minhbao171
Pearl
Các thỏa thuận ký kết giữa Trung Quốc và các quốc gia trên khắp Châu Phi về việc khai thác khoáng sản đổi lấy cơ sở hạ tầng đang được giám sát ngày càng chặt chẽ trong bối cảnh lo ngại rằng những lợi ích mà Trung Quốc đã cam kết không được hiện thực hóa.
Đồng và coban là trọng tâm của khoản đầu tư 6 tỷ USD của Trung Quốc vào Congo (Ảnh: Reuter)
Tại Cộng hòa Dân chủ Congo, Tổng thống Felix Tshisekedi gần đây đã yêu cầu đàm phán lại một thỏa thuận trị giá 6 tỷ USD giữa công ty khai thác và kinh doanh khoáng sản thuộc sở hữu nhà nước là Gecamines và một nhóm các công ty Trung Quốc, trong đó đứng đầu là Sinohydro và Tổng công ty Cơ khí Đường sắt Trung Quốc, để phát triển một mỏ khai thác đồng và coban.
Phía Congo cho biết họ vẫn chưa được hưởng bất kỳ lợi ích nào từ thỏa thuận này nhưng Trung Quốc lại cho rằng họ đã xây dựng một số dự án tại quốc gia Trung Phi này, bất chấp những trở ngại như thiếu điện để khai thác mỏ.
Một dự án khác cũng lâm vào tình trạng tương tự là thỏa thuận khai thác bauxite ở Ghana. Theo đó, công ty Trung Quốc thuộc sở hữu nhà nước Sinohydro đồng ý đầu tư khoảng 2 tỷ USD vào phát triển cơ sở hạ tầng như đường xá, nhà ở và điện khí hóa nông thôn.
Đổi lại, Ghana có thể sử dụng tiền bán quặng bauxite (nguyên liệu chính để sản xuất nhôm), bauxite tinh luyện và nhôm để trả các khoản vay. Để thế chấp, Ghana đồng ý lập một tài khoàn ký quỹ ở nước ngoài để nhận doanh thu từ việc bán bauxite.
Theo Luis Scungio, nhà nghiên cứu và cố vấn về trách nhiệm giải trình của công ty tại Trung tâm Nghiên cứu về các Tập đoàn Đa quốc gia, những thỏa thuận này “phản ánh nền kinh tế kém phát triển của một số nước sở tại có nguồn tài nguyên thiên nhiên đáng kể, cùng với đó là nhu cầu về đường xá, nhà máy điện, trường học và các cơ sở hạ tầng khác”.
Nghiên cứu của Luis Scungio cho rằng Trung Quốc thiếu tài nguyên thiên nhiên nhưng lại rất có kinh nghiệm trong việc xây dựng cơ sở hạ tầng. Nghiên cứu cũng chỉ ra Trung Quốc từng ký các thỏa thuận tương tự với Nhật Bản vào những năm 1980, khi Nhật Bản cần nguồn vật liệu thô và dầu mỏ từ quốc gia kém phát triển hơn, là Trung Quốc.
“Trung Quốc đã nhân rộng mô hình này tại Châu Phi, họ trao đổi chuyên môn trong lĩnh vực xây dựng cơ sở hạ tầng lấy các nguồn tài nguyên thiên nhiên khác nhau”, Scungio cho biết.
Congo là quốc gia sản nhất coban hàng đầu thế giới (Ảnh: AFP)
Scungio cho biết cả hai dự án tại Congo và Ghana đều bị cáo buộc là hủy hoại môi trường. Sicomines, liên doanh Trung Quốc – Congo vận hành mỏ khai thác đồng và coban, trước đây đã từng bị cáo buộc xả hóa chất từ các khu khai thác ra sông, gây ảnh hưởng đến các khu dân cư ở hạ lưu sống phụ thuộc vào nguồn nước này.
Và tại Ghana, “thỏa thuận [khai thác bauxite] đã trở thành một vấn đề gây tranh cãi gay gắt vì địa điểm khai thác nằm tại rừng Atewa, là khu rừng cây thường xanh lớn nhất Tây Phi”.
Một số lãnh đạo phe đối lập ở Ghana đã mô tả thỏa thuận này là một thất bại toàn tập. Vì sau 3 năm kể từ khi thỏa thuận hỗ trợ nguồn lực được ký kết, không có bất kỳ con đường nào được xây dựng.
Ngoài ra, họ cũng cảnh báo rằng thỏa thuận 2 tỷ USD giữa Ghana và công ty Sinohydro sẽ làm gia tăng gánh nặng nợ công. Tuy nhiên, chính phủ Ghana cho biết đây chỉ là một thỏa thuận trao đổi hàng hóa nên sẽ không làm tăng nợ công của đất nước.
Trước đó, phát ngôn viên của Phó Tổng thống Mahamudu Bawumia, ông Gideon Boako trả lời báo chí rằng các dự án được tài trợ bởi khoản vay từ Sinohydro sẽ hoàn thành trong vòng 3 năm.
David Landry, trợ lý giáo sư nghiên cứu toàn cầu tại Đại học Duke, cho biết vấn đề lớn nhất đối với thỏa thuận của Congo – cũng như những thỏa thuận tương tự ở Angola và Guinea – là thiếu sự minh bạch, do đó đã làm “dấy lên những suy đoán về việc giữa Trung Quốc và Châu Phi, ai sẽ được hưởng lợi từ những thỏa thuận này”.
Vấn đề này đặc biệt nổi bật trong trường hợp của Congo vì thỏa thuận được ký kết ngay sau cuộc bầu cử của nước này năm 2006, và nó gắn chặt với những cam kết vận động bầu cử của cựu Tổng thống Joseph Kabila.
“Điều này khiến nhiều người tin rằng thỏa thuận đã được đàm phán khi chính phủ Congo đang nằm ở vị thế thấp hơn”, Landry nói.
Kenya khai trương tuyến đường sắt trị giá 1,5 tỷ USD do Trung Quốc đầu tư và xây dựng (Ảnh: Reuters)
Landry cho rằng các thỏa thuận đánh đổi tài nguyên lấy cơ sở hạ tầng thường không được người dân ở các nước sở tại biết đến rộng rãi. “Dường như chúng cũng không được nhiều người dân ở các nước chủ nợ biết đến vì những rủi ro tiềm ẩn. Vì vậy, theo quan điểm của tôi, trong tương lai, chưa chắc những thỏa thuận này sẽ được biết đến rộng rãi hơn”, Laudry cho biết.
Christian-Geraud Neema, nhà phân tích chính sách và khai thác mỏ độc lập người Congo, cho biết bầu cử là một yếu tố xuất hiện trong cả hai thỏa thuận của Ghana và Congo.
Trong trường hợp của Ghana, Tổng thống Nana Akufo-Addo đã hứa hẹn rất nhiều về các thỏa thuận khai thác bauxite được cho là sẽ giúp nước này lấp đầy các khoản thiếu hụt về cơ sở hạ tầng.
Các nhà vận động môi trường chỉ trích kế hoạch khai thác bauxite trong rừng Atewa của Ghana (Ảnh: AFP)
“Vào cuối nhiệm kỳ thứ hai, ông cần để lại một di sản chính trị cho chính ông và đảng của mình. Vì vậy, đây là động cơ chính trị cấp thiết để ông nhìn nhận thỏa thuận đó sẽ mang lại những kết quả tích cực rõ rệt”, Neema cho biết.
Trong trường hợp của Congo, Neema cho rằng Tổng thống Tshisekedi đang vận động cho nhiệm kỳ thứ 2. “Thúc đẩy thỏa thuận Sicomines mang lại nhiều kết quả hơn là một trong những cách chắn chắn giúp ông có được những cơ sở hạ tầng mới ngay trước thềm cuộc bầu cử vào năm 2023”, Neema giải thích. “Chúng ta đều nhận thấy cả hai chính phủ đều có những động cơ chính trị để thúc đẩy các thỏa thuận được diễn ra thành công”.
Neema cũng cho biết rằng “trong khi chính phủ các nước Châu Phi tìm cách bảo vệ quan điểm chính trị, thì Trung Quốc lại đang kiếm tiền” và sẽ họ sẽ tính đến các yếu tố như giá hàng hóa khi giải ngân vốn cho các dự án này.
Mặc cho những thách thức đó, “Trung Quốc là cường quốc duy nhất có động cơ về tài chính, kỹ thuật và chính trị để sẵn lòng đầu tư vào các dự án xây dựng cơ sở hạ tầng khổng lồ ở Châu Phi”, Neema nhận định.
“Các nước Châu Phi dễ dàng nhận nguồn vốn từ Trung Quốc hơn là từ các thị trường quốc tế. Vấn đề bất ổn chính trị và kinh tế tại các nước giàu tài nguyên thiên nhiên ở Châu Phi làm gia tăng chi phí cho vay đối với các dự án lớn”.
“Một khi thị trường vốn đầu tư của các nước phương Tây hay thị trường quốc tế còn gắn kèm với điều kiện chính trị và kinh tế, thì mô hình thỏa thuận này vẫn sẽ tồn tại ở các nước Châu Phi giàu tài nguyên thiên nhiên”, Neema khẳng định.
Theo SCMP
Tại Cộng hòa Dân chủ Congo, Tổng thống Felix Tshisekedi gần đây đã yêu cầu đàm phán lại một thỏa thuận trị giá 6 tỷ USD giữa công ty khai thác và kinh doanh khoáng sản thuộc sở hữu nhà nước là Gecamines và một nhóm các công ty Trung Quốc, trong đó đứng đầu là Sinohydro và Tổng công ty Cơ khí Đường sắt Trung Quốc, để phát triển một mỏ khai thác đồng và coban.
Phía Congo cho biết họ vẫn chưa được hưởng bất kỳ lợi ích nào từ thỏa thuận này nhưng Trung Quốc lại cho rằng họ đã xây dựng một số dự án tại quốc gia Trung Phi này, bất chấp những trở ngại như thiếu điện để khai thác mỏ.
Một dự án khác cũng lâm vào tình trạng tương tự là thỏa thuận khai thác bauxite ở Ghana. Theo đó, công ty Trung Quốc thuộc sở hữu nhà nước Sinohydro đồng ý đầu tư khoảng 2 tỷ USD vào phát triển cơ sở hạ tầng như đường xá, nhà ở và điện khí hóa nông thôn.
Đổi lại, Ghana có thể sử dụng tiền bán quặng bauxite (nguyên liệu chính để sản xuất nhôm), bauxite tinh luyện và nhôm để trả các khoản vay. Để thế chấp, Ghana đồng ý lập một tài khoàn ký quỹ ở nước ngoài để nhận doanh thu từ việc bán bauxite.
Theo Luis Scungio, nhà nghiên cứu và cố vấn về trách nhiệm giải trình của công ty tại Trung tâm Nghiên cứu về các Tập đoàn Đa quốc gia, những thỏa thuận này “phản ánh nền kinh tế kém phát triển của một số nước sở tại có nguồn tài nguyên thiên nhiên đáng kể, cùng với đó là nhu cầu về đường xá, nhà máy điện, trường học và các cơ sở hạ tầng khác”.
Nghiên cứu của Luis Scungio cho rằng Trung Quốc thiếu tài nguyên thiên nhiên nhưng lại rất có kinh nghiệm trong việc xây dựng cơ sở hạ tầng. Nghiên cứu cũng chỉ ra Trung Quốc từng ký các thỏa thuận tương tự với Nhật Bản vào những năm 1980, khi Nhật Bản cần nguồn vật liệu thô và dầu mỏ từ quốc gia kém phát triển hơn, là Trung Quốc.
“Trung Quốc đã nhân rộng mô hình này tại Châu Phi, họ trao đổi chuyên môn trong lĩnh vực xây dựng cơ sở hạ tầng lấy các nguồn tài nguyên thiên nhiên khác nhau”, Scungio cho biết.
Scungio cho biết cả hai dự án tại Congo và Ghana đều bị cáo buộc là hủy hoại môi trường. Sicomines, liên doanh Trung Quốc – Congo vận hành mỏ khai thác đồng và coban, trước đây đã từng bị cáo buộc xả hóa chất từ các khu khai thác ra sông, gây ảnh hưởng đến các khu dân cư ở hạ lưu sống phụ thuộc vào nguồn nước này.
Và tại Ghana, “thỏa thuận [khai thác bauxite] đã trở thành một vấn đề gây tranh cãi gay gắt vì địa điểm khai thác nằm tại rừng Atewa, là khu rừng cây thường xanh lớn nhất Tây Phi”.
Một số lãnh đạo phe đối lập ở Ghana đã mô tả thỏa thuận này là một thất bại toàn tập. Vì sau 3 năm kể từ khi thỏa thuận hỗ trợ nguồn lực được ký kết, không có bất kỳ con đường nào được xây dựng.
Ngoài ra, họ cũng cảnh báo rằng thỏa thuận 2 tỷ USD giữa Ghana và công ty Sinohydro sẽ làm gia tăng gánh nặng nợ công. Tuy nhiên, chính phủ Ghana cho biết đây chỉ là một thỏa thuận trao đổi hàng hóa nên sẽ không làm tăng nợ công của đất nước.
Trước đó, phát ngôn viên của Phó Tổng thống Mahamudu Bawumia, ông Gideon Boako trả lời báo chí rằng các dự án được tài trợ bởi khoản vay từ Sinohydro sẽ hoàn thành trong vòng 3 năm.
David Landry, trợ lý giáo sư nghiên cứu toàn cầu tại Đại học Duke, cho biết vấn đề lớn nhất đối với thỏa thuận của Congo – cũng như những thỏa thuận tương tự ở Angola và Guinea – là thiếu sự minh bạch, do đó đã làm “dấy lên những suy đoán về việc giữa Trung Quốc và Châu Phi, ai sẽ được hưởng lợi từ những thỏa thuận này”.
Vấn đề này đặc biệt nổi bật trong trường hợp của Congo vì thỏa thuận được ký kết ngay sau cuộc bầu cử của nước này năm 2006, và nó gắn chặt với những cam kết vận động bầu cử của cựu Tổng thống Joseph Kabila.
“Điều này khiến nhiều người tin rằng thỏa thuận đã được đàm phán khi chính phủ Congo đang nằm ở vị thế thấp hơn”, Landry nói.
Landry cho rằng các thỏa thuận đánh đổi tài nguyên lấy cơ sở hạ tầng thường không được người dân ở các nước sở tại biết đến rộng rãi. “Dường như chúng cũng không được nhiều người dân ở các nước chủ nợ biết đến vì những rủi ro tiềm ẩn. Vì vậy, theo quan điểm của tôi, trong tương lai, chưa chắc những thỏa thuận này sẽ được biết đến rộng rãi hơn”, Laudry cho biết.
Christian-Geraud Neema, nhà phân tích chính sách và khai thác mỏ độc lập người Congo, cho biết bầu cử là một yếu tố xuất hiện trong cả hai thỏa thuận của Ghana và Congo.
Trong trường hợp của Ghana, Tổng thống Nana Akufo-Addo đã hứa hẹn rất nhiều về các thỏa thuận khai thác bauxite được cho là sẽ giúp nước này lấp đầy các khoản thiếu hụt về cơ sở hạ tầng.
“Vào cuối nhiệm kỳ thứ hai, ông cần để lại một di sản chính trị cho chính ông và đảng của mình. Vì vậy, đây là động cơ chính trị cấp thiết để ông nhìn nhận thỏa thuận đó sẽ mang lại những kết quả tích cực rõ rệt”, Neema cho biết.
Trong trường hợp của Congo, Neema cho rằng Tổng thống Tshisekedi đang vận động cho nhiệm kỳ thứ 2. “Thúc đẩy thỏa thuận Sicomines mang lại nhiều kết quả hơn là một trong những cách chắn chắn giúp ông có được những cơ sở hạ tầng mới ngay trước thềm cuộc bầu cử vào năm 2023”, Neema giải thích. “Chúng ta đều nhận thấy cả hai chính phủ đều có những động cơ chính trị để thúc đẩy các thỏa thuận được diễn ra thành công”.
Neema cũng cho biết rằng “trong khi chính phủ các nước Châu Phi tìm cách bảo vệ quan điểm chính trị, thì Trung Quốc lại đang kiếm tiền” và sẽ họ sẽ tính đến các yếu tố như giá hàng hóa khi giải ngân vốn cho các dự án này.
Mặc cho những thách thức đó, “Trung Quốc là cường quốc duy nhất có động cơ về tài chính, kỹ thuật và chính trị để sẵn lòng đầu tư vào các dự án xây dựng cơ sở hạ tầng khổng lồ ở Châu Phi”, Neema nhận định.
“Các nước Châu Phi dễ dàng nhận nguồn vốn từ Trung Quốc hơn là từ các thị trường quốc tế. Vấn đề bất ổn chính trị và kinh tế tại các nước giàu tài nguyên thiên nhiên ở Châu Phi làm gia tăng chi phí cho vay đối với các dự án lớn”.
“Một khi thị trường vốn đầu tư của các nước phương Tây hay thị trường quốc tế còn gắn kèm với điều kiện chính trị và kinh tế, thì mô hình thỏa thuận này vẫn sẽ tồn tại ở các nước Châu Phi giàu tài nguyên thiên nhiên”, Neema khẳng định.
Theo SCMP
