From Beijing with Love
Cháu đã lớn thế này rồi à. Lại đây chú ôm cái coi.
Hiến máu thường xuyên không chỉ cứu sống người khác mà còn có thể mang lại lợi ích sức khỏe cho chính bạn. Nghiên cứu mới từ Viện Francis Crick và các cộng sự, công bố ngày 10/3/2025 trên tạp chí Blood, cho thấy bằng chứng ban đầu rằng hiến máu kích hoạt thay đổi tích cực trong tế bào gốc tạo máu (HSC) — những “nhà máy” tái tạo máu của cơ thể.
Các nhà khoa học phân tích mẫu máu của 200 người hiến máu thường xuyên (hơn 100 lần trong đời) và so sánh với nhóm đối chứng — những người hiến dưới 10 lần, cùng độ tuổi từ trung niên trở lên. Họ tập trung vào HSC, vốn đảm nhiệm tái tạo mọi loại tế bào máu, để khám phá tác động lâu dài của việc hiến máu — một chủ đề ít được nghiên cứu trước đây.
Khi HSC trưởng thành, chúng đôi khi đột biến, tạo ra “dòng vô tính” (clonal hematopoiesis - CH) — các quần thể tế bào máu hơi khác gene. CH phổ biến hơn theo tuổi tác và thường vô hại, nhưng hiếm khi dẫn đến ung thư máu như leukemia. Nghiên cứu phát hiện tỷ lệ CH ở hai nhóm tương đương, nhưng đột biến ở người hiến thường xuyên lại độc đáo, đặc biệt trên gene DNMT3A — một “điểm nóng” của CH.
Thử nghiệm với HSC chỉnh sửa bằng CRISPR và trên chuột cho thấy đột biến DNMT3A ở người hiến nhiều có thể mang lại lợi ích. Chúng tăng khả năng tái sinh hồng cầu trong tình huống mất máu giả lập, nhưng không phát triển trong điều kiện viêm — yếu tố thúc đẩy ung thư. Ngược lại, HSC với đột biến liên quan đến leukemia lại “thích” viêm. Các nhà nghiên cứu suy đoán hiến máu là “bài tập” lành mạnh cho HSC, có thể tăng sức đề kháng với ung thư.
Dominique Bonnet, trưởng nhóm nghiên cứu tại Crick, nói: “Công trình này cho thấy gene tương tác với môi trường và tuổi tác một cách thú vị. Áp lực nhẹ từ hiến máu giúp HSC tự làm mới, ưu tiên đột biến thúc đẩy tăng trưởng thay vì bệnh tật.” Nhóm nghiên cứu thận trọng rằng chưa thể khẳng định các đột biến này ngăn ung thư. Họ đang lên kế hoạch mở rộng nghiên cứu với mẫu lớn hơn để xác định vai trò của đột biến trong leukemia và khả năng ứng dụng trị liệu. Hector Huerga Encabo, đồng tác giả, cho biết: “Chúng tôi muốn hiểu rõ các đột biến này ảnh hưởng thế nào đến bệnh, và liệu có thể nhắm mục tiêu điều trị.”
Ngày 12/3/2025, nghiên cứu không tìm thấy rủi ro nào đáng lo cho người hiến thường xuyên. Nếu lợi ích chống ung thư được xác nhận, nó sẽ bổ sung vào danh sách lý do hiến máu — ví dụ giảm nguy cơ đau tim đã được ghi nhận. Với 1,5 triệu lít máu cần mỗi năm tại Việt Nam (theo Hội Chữ thập đỏ, 2024), hành động này vừa cứu người vừa có thể là “đầu tư” sức khỏe dài hạn.
Các nhà khoa học phân tích mẫu máu của 200 người hiến máu thường xuyên (hơn 100 lần trong đời) và so sánh với nhóm đối chứng — những người hiến dưới 10 lần, cùng độ tuổi từ trung niên trở lên. Họ tập trung vào HSC, vốn đảm nhiệm tái tạo mọi loại tế bào máu, để khám phá tác động lâu dài của việc hiến máu — một chủ đề ít được nghiên cứu trước đây.
Khi HSC trưởng thành, chúng đôi khi đột biến, tạo ra “dòng vô tính” (clonal hematopoiesis - CH) — các quần thể tế bào máu hơi khác gene. CH phổ biến hơn theo tuổi tác và thường vô hại, nhưng hiếm khi dẫn đến ung thư máu như leukemia. Nghiên cứu phát hiện tỷ lệ CH ở hai nhóm tương đương, nhưng đột biến ở người hiến thường xuyên lại độc đáo, đặc biệt trên gene DNMT3A — một “điểm nóng” của CH.
Thử nghiệm với HSC chỉnh sửa bằng CRISPR và trên chuột cho thấy đột biến DNMT3A ở người hiến nhiều có thể mang lại lợi ích. Chúng tăng khả năng tái sinh hồng cầu trong tình huống mất máu giả lập, nhưng không phát triển trong điều kiện viêm — yếu tố thúc đẩy ung thư. Ngược lại, HSC với đột biến liên quan đến leukemia lại “thích” viêm. Các nhà nghiên cứu suy đoán hiến máu là “bài tập” lành mạnh cho HSC, có thể tăng sức đề kháng với ung thư.
Dominique Bonnet, trưởng nhóm nghiên cứu tại Crick, nói: “Công trình này cho thấy gene tương tác với môi trường và tuổi tác một cách thú vị. Áp lực nhẹ từ hiến máu giúp HSC tự làm mới, ưu tiên đột biến thúc đẩy tăng trưởng thay vì bệnh tật.” Nhóm nghiên cứu thận trọng rằng chưa thể khẳng định các đột biến này ngăn ung thư. Họ đang lên kế hoạch mở rộng nghiên cứu với mẫu lớn hơn để xác định vai trò của đột biến trong leukemia và khả năng ứng dụng trị liệu. Hector Huerga Encabo, đồng tác giả, cho biết: “Chúng tôi muốn hiểu rõ các đột biến này ảnh hưởng thế nào đến bệnh, và liệu có thể nhắm mục tiêu điều trị.”
Ngày 12/3/2025, nghiên cứu không tìm thấy rủi ro nào đáng lo cho người hiến thường xuyên. Nếu lợi ích chống ung thư được xác nhận, nó sẽ bổ sung vào danh sách lý do hiến máu — ví dụ giảm nguy cơ đau tim đã được ghi nhận. Với 1,5 triệu lít máu cần mỗi năm tại Việt Nam (theo Hội Chữ thập đỏ, 2024), hành động này vừa cứu người vừa có thể là “đầu tư” sức khỏe dài hạn.
