tick xanh, ~306.000 đồng/tháng) chưa có ở Việt Nam nhưng có thể đăng ký qua VPN.
- Cảnh báo: Người dùng không nên hoàn toàn tin tưởng vào dấu tick xanh, cần kiểm tra kỹ thông tin trang (lịch sử đổi tên, quản trị viên...).
Tối 31/3, trang Thông tin Chính phủ đã phát đi cảnh báo về fanpage giả mạo Bộ Tài chính có tick xanh. Trước đó, vào giữa tháng 3, một trang khác mạo danh "Cục An ninh - Bộ Công an" cũng chạy quảng cáo, đăng bài hướng dẫn nạn nhân cách lấy lại tiền bị lừa đảo, thu hồi tài sản "kẹt" trên các ứng dụng lừa đảo. Trang này cũng có dấu tick xanh của Facebook.
Vậy làm thế nào các trang giả mạo này có được dấu xác minh? Theo các chuyên gia, kẻ gian thường lợi dụng các lỗ hổng và chính sách của Meta (công ty mẹ Facebook) để thực hiện hành vi này:
- Chiếm đoạt và đổi tên trang đã có tick xanh: Kẻ gian có thể mua lại hoặc chiếm đoạt (hack) các trang Facebook đã được cấp tick xanh từ trước (khi quy trình xác minh còn dựa trên độ nổi tiếng, uy tín). Sau đó, chúng lợi dụng lỗ hổng cho phép đổi tên trang mà vẫn giữ được tick xanh để biến trang thành tên cơ quan Nhà nước nhằm mục đích lừa đảo. Trường hợp trang "Cục An ninh - Bộ Công an" là một ví dụ điển hình. Kiểm tra phần "Tính minh bạch của trang" cho thấy trang này đã được đổi tên và người quản lý đặt tại Campuchia. Cục A05 sau đó đã phải đăng bài cảnh báo trang này là giả mạo. (Lưu ý: Chính sách này khác với YouTube, nơi tài khoản thường sẽ mất dấu xác minh nếu đổi tên).
- "Thuê tick xanh" qua Meta Verified: Từ đầu năm 2023, Meta đã triển khai dịch vụ Meta Verified, cho phép người dùng cá nhân và sau đó là trang kinh doanh trả tiền hàng tháng để nhận dấu tick xanh cùng một số quyền lợi khác. Dù dịch vụ này chưa chính thức có mặt tại Việt Nam, kẻ gian vẫn có thể "lách luật". Ông Mai Thanh Phú, một quản trị viên nhiều trang Facebook lớn, cho biết: "Người có nhu cầu vẫn dễ dàng lên tick xanh bằng cách lập tài khoản trắng, chuyển vùng sang quốc gia đã mở dịch vụ như Australia, Nhật Bản, Mỹ để trả phí. Cách tương tự cũng có thể áp dụng cho fanpage." Chi phí cho việc này hiện khá rẻ, chỉ 12 USD/tháng (khoảng 306.000 đồng/tháng). Trang giả mạo Bộ Tài chính có khả năng đã sử dụng thủ thuật này.
Lịch sử và ý nghĩa thay đổi của 'tick xanh'
Trước khi Meta Verified ra đời, dấu tick xanh trên Facebook rất "có giá", là biểu tượng cho sự xác thực, uy tín của các cá nhân, tổ chức nổi tiếng. Các trang có tick xanh còn được ưu tiên chạy quảng cáo cho livestream, một tính năng được giới bán hàng online săn đón. Giai đoạn 2019-2021 từng xảy ra nhiều vụ việc hy hữu khi các trang có tick xanh của người nổi tiếng (cầu thủ Ivanovic, ca sĩ Zico, giải J.League...) bị chiếm dụng để livestream bán hàng tại Việt Nam.
Hiện nay, Facebook đã cho phép tài khoản cá nhân chạy quảng cáo livestream, khiến nhu cầu "săn" fanpage tick xanh giảm bớt. Tuy nhiên, vấn nạn giả mạo vẫn tiếp diễn, và việc Meta cho "thuê" tick xanh khiến biểu tượng này không còn là bảo chứng tuyệt đối cho uy tín hay tính chính chủ nữa.
Cảnh báo cho người dùng: 'Tick xanh' chưa chắc chính chủ
Cơ quan chức năng thường xuyên cảnh báo người dùng về các thủ đoạn lừa đảo ngày càng tinh vi của tội phạm mạng, hoạt động xuyên biên giới. Việc các trang giả mạo cơ quan Nhà nước có tick xanh là một minh chứng cho sự tinh vi này.
Người dùng cần hết sức cảnh giác, không nên chỉ dựa vào dấu tick xanh để tin tưởng hoàn toàn vào một trang Facebook. Khi thấy các trang tự xưng là cơ quan chức năng, đặc biệt là những trang hứa hẹn hỗ trợ lấy lại tiền lừa đảo, cần thực hiện các bước kiểm tra sau:
- Kiểm tra thông tin trang: Vào phần "Giới thiệu" -> "Tính minh bạch của trang" để xem lịch sử đổi tên, ngày tạo trang, vị trí của người quản lý. Một trang chính thức của cơ quan Nhà nước Việt Nam thường không có quản trị viên ở nước ngoài hoặc lịch sử đổi tên liên tục.
- Tìm kiếm thông tin chính thức: Truy cập website chính thức của cơ quan Nhà nước đó (thường có tên miền .gov.vn) để tìm trang Facebook/kênh liên hệ chính thức được công bố.
- Cảnh giác với yêu cầu cung cấp thông tin cá nhân hoặc chuyển tiền: Cơ quan chức năng không bao giờ yêu cầu người dân cung cấp thông tin nhạy cảm hoặc chuyển tiền qua mạng xã hội.
Sự xuất hiện của các trang Facebook giả mạo có tick xanh là một vấn đề đáng báo động, cho thấy lỗ hổng trong chính sách xác minh của Meta và sự tinh vi của tội phạm mạng. Người dùng cần tự trang bị kiến thức, nâng cao cảnh giác để không trở thành nạn nhân của các chiêu trò lừa đảo này.
