VNR Content
Pearl
Dưới đây là một đoạn văn tiếng Anh sai chính tả từng được lan truyền qua mạng Internet một cách nhanh chóng từ năm 2003. Nếu bạn sống ở các nước nói tiếng Anh hay làm việc trong môi trường có sử dụng tiếng Anh thì có lẽ bạn cũng đã nhận được đoạn văn này và tự hỏi làm cách nào mà bạn có thể đọc nó dễ dàng đến thế.
Aoccdrnig to a rseerach at Cmabrigde Uinervtisy, it deosn’t mttaer in waht oredr the ltteers in a wrod are, the olny iprmoatnt tihng is taht the frist and lsat ltteer be at the rghit pclae. The rset can be a total mses and you can sitll raed it wouthit porbelm. Tihs is bcuseae the huamn mnid deos not raed ervey lteter by istlef, but the wrod as a wlohe. Amzanig huh?
PS: Hwo’d yuo lkie to run tihs by yuor sepll ckehcer?
Mời bạn đọc VnReview.vn cùng tìm hiểu hiện tượng này qua bài viết tổng hợp dưới đây.
Đoạn văn trên sẽ được đọc là:
According to a research at Cambridge University, it doesn’t matter in what order the letters in a word are, the only important thing is that the first and last letter be at the right place. The rest can be a total mess and you can still read it without problem. This is because the human mind does not read every letter by itself, but the word as a whole. Amazing huh?
PS: Who’d you like to run this by your spell checker?
(Đọan văn này có nghĩa là:
Theo một nghiên cứu của đại học Cambridge, trật tự các chữ cái trong một từ không phải là vấn đề, điều duy nhất quan trọng là chữ cái đầu tiên và cuối cùng ở đúng chỗ. Phần còn lại có thể là một đống lộn xộn và bạn vẫn đọc được mà không gặp rắc rối nào. Đó là vì tâm trí con người không đọc từng chữ cái trong từ mà đọc nguyên cả từ. Ngạc nhiên chưa?
Tái bút: Bạn muốn ai làm điều này bằng trình kiểm tra chính tả của bạn?)
(Ảnh: Daniel Ryu)
Theo Robert, mấu chốt của nghiên cứu trên là những người đọc thành thạo đọc hầu hết các từ (trừ những từ rất dài) chủ yếu là nhờ các chữ cái đầu tiên, cuối cùng và sự nhận biết nhanh chóng hình dạng và nội dung chung của cả từ. Đó là lý do tại sao người Mỹ và các nước nói tiếng Anh thường đọc được các từ tiếng Anh bị sai chính tả mà không gặp khó khăn gì.
Chúng ta cũng có thể dễ dàng đọc cả chữ thảo và chữ viết khối, các phông chữ khác nhau (bao gồm cả các phông chữ chúng ta hiếm khi gặp) và các từ bao gồm chữ viết hoa lẫn chữ thường. Chúng ta cũng dễ dàng phân biệt giữa các từ như “eight” (số tám) và “sight” (cái nhìn) chỉ có một sự khác biệt nhỏ về chính tả nhưng được phát âm rất khác nhau.
Ngôn ngữ viết được xử lý ở khoảng một tá vùng não khác nhau (với hầu hết mọi người chủ yếu là ở bán cầu não trái). Ngôn ngữ viết phải được dạy một cách tường minh, và khó thành thạo hơn lời nói, thứ mà trẻ em dễ dàng thành thạo với sự hướng dẫn tường minh hạn chế. Ví dụ, khi nào bạn dạy con các cụm giới từ hoặc cách tạo thành số nhiều? Một lời giải thích cho sự khó khăn lớn hơn của việc học đọc và viết là ngôn ngữ viết mới chỉ có vài nghìn năm tuổi, không đủ thời gian để các hệ thống xử lý đọc / viết bẩm sinh phát triển. Nhà khoa học thần kinh Stanislas Dehaene cho rằng, lý do chúng ta có thể học đọc và viết là ngôn ngữ viết tận dụng khả năng nhận dạng thị giác bẩm sinh. Các cấu trúc não cơ bản mà chúng ta sử dụng để nhận ra từ cũng tồn tại trong hệ thống thị giác của động vật linh trưởng, nơi chúng được sử dụng để nhận ra các đối tượng quan trọng - nguy hiểm và cơ hội.
Ví dụ, một con khỉ phải có khả năng nhanh chóng nhận ra một con sư tử. Mặc dù mỗi con sư tử hơi khác so với những con sư tử khác, nhưng tất cả đều có khuôn mặt đặc trưng của sư tử và đó là cấu hình (một loại sư tử hoạt hình chỉ có các chi tiết thiết yếu) mà hệ thống nhận dạng đối tượng của khỉ hiểu được. Hơn nữa, con sư tử đó có thể đang nhìn lên/xuống/sang ngang v.v..., vì vậy hệ thống nhận dạng đối tượng phải có khả năng nhận ra sư tử trong nhận thức trong bất kỳ biến thể theo vị trí nào có thể xảy ra.
Thiên nhiên có nhiều hình dạng lặp lại cơ bản như hình bầu dục và hình tam giác kết hợp với nhau để tạo thành các vật thể phức tạp hơn, ví dụ như một khuôn mặt. Đối với các dạng vật thể tự nhiên như cây cối và đá mà chúng ta có thể nhận ra ngay lập tức bất kể biến thể nào, con người chúng ta đã thêm nhiều biểu tượng văn hóa — chẳng hạn như dấu ngoặc kép của Nike, cổng vòm của McDonald’s và các biểu tượng giao thông khác nhau. Tất cả đều chỉ chứa một lượng thông tin tối thiểu cần có cho sự nhận biết nhanh chóng (một hiện tượng mà các họa sĩ biếm họa cũng khai thác trong tác phẩm của họ).
Với sự hỗ trợ đáng kể của các nghiên cứu, Dehaene lập luận rằng, đơn giản là chúng ta điều chỉnh hệ thống nhận dạng đối tượng bẩm sinh hiện có này sang ngôn ngữ viết khi ngôn ngữ viết đi vào văn hóa loài người.
Ví dụ: thử vẽ chữ A viết hoa với đường nằm ngang kéo dài ra ngoài hai đường chéo một chút và đặt một vài dấu chấm phía trên đường ngang trong hình tam giác. Khi đảo ngược hình vẽ này, bạn sẽ có một con bò tót trong phim hoạt hình.
Chữ A biến tấu-chữ A viết hoa bị đảo ngược là một con bò tót
Chữ A trong tiếng Anh bắt nguồn từ chữ alpha trong tiếng Hy Lạp, xuất phát từ một chữ Semitic cổ có nghĩa là con bò đực (alf). Như đã nêu trên, não của chúng ta không gặp khó khăn gì trong việc nhận ra một hình dạng nào đó chẳng hạn như chữ A cho dù nó nằm về bên phải, lộn ngược hay nghiêng sang một bên.
Semitic là một nhóm ngôn ngữ bắt nguồn từ Trung Đông, được sử dụng ở Tây Á, Sừng Châu Phi, Bắc Phi, Malta. Chữ viết Semitic xuất hiện sớm nhất ở Tây Á từ những năm 3.000 trước công nguyên. Những hệ thống chữ viết như Phoenician, Hebrew, Ả rập, Ai Cập cổ và ngày nay... đều thuộc ngôn ngữ Semitic.
Phần còn lại của bảng chữ cái tiếng Anh đều giống chữ A ở nguồn gốc cổ xưa về hình dạng, các đoạn thẳng tự nhiên cơ bản. Các chữ cái tiếng Anh bao gồm các đường thẳng đứng, đường ngang, đường chéo và đường cong đơn lẻ hoặc kết hợp, cái mà hệ thống thị giác của não bộ chúng ta nhận biết được từ khi sinh ra - và là cái mà hệ thống ngôn ngữ của chúng ta học cách liên kết với các âm vị ở trường tiểu học.
(Ảnh: Reading Doctor)
Sự nhận dạng đối tượng nhanh chóng phụ thuộc vào hình dạng bên ngoài của một thứ nhiều hơn là vào các chi tiết bên trong (thường là khá khác biệt) — và một cái gì đó phù hợp với một đối tượng cũng phù hợp với một từ bao gồm hai chữ cái bên ngoài và một số chữ cái bên trong. Hãy nhớ lại rằng, bạn dễ dàng đọc được According khi nó được đánh vần là Aoccdrnig như trên, nhưng bạn sẽ không thể đọc được những chữ cái tương tự được viết thành Cacordign, mặc dù chỉ có hai chữ cái đầu tiên và cuối cùng của từ bị đảo ngược lại.
Bằng cách kết nối những âm thanh vô nghĩa bẩm sinh với những đường nét vô nghĩa bẩm sinh trong bộ não vô cùng sáng tạo của chúng ta, chúng ta đã phát triển một nền văn minh định hướng ngôn ngữ có ý nghĩa một cách kỳ diệu.
Trên đây là quan điểm của tiến sĩ Robert Alfred Sylwester (1927-2016) chuyên nghiên cứu về thần kinh học, phát triển não bộ, là tác giả 20 cuốn sách và hàng trăm bài báo về lĩnh vực này. Ông từng là giáo sư khoa Giáo dục Đại học Oregon (Mỹ), giảng dạy tại đây từ năm 1968.
Theo một bài viết trên trang tin khoa học ScienceAlert năm 2018, không có nhà nghiên cứu Cambridge nào như đoạn văn ở đầu bài đã nêu, và thật ra phiên bản đầu tiên của đoạn văn đó không hề nhắc tới điều này, nhưng cũng có một số bằng chứng khoa học đằng sau hiện tượng con người chúng ta có thể đọc được một đoạn văn nào đó bị xáo trộn.
Hiện tượng này được đặt tên là “Typoglycemia”-một cái tên hơi mỉa mai nhưng phù hợp vì bộ não con người không chỉ dựa vào những gì nó thấy mà còn dựa vào những điều chúng ta kỳ vọng sẽ thấy được.
(Ảnh: Greentree Communications)
Một nghiên cứu không liên quan của các nhà khoa học đại học Glasgow năm 2011 cho thấy, khi một cái gì đó bị cản trở hoặc không rõ ràng với mắt, bộ óc con người có thể đoán những gì nó nghĩ nó sẽ thấy và điền các chỗ trống.
“Bộ não của chúng ta xây dựng một bài toán xếp hình cực kỳ phức tạp, sử dụng bất kỳ mẩu tin nào mà nó có thể truy cập”. “Những điều này được cung cấp từ bối cảnh chúng ta thấy, trí nhớ và các giác quan khác của chúng ta”, ScienceAlert dẫn nguyên văn lời nhà nghiên cứu Fraser Smith.
Và đoạn văn trên chỉ là một phần của câu chuyện.
Một nhà nghiên cứu khác nghĩ rằng trước đây mình đã nghe qua nghiên cứu trong đoạn văn nên muốn điều tra tuyên bố Cambridge ở trên.
Đó là nhà nghiên cứu Matt Davis ở Đơn vị Các khoa học não bộ và nhận thức (MRC) của đại học Cambridge. Ông đã tìm ra bản gốc của đoạn văn bị xáo trộn ngẫu nhiên đến từ Graham Rawlinson, một nhà khoa học đã làm luận văn tiến sĩ về đề tài này tại đại học Nottingham năm 1976. Sau khi thực hiện 16 thí nghiệm, Graham thấy rằng, đúng là chúng ta có thể nhận dạng các từ bị xáo trộn các chữ cái ở giữa nhưng việc này có một số giới hạn như sau:
- Nó sẽ dễ dàng hơn nhiều với những từ ngắn, có thể là vì sẽ có ít biến thể hơn.
- Các từ chức năng để chỉ cấu trúc ngữ pháp trong tiếng Anh như and, the, a có khuynh hướng giữ nguyên vì chúng quá ngắn. Điều đó giúp cấu trúc được giữ nguyên, việc dự đoán của người đọc sẽ dễ dàng hơn.
- Hoán đổi các chữ cái đứng kế nhau như porbelm thay cho problem sẽ dễ đọc hơn là hoán đổi các chữ cái ở xa nhau, như trong plorebm.
Không có từ nào trong đoạn văn bị xáo trộn để tạo thành một từ khác. Davis cho ví dụ là wouthit so với witohut. Các từ chỉ khác nhau về vị trí các chữ cái sát cạnh nhau như calm-clam, trial-trail sẽ khó đọc hơn.
- Tất cả các từ đều ít hoặc nhiều giữ âm thanh ban đầu của chúng, ví dụ order đổi thành oredr thay vì odrer.
- Đoạn văn có thể dự đoán một cách hợp lý.
- Giữ các chữ cái lặp lại 2 lần liền nhau cũng có ích. Ví dụ, việc giải mã aoccdrnig và mttaer (according và matter) sẽ dễ dàng hơn nhiều so với adcinorcg và metatr.
Ngoài ra, có bằng chứng cho rằng các nét nhô lên và nhô xuống (như trong các chữ cái nhô lên b, d, f, t, l hay chữ cái nhô xuống như p) cũng quan trọng, những gì chúng ta đang nhận dạng là hình dạng của một từ. Đó là lý do vì sao các văn bản trộn lẫn chữ hoa và chữ thường, vi dụ thay đổi các chữ viết hoa sẽ rất khó đọc. Chúng thay đổi triệt để hình dạng của một từ, kể cả khi tất cả các chữ cái nằm ở đúng chỗ.
Nếu bạn chơi với máy tạo văn bản bị xáo trộn ngẫu nhiên như The Jumbler của Steve Sachs, bạn sẽ tự thấy được sự thay đổi ngẫu nhiên các chữ cái ở giữa từ có thể làm cho văn bản cực kỳ khó đọc. Hãy thử đọc đoạn dưới đây:
The adkmgowenlcent - whcih cmeos in a reropt of new mcie etpnremxeis taht ddin't iotdncure scuh mantiotus - isn't thelcclnaiy a rtoatriecn of tiher eearlir fidginns, but it geos a lnog way to shnwiog taht the aalrm blels suhold plarobby neevr hvae been sdnuoed in the fsrit plcae.
Có thể đoạn văn trên hơi nhức óc một chút vì đó là một tin của ScienceAlert về công nghệ chỉnh sửa gen CRISPR.
The acknowledgment - which comes in a report of new mice experiments that didn't introduce such mutations - isn't technically a retraction of their earlier findings, but it goes a long way to showing that the alarm bells should probably never have been sounded in the first place.
Và một đoạn này nữa:
Soaesn of mtiss and mloelw ftisnflurues,
Csloe boosm-feinrd of the mrtuniag sun;
Cnponsiirg wtih him how to laod and besls
Wtih friut the viens taht runod the tahtch-eevs run
Đoạn trên là 4 câu đầu tiên trong bài thơ “To Autumn” (Gửi mùa thu) của John Keats, nhà thơ lãng mạn người Anh sống vào đầu thế kỷ 19:
Season of mists and mellow fruitfulness,
Close bosom-friend of the maturing sun;
Conspiring with him how to load and bless
With fruit the vines that round the thatch-eves run
Đoạn văn đầu tiên đã khiến chúng ta tin rằng, việc đọc các văn bản bị xáo trộn cũng đơn giản. Tuy vậy, dù có một số tiến trình nhận thức thú vị đằng sau cách chúng ta sử dụng hình dạng từ và năng lực dự đoán để cải thiện kỹ năng đọc hiểu, bài tập đọc này thật sự không đơn giản như bạn nghĩ.
Nguồn: BrainConnection, ScienceAlert
Aoccdrnig to a rseerach at Cmabrigde Uinervtisy, it deosn’t mttaer in waht oredr the ltteers in a wrod are, the olny iprmoatnt tihng is taht the frist and lsat ltteer be at the rghit pclae. The rset can be a total mses and you can sitll raed it wouthit porbelm. Tihs is bcuseae the huamn mnid deos not raed ervey lteter by istlef, but the wrod as a wlohe. Amzanig huh?
PS: Hwo’d yuo lkie to run tihs by yuor sepll ckehcer?
Mời bạn đọc VnReview.vn cùng tìm hiểu hiện tượng này qua bài viết tổng hợp dưới đây.
Đoạn văn trên sẽ được đọc là:
According to a research at Cambridge University, it doesn’t matter in what order the letters in a word are, the only important thing is that the first and last letter be at the right place. The rest can be a total mess and you can still read it without problem. This is because the human mind does not read every letter by itself, but the word as a whole. Amazing huh?
PS: Who’d you like to run this by your spell checker?
(Đọan văn này có nghĩa là:
Theo một nghiên cứu của đại học Cambridge, trật tự các chữ cái trong một từ không phải là vấn đề, điều duy nhất quan trọng là chữ cái đầu tiên và cuối cùng ở đúng chỗ. Phần còn lại có thể là một đống lộn xộn và bạn vẫn đọc được mà không gặp rắc rối nào. Đó là vì tâm trí con người không đọc từng chữ cái trong từ mà đọc nguyên cả từ. Ngạc nhiên chưa?
Tái bút: Bạn muốn ai làm điều này bằng trình kiểm tra chính tả của bạn?)
Con người chúng ta có khả năng đọc viết bẩm sinh?
Năm 2003, vào thời điểm đoạn văn này được chia sẻ rộng rãi trên mạng internet, tiến sĩ Robert đã có một bài viết trên trang tin về não bộ và học tập BrainConnection.Theo Robert, mấu chốt của nghiên cứu trên là những người đọc thành thạo đọc hầu hết các từ (trừ những từ rất dài) chủ yếu là nhờ các chữ cái đầu tiên, cuối cùng và sự nhận biết nhanh chóng hình dạng và nội dung chung của cả từ. Đó là lý do tại sao người Mỹ và các nước nói tiếng Anh thường đọc được các từ tiếng Anh bị sai chính tả mà không gặp khó khăn gì.
Chúng ta cũng có thể dễ dàng đọc cả chữ thảo và chữ viết khối, các phông chữ khác nhau (bao gồm cả các phông chữ chúng ta hiếm khi gặp) và các từ bao gồm chữ viết hoa lẫn chữ thường. Chúng ta cũng dễ dàng phân biệt giữa các từ như “eight” (số tám) và “sight” (cái nhìn) chỉ có một sự khác biệt nhỏ về chính tả nhưng được phát âm rất khác nhau.
Ngôn ngữ viết được xử lý ở khoảng một tá vùng não khác nhau (với hầu hết mọi người chủ yếu là ở bán cầu não trái). Ngôn ngữ viết phải được dạy một cách tường minh, và khó thành thạo hơn lời nói, thứ mà trẻ em dễ dàng thành thạo với sự hướng dẫn tường minh hạn chế. Ví dụ, khi nào bạn dạy con các cụm giới từ hoặc cách tạo thành số nhiều? Một lời giải thích cho sự khó khăn lớn hơn của việc học đọc và viết là ngôn ngữ viết mới chỉ có vài nghìn năm tuổi, không đủ thời gian để các hệ thống xử lý đọc / viết bẩm sinh phát triển. Nhà khoa học thần kinh Stanislas Dehaene cho rằng, lý do chúng ta có thể học đọc và viết là ngôn ngữ viết tận dụng khả năng nhận dạng thị giác bẩm sinh. Các cấu trúc não cơ bản mà chúng ta sử dụng để nhận ra từ cũng tồn tại trong hệ thống thị giác của động vật linh trưởng, nơi chúng được sử dụng để nhận ra các đối tượng quan trọng - nguy hiểm và cơ hội.
Ví dụ, một con khỉ phải có khả năng nhanh chóng nhận ra một con sư tử. Mặc dù mỗi con sư tử hơi khác so với những con sư tử khác, nhưng tất cả đều có khuôn mặt đặc trưng của sư tử và đó là cấu hình (một loại sư tử hoạt hình chỉ có các chi tiết thiết yếu) mà hệ thống nhận dạng đối tượng của khỉ hiểu được. Hơn nữa, con sư tử đó có thể đang nhìn lên/xuống/sang ngang v.v..., vì vậy hệ thống nhận dạng đối tượng phải có khả năng nhận ra sư tử trong nhận thức trong bất kỳ biến thể theo vị trí nào có thể xảy ra.
Thiên nhiên có nhiều hình dạng lặp lại cơ bản như hình bầu dục và hình tam giác kết hợp với nhau để tạo thành các vật thể phức tạp hơn, ví dụ như một khuôn mặt. Đối với các dạng vật thể tự nhiên như cây cối và đá mà chúng ta có thể nhận ra ngay lập tức bất kể biến thể nào, con người chúng ta đã thêm nhiều biểu tượng văn hóa — chẳng hạn như dấu ngoặc kép của Nike, cổng vòm của McDonald’s và các biểu tượng giao thông khác nhau. Tất cả đều chỉ chứa một lượng thông tin tối thiểu cần có cho sự nhận biết nhanh chóng (một hiện tượng mà các họa sĩ biếm họa cũng khai thác trong tác phẩm của họ).
Với sự hỗ trợ đáng kể của các nghiên cứu, Dehaene lập luận rằng, đơn giản là chúng ta điều chỉnh hệ thống nhận dạng đối tượng bẩm sinh hiện có này sang ngôn ngữ viết khi ngôn ngữ viết đi vào văn hóa loài người.
Ví dụ: thử vẽ chữ A viết hoa với đường nằm ngang kéo dài ra ngoài hai đường chéo một chút và đặt một vài dấu chấm phía trên đường ngang trong hình tam giác. Khi đảo ngược hình vẽ này, bạn sẽ có một con bò tót trong phim hoạt hình.
Chữ A trong tiếng Anh bắt nguồn từ chữ alpha trong tiếng Hy Lạp, xuất phát từ một chữ Semitic cổ có nghĩa là con bò đực (alf). Như đã nêu trên, não của chúng ta không gặp khó khăn gì trong việc nhận ra một hình dạng nào đó chẳng hạn như chữ A cho dù nó nằm về bên phải, lộn ngược hay nghiêng sang một bên.
Semitic là một nhóm ngôn ngữ bắt nguồn từ Trung Đông, được sử dụng ở Tây Á, Sừng Châu Phi, Bắc Phi, Malta. Chữ viết Semitic xuất hiện sớm nhất ở Tây Á từ những năm 3.000 trước công nguyên. Những hệ thống chữ viết như Phoenician, Hebrew, Ả rập, Ai Cập cổ và ngày nay... đều thuộc ngôn ngữ Semitic.
Phần còn lại của bảng chữ cái tiếng Anh đều giống chữ A ở nguồn gốc cổ xưa về hình dạng, các đoạn thẳng tự nhiên cơ bản. Các chữ cái tiếng Anh bao gồm các đường thẳng đứng, đường ngang, đường chéo và đường cong đơn lẻ hoặc kết hợp, cái mà hệ thống thị giác của não bộ chúng ta nhận biết được từ khi sinh ra - và là cái mà hệ thống ngôn ngữ của chúng ta học cách liên kết với các âm vị ở trường tiểu học.
Sự nhận dạng đối tượng nhanh chóng phụ thuộc vào hình dạng bên ngoài của một thứ nhiều hơn là vào các chi tiết bên trong (thường là khá khác biệt) — và một cái gì đó phù hợp với một đối tượng cũng phù hợp với một từ bao gồm hai chữ cái bên ngoài và một số chữ cái bên trong. Hãy nhớ lại rằng, bạn dễ dàng đọc được According khi nó được đánh vần là Aoccdrnig như trên, nhưng bạn sẽ không thể đọc được những chữ cái tương tự được viết thành Cacordign, mặc dù chỉ có hai chữ cái đầu tiên và cuối cùng của từ bị đảo ngược lại.
Bằng cách kết nối những âm thanh vô nghĩa bẩm sinh với những đường nét vô nghĩa bẩm sinh trong bộ não vô cùng sáng tạo của chúng ta, chúng ta đã phát triển một nền văn minh định hướng ngôn ngữ có ý nghĩa một cách kỳ diệu.
Trên đây là quan điểm của tiến sĩ Robert Alfred Sylwester (1927-2016) chuyên nghiên cứu về thần kinh học, phát triển não bộ, là tác giả 20 cuốn sách và hàng trăm bài báo về lĩnh vực này. Ông từng là giáo sư khoa Giáo dục Đại học Oregon (Mỹ), giảng dạy tại đây từ năm 1968.
Những nghiên cứu mới nhất
Bài viết của tiến sĩ Robert được đăng tải năm 2003, từ đó đến nay các nhà khoa học đã có thêm những lý giải mới về vấn đề này.Theo một bài viết trên trang tin khoa học ScienceAlert năm 2018, không có nhà nghiên cứu Cambridge nào như đoạn văn ở đầu bài đã nêu, và thật ra phiên bản đầu tiên của đoạn văn đó không hề nhắc tới điều này, nhưng cũng có một số bằng chứng khoa học đằng sau hiện tượng con người chúng ta có thể đọc được một đoạn văn nào đó bị xáo trộn.
Hiện tượng này được đặt tên là “Typoglycemia”-một cái tên hơi mỉa mai nhưng phù hợp vì bộ não con người không chỉ dựa vào những gì nó thấy mà còn dựa vào những điều chúng ta kỳ vọng sẽ thấy được.
Một nghiên cứu không liên quan của các nhà khoa học đại học Glasgow năm 2011 cho thấy, khi một cái gì đó bị cản trở hoặc không rõ ràng với mắt, bộ óc con người có thể đoán những gì nó nghĩ nó sẽ thấy và điền các chỗ trống.
“Bộ não của chúng ta xây dựng một bài toán xếp hình cực kỳ phức tạp, sử dụng bất kỳ mẩu tin nào mà nó có thể truy cập”. “Những điều này được cung cấp từ bối cảnh chúng ta thấy, trí nhớ và các giác quan khác của chúng ta”, ScienceAlert dẫn nguyên văn lời nhà nghiên cứu Fraser Smith.
Và đoạn văn trên chỉ là một phần của câu chuyện.
Một nhà nghiên cứu khác nghĩ rằng trước đây mình đã nghe qua nghiên cứu trong đoạn văn nên muốn điều tra tuyên bố Cambridge ở trên.
Đó là nhà nghiên cứu Matt Davis ở Đơn vị Các khoa học não bộ và nhận thức (MRC) của đại học Cambridge. Ông đã tìm ra bản gốc của đoạn văn bị xáo trộn ngẫu nhiên đến từ Graham Rawlinson, một nhà khoa học đã làm luận văn tiến sĩ về đề tài này tại đại học Nottingham năm 1976. Sau khi thực hiện 16 thí nghiệm, Graham thấy rằng, đúng là chúng ta có thể nhận dạng các từ bị xáo trộn các chữ cái ở giữa nhưng việc này có một số giới hạn như sau:
- Nó sẽ dễ dàng hơn nhiều với những từ ngắn, có thể là vì sẽ có ít biến thể hơn.
- Các từ chức năng để chỉ cấu trúc ngữ pháp trong tiếng Anh như and, the, a có khuynh hướng giữ nguyên vì chúng quá ngắn. Điều đó giúp cấu trúc được giữ nguyên, việc dự đoán của người đọc sẽ dễ dàng hơn.
- Hoán đổi các chữ cái đứng kế nhau như porbelm thay cho problem sẽ dễ đọc hơn là hoán đổi các chữ cái ở xa nhau, như trong plorebm.
Không có từ nào trong đoạn văn bị xáo trộn để tạo thành một từ khác. Davis cho ví dụ là wouthit so với witohut. Các từ chỉ khác nhau về vị trí các chữ cái sát cạnh nhau như calm-clam, trial-trail sẽ khó đọc hơn.
- Tất cả các từ đều ít hoặc nhiều giữ âm thanh ban đầu của chúng, ví dụ order đổi thành oredr thay vì odrer.
- Đoạn văn có thể dự đoán một cách hợp lý.
- Giữ các chữ cái lặp lại 2 lần liền nhau cũng có ích. Ví dụ, việc giải mã aoccdrnig và mttaer (according và matter) sẽ dễ dàng hơn nhiều so với adcinorcg và metatr.
Ngoài ra, có bằng chứng cho rằng các nét nhô lên và nhô xuống (như trong các chữ cái nhô lên b, d, f, t, l hay chữ cái nhô xuống như p) cũng quan trọng, những gì chúng ta đang nhận dạng là hình dạng của một từ. Đó là lý do vì sao các văn bản trộn lẫn chữ hoa và chữ thường, vi dụ thay đổi các chữ viết hoa sẽ rất khó đọc. Chúng thay đổi triệt để hình dạng của một từ, kể cả khi tất cả các chữ cái nằm ở đúng chỗ.
Nếu bạn chơi với máy tạo văn bản bị xáo trộn ngẫu nhiên như The Jumbler của Steve Sachs, bạn sẽ tự thấy được sự thay đổi ngẫu nhiên các chữ cái ở giữa từ có thể làm cho văn bản cực kỳ khó đọc. Hãy thử đọc đoạn dưới đây:
The adkmgowenlcent - whcih cmeos in a reropt of new mcie etpnremxeis taht ddin't iotdncure scuh mantiotus - isn't thelcclnaiy a rtoatriecn of tiher eearlir fidginns, but it geos a lnog way to shnwiog taht the aalrm blels suhold plarobby neevr hvae been sdnuoed in the fsrit plcae.
Có thể đoạn văn trên hơi nhức óc một chút vì đó là một tin của ScienceAlert về công nghệ chỉnh sửa gen CRISPR.
The acknowledgment - which comes in a report of new mice experiments that didn't introduce such mutations - isn't technically a retraction of their earlier findings, but it goes a long way to showing that the alarm bells should probably never have been sounded in the first place.
Và một đoạn này nữa:
Soaesn of mtiss and mloelw ftisnflurues,
Csloe boosm-feinrd of the mrtuniag sun;
Cnponsiirg wtih him how to laod and besls
Wtih friut the viens taht runod the tahtch-eevs run
Đoạn trên là 4 câu đầu tiên trong bài thơ “To Autumn” (Gửi mùa thu) của John Keats, nhà thơ lãng mạn người Anh sống vào đầu thế kỷ 19:
Season of mists and mellow fruitfulness,
Close bosom-friend of the maturing sun;
Conspiring with him how to load and bless
With fruit the vines that round the thatch-eves run
Đoạn văn đầu tiên đã khiến chúng ta tin rằng, việc đọc các văn bản bị xáo trộn cũng đơn giản. Tuy vậy, dù có một số tiến trình nhận thức thú vị đằng sau cách chúng ta sử dụng hình dạng từ và năng lực dự đoán để cải thiện kỹ năng đọc hiểu, bài tập đọc này thật sự không đơn giản như bạn nghĩ.
Nguồn: BrainConnection, ScienceAlert
