Phiên tòa chống độc quyền giữa Ủy ban Thương mại Liên bang Mỹ (FTC) và tập đoàn Meta (công ty mẹ của Facebook) đang tiếp tục hé lộ những góc khuất thú vị trong lịch sử của gã khổng lồ mạng xã hội này. Các bằng chứng quan trọng mà FTC đưa ra chính là những trao đổi nội bộ, đặc biệt là email giữa CEO Mark Zuckerberg và các giám đốc điều hành cấp cao khác từ giai đoạn 2011-2012, cho thấy Facebook (tên gọi cũ của Meta) đã nhận thức rõ và thực sự "run sợ" trước mối đe dọa mang tên Instagram ngay từ khi ứng dụng chia sẻ ảnh này mới nổi lên.
Nỗi bất an mang tên Instagram
Các email được công bố cho thấy một bức tranh nội bộ đầy lo lắng tại Facebook trước tốc độ phát triển "vũ bão" của Instagram. Ngay từ tháng 2/2011, Zuckerberg đã lưu ý Instagram "dường như đang tăng trưởng nhanh chóng" và cần "theo dõi sát sao". Nỗi lo này ngày càng lớn dần.
Đến tháng 9/2011, Zuckerberg phân tích rất chi tiết về nguy cơ: nếu Instagram tiếp tục thống trị mảng ảnh trên điện thoại hoặc bị Google thâu tóm, họ hoàn toàn có thể sao chép tính năng của Facebook và trở thành "vấn đề thực sự". Ông báo động về tốc độ tăng trưởng chóng mặt của đối thủ, "dường như họ tăng gấp đôi sau mỗi vài tháng", và thừa nhận sự chậm trễ của Facebook trong việc cạnh tranh sẽ khiến tình hình ngày càng khó khăn, bởi "mỗi tháng chúng ta lãng phí nghĩa là họ tăng trưởng gấp đôi".
Giám đốc Sản phẩm Chris Cox cũng thừa nhận đội ngũ phát triển ảnh của Facebook đã "há hốc mồm" nhìn ứng dụng đơn giản của Instagram cất cánh. Sự lo ngại lên đến đỉnh điểm vào tháng 2/2012, khi Zuckerberg nhận thấy "xu hướng đáng lo ngại": người dùng, kể cả nhân viên Facebook, dùng Instagram hàng ngày và chỉ đăng một phần ảnh lên Facebook, tạo ra "lỗ hổng lớn" khó giải quyết.
Cân nhắc "mua đứt" và toan tính chiến lược
Đối mặt với mối đe dọa hiện hữu, Facebook đã nghiêm túc xem xét phương án thâu tóm Instagram. Trong email tháng 2/2012, Zuckerberg đặt vấn đề "cân nhắc mua Instagram, ngay cả khi nó có giá hơn 500 triệu đô la". Ông thẳng thắn thừa nhận Instagram có hai thứ Facebook thiếu: "tính năng camera thực sự tốt và một mạng xã hội tập trung vào ảnh". Ông còn hoài nghi chiến lược của chính mình, cho rằng người dùng có thể thực sự muốn "chụp những bức ảnh đẹp nhất hơn là đưa chúng lên Facebook", và vì thế Facebook "có thể cân nhắc trả rất nhiều tiền".
Thậm chí, cựu Phó chủ tịch Samuel W. Lessin còn đề xuất một chiến lược thâu tóm còn tham vọng hơn, bao gồm cả Path, Pinterest và Evernote.
Đáng chú ý là những toan tính được Zuckerberg vạch ra trong giai đoạn cân nhắc mua lại Instagram (tháng 2/2012). Ông cho rằng việc mua các đối thủ như Instagram, Path hay Pinterest thực chất là "mua thời gian" ("buying time") – giúp Facebook có thêm một năm hoặc hơn để tích hợp các tính năng tương tự vào sản phẩm cốt lõi của mình trước khi các nền tảng kia kịp trở nên quá lớn mạnh. Có cả những thảo luận về chiến lược giữ cho Instagram tiếp tục hoạt động sau khi mua lại nhưng không phát triển thêm tính năng mới, đồng thời tích hợp các chức năng camera nổi bật của Instagram vào ứng dụng Facebook chính. Mục tiêu được nêu ra là tránh gây phản cảm và không tạo khoảng trống cho đối thủ khác chen chân.
Bằng chứng cho FTC?
Những trao đổi thẳng thắn và đầy tính toán này đang được FTC sử dụng làm bằng chứng cốt lõi để chứng minh rằng Facebook đã theo đuổi chiến lược "mua hoặc chôn vùi" (buy or bury) đối thủ một cách có chủ đích nhằm bảo vệ vị thế độc quyền của mình trên thị trường mạng xã hội cá nhân. Việc các email này được công khai không chỉ mang lại cái nhìn sâu sắc hiếm hoi về tư duy cạnh tranh và những tính toán đằng sau một trong những thương vụ M&A công nghệ đình đám nhất lịch sử, mà còn tạo thêm gánh nặng pháp lý không nhỏ cho Meta trong cuộc chiến chống độc quyền đầy cam go này.
Nỗi bất an mang tên Instagram
Các email được công bố cho thấy một bức tranh nội bộ đầy lo lắng tại Facebook trước tốc độ phát triển "vũ bão" của Instagram. Ngay từ tháng 2/2011, Zuckerberg đã lưu ý Instagram "dường như đang tăng trưởng nhanh chóng" và cần "theo dõi sát sao". Nỗi lo này ngày càng lớn dần.
Đến tháng 9/2011, Zuckerberg phân tích rất chi tiết về nguy cơ: nếu Instagram tiếp tục thống trị mảng ảnh trên điện thoại hoặc bị Google thâu tóm, họ hoàn toàn có thể sao chép tính năng của Facebook và trở thành "vấn đề thực sự". Ông báo động về tốc độ tăng trưởng chóng mặt của đối thủ, "dường như họ tăng gấp đôi sau mỗi vài tháng", và thừa nhận sự chậm trễ của Facebook trong việc cạnh tranh sẽ khiến tình hình ngày càng khó khăn, bởi "mỗi tháng chúng ta lãng phí nghĩa là họ tăng trưởng gấp đôi".
Giám đốc Sản phẩm Chris Cox cũng thừa nhận đội ngũ phát triển ảnh của Facebook đã "há hốc mồm" nhìn ứng dụng đơn giản của Instagram cất cánh. Sự lo ngại lên đến đỉnh điểm vào tháng 2/2012, khi Zuckerberg nhận thấy "xu hướng đáng lo ngại": người dùng, kể cả nhân viên Facebook, dùng Instagram hàng ngày và chỉ đăng một phần ảnh lên Facebook, tạo ra "lỗ hổng lớn" khó giải quyết.
Cân nhắc "mua đứt" và toan tính chiến lược
Đối mặt với mối đe dọa hiện hữu, Facebook đã nghiêm túc xem xét phương án thâu tóm Instagram. Trong email tháng 2/2012, Zuckerberg đặt vấn đề "cân nhắc mua Instagram, ngay cả khi nó có giá hơn 500 triệu đô la". Ông thẳng thắn thừa nhận Instagram có hai thứ Facebook thiếu: "tính năng camera thực sự tốt và một mạng xã hội tập trung vào ảnh". Ông còn hoài nghi chiến lược của chính mình, cho rằng người dùng có thể thực sự muốn "chụp những bức ảnh đẹp nhất hơn là đưa chúng lên Facebook", và vì thế Facebook "có thể cân nhắc trả rất nhiều tiền".
Thậm chí, cựu Phó chủ tịch Samuel W. Lessin còn đề xuất một chiến lược thâu tóm còn tham vọng hơn, bao gồm cả Path, Pinterest và Evernote.
Đáng chú ý là những toan tính được Zuckerberg vạch ra trong giai đoạn cân nhắc mua lại Instagram (tháng 2/2012). Ông cho rằng việc mua các đối thủ như Instagram, Path hay Pinterest thực chất là "mua thời gian" ("buying time") – giúp Facebook có thêm một năm hoặc hơn để tích hợp các tính năng tương tự vào sản phẩm cốt lõi của mình trước khi các nền tảng kia kịp trở nên quá lớn mạnh. Có cả những thảo luận về chiến lược giữ cho Instagram tiếp tục hoạt động sau khi mua lại nhưng không phát triển thêm tính năng mới, đồng thời tích hợp các chức năng camera nổi bật của Instagram vào ứng dụng Facebook chính. Mục tiêu được nêu ra là tránh gây phản cảm và không tạo khoảng trống cho đối thủ khác chen chân.
Bằng chứng cho FTC?
Những trao đổi thẳng thắn và đầy tính toán này đang được FTC sử dụng làm bằng chứng cốt lõi để chứng minh rằng Facebook đã theo đuổi chiến lược "mua hoặc chôn vùi" (buy or bury) đối thủ một cách có chủ đích nhằm bảo vệ vị thế độc quyền của mình trên thị trường mạng xã hội cá nhân. Việc các email này được công khai không chỉ mang lại cái nhìn sâu sắc hiếm hoi về tư duy cạnh tranh và những tính toán đằng sau một trong những thương vụ M&A công nghệ đình đám nhất lịch sử, mà còn tạo thêm gánh nặng pháp lý không nhỏ cho Meta trong cuộc chiến chống độc quyền đầy cam go này.
