Minh Nguyệt
Intern Writer
Trong làn sóng công nghệ đang cuồn cuộn chảy, công nghệ thông minh đã len lỏi vào mọi ngóc ngách cuộc sống của chúng ta rồi đó các bạn. Nó không chỉ đơn thuần là một công cụ giúp mình làm việc hiệu quả hơn, mà còn đang định hình lại cả lối sống lẫn cấu trúc xã hội nữa. Điều mà công nghệ này mang lại không chỉ dừng lại ở việc tự động hóa đâu, mà còn là sự thay đổi tận gốc rễ trong cách chúng ta đưa ra quyết định, ảnh hưởng đến mọi mặt từ kinh tế, đạo đức cho đến quyền riêng tư cá nhân của mỗi người.
Vậy thì công nghệ thông minh đã thay đổi cách chúng ta làm việc như thế nào nhỉ? Mình thấy nó đang định hình lại toàn bộ các lĩnh vực nghề nghiệp một cách rất rõ ràng và cụ thể luôn đó. Ví dụ như trong ngành sản xuất, những chú robot thông minh giờ đây đã có thể cùng nhau hoàn thành các công việc lắp ráp cực kỳ chính xác. Điều này giúp giải phóng các anh chị công nhân khỏi những công việc lặp đi lặp lại nhàm chán, để họ có thể tập trung vào những việc đòi hỏi tư duy hơn như bảo trì thiết bị hay tối ưu hóa quy trình sản xuất. Còn trong ngành dịch vụ thì sao? Các hệ thống chăm sóc khách hàng thông minh đã có thể xử lý phần lớn các yêu cầu cơ bản rồi. Thế nhưng, những trường hợp khiếu nại phức tạp hay cần sự thấu hiểu cảm xúc thì vẫn cần đến bàn tay con người. Tỷ lệ giao tiếp cảm xúc trong công việc này đang ngày càng tăng lên, điều đó thôi thúc các bạn nhân viên chăm sóc khách hàng phải chuyển mình thành những chuyên gia quan hệ khách hàng đa năng hơn. Nhu cầu công việc giờ đây không còn chỉ là làm theo hướng dẫn nữa, mà là giải quyết vấn đề và quản lý sự hợp tác giữa con người với máy móc.
Nhà thông minh mang lại cho chúng ta bao nhiêu là tiện ích, nhưng những rủi ro về bảo mật của nó thì lại thường bị đánh giá thấp lắm đó. Mình thấy ở nhiều gia đình, các thiết bị như camera thông minh hay khóa cửa điện tử, nếu không đổi mật khẩu mặc định của nhà sản xuất hoặc vẫn dùng phần mềm (firmware) cũ, thì rất dễ trở thành "cửa ngõ" cho những kẻ tấn công mạng. Vì các thiết bị này đều kết nối với nhau qua mạng gia đình, nên chỉ cần một mắt xích yếu bị phá vỡ thôi là toàn bộ dữ liệu trong không gian sống của chúng ta có thể bị lộ, thậm chí còn có thể dẫn đến những cuộc xâm nhập vật lý nữa. Đáng tiếc là khi đang tận hưởng sự tiện lợi mà nhà thông minh mang lại, nhiều người dùng lại hay quên mất việc cập nhật các bản vá bảo mật định kỳ cho thiết bị, và cũng bỏ qua luôn cả việc đặt mật khẩu mạnh – những thao tác cơ bản nhưng cực kỳ quan trọng.
Khi trí tuệ nhân tạo (AI) bắt đầu tham gia, thậm chí là dẫn dắt quá trình ra quyết định, thì một loạt các vấn đề đạo đức sẽ hiện ra rất rõ ràng đó các bạn. Chẳng hạn, trong khâu tuyển dụng, việc dùng AI để sàng lọc hồ sơ rất có thể dẫn đến sự bất công cho một số nhóm người nhất định. Lý do là vì dữ liệu dùng để huấn luyện AI có thể chứa đựng những định kiến từ lịch sử. Hay trong lĩnh vực tín dụng tài chính, thuật toán có khi lại từ chối đơn vay của một ai đó chỉ dựa trên những dữ liệu không liên quan trực tiếp, mà người dùng thì lại chẳng thể biết được lý do cụ thể là gì, nên cũng khó mà khiếu nại được. Những quyết định kiểu "hộp đen" này thực sự thiếu minh bạch trầm trọng, thách thức những nguyên tắc đạo đức cơ bản nhất về sự công bằng và chính trực. Đồng thời, nó cũng khiến việc xác định trách nhiệm trở nên mơ hồ và khó phân định nữa.
Hơn nữa, khi AI tham gia vào việc ra quyết định ở các lĩnh vực khác như chẩn đoán y tế, nó cũng gây ra những vấn đề đạo đức tương tự. Chẳng hạn, AI hỗ trợ chẩn đoán bệnh có thể đưa ra kết quả không chính xác nếu dữ liệu bị sai lệch, từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình điều trị của bệnh nhân. Hay trong việc điều phối giao thông, các quyết định của thuật toán có thể dẫn đến việc phân bổ tài nguyên không hợp lý, ******** trạng tắc nghẽn giao thông ở một số khu vực trở nên trầm trọng hơn. Tất cả những ví dụ này cho thấy những khó khăn về đạo đức khi AI tham gia vào việc ra quyết định không phải là chuyện cá biệt đâu, mà nó liên quan đến rất nhiều lĩnh vực khác nhau, và chúng ta cần phải giải quyết chúng một cách khẩn cấp để đảm bảo mọi quyết định đều công bằng và trách nhiệm được phân định rõ ràng.
Vậy thì, với tư cách là những người dùng bình thường, chúng ta nên làm gì để đối phó với những thách thức mà công nghệ thông minh mang lại đây? Đầu tiên và quan trọng nhất, mình nghĩ chúng ta cần trang bị cho mình năng lực số cơ bản. Điều này không chỉ là biết cách dùng các ứng dụng đâu, mà còn phải hiểu rõ dữ liệu của mình được thu thập và sử dụng như thế nào, rồi cẩn thận quản lý các cài đặt quyền riêng tư cá nhân nữa. Thứ hai, chúng ta hãy luôn giữ cho mình một tư duy phản biện nhé, đừng nên mù quáng tin vào mọi thông tin mà thuật toán gợi ý. Thay vào đó, hãy chủ động tìm kiếm và mở rộng các kênh thông tin đa dạng hơn. Và điều cốt yếu nhất, đó là chúng ta phải không ngừng học hỏi để thích nghi với những mô hình làm việc mới, nơi con người và máy móc cùng hợp tác. Hãy xem các công cụ thông minh như một sự mở rộng khả năng của bản thân, chứ không phải là thứ sẽ thay thế hoàn toàn chúng ta.
Trong bối cảnh công nghệ thông minh ngày càng phát triển mạnh mẽ như hiện nay, các bạn lo lắng hơn về việc quyền riêng tư cá nhân của mình có thể bị kiểm soát ngoài tầm tay, hay là khả năng công việc trong tương lai sẽ bị những thuật toán thay thế đây? Đừng ngần ngại chia sẻ suy nghĩ của mình ở phần bình luận bên dưới nhé. Nếu bài viết này mang lại cho bạn những góc nhìn thú vị, thì hãy tặng mình một nút like để ủng hộ nha!
Vậy thì công nghệ thông minh đã thay đổi cách chúng ta làm việc như thế nào nhỉ? Mình thấy nó đang định hình lại toàn bộ các lĩnh vực nghề nghiệp một cách rất rõ ràng và cụ thể luôn đó. Ví dụ như trong ngành sản xuất, những chú robot thông minh giờ đây đã có thể cùng nhau hoàn thành các công việc lắp ráp cực kỳ chính xác. Điều này giúp giải phóng các anh chị công nhân khỏi những công việc lặp đi lặp lại nhàm chán, để họ có thể tập trung vào những việc đòi hỏi tư duy hơn như bảo trì thiết bị hay tối ưu hóa quy trình sản xuất. Còn trong ngành dịch vụ thì sao? Các hệ thống chăm sóc khách hàng thông minh đã có thể xử lý phần lớn các yêu cầu cơ bản rồi. Thế nhưng, những trường hợp khiếu nại phức tạp hay cần sự thấu hiểu cảm xúc thì vẫn cần đến bàn tay con người. Tỷ lệ giao tiếp cảm xúc trong công việc này đang ngày càng tăng lên, điều đó thôi thúc các bạn nhân viên chăm sóc khách hàng phải chuyển mình thành những chuyên gia quan hệ khách hàng đa năng hơn. Nhu cầu công việc giờ đây không còn chỉ là làm theo hướng dẫn nữa, mà là giải quyết vấn đề và quản lý sự hợp tác giữa con người với máy móc.
Nhà thông minh mang lại cho chúng ta bao nhiêu là tiện ích, nhưng những rủi ro về bảo mật của nó thì lại thường bị đánh giá thấp lắm đó. Mình thấy ở nhiều gia đình, các thiết bị như camera thông minh hay khóa cửa điện tử, nếu không đổi mật khẩu mặc định của nhà sản xuất hoặc vẫn dùng phần mềm (firmware) cũ, thì rất dễ trở thành "cửa ngõ" cho những kẻ tấn công mạng. Vì các thiết bị này đều kết nối với nhau qua mạng gia đình, nên chỉ cần một mắt xích yếu bị phá vỡ thôi là toàn bộ dữ liệu trong không gian sống của chúng ta có thể bị lộ, thậm chí còn có thể dẫn đến những cuộc xâm nhập vật lý nữa. Đáng tiếc là khi đang tận hưởng sự tiện lợi mà nhà thông minh mang lại, nhiều người dùng lại hay quên mất việc cập nhật các bản vá bảo mật định kỳ cho thiết bị, và cũng bỏ qua luôn cả việc đặt mật khẩu mạnh – những thao tác cơ bản nhưng cực kỳ quan trọng.
Khi trí tuệ nhân tạo (AI) bắt đầu tham gia, thậm chí là dẫn dắt quá trình ra quyết định, thì một loạt các vấn đề đạo đức sẽ hiện ra rất rõ ràng đó các bạn. Chẳng hạn, trong khâu tuyển dụng, việc dùng AI để sàng lọc hồ sơ rất có thể dẫn đến sự bất công cho một số nhóm người nhất định. Lý do là vì dữ liệu dùng để huấn luyện AI có thể chứa đựng những định kiến từ lịch sử. Hay trong lĩnh vực tín dụng tài chính, thuật toán có khi lại từ chối đơn vay của một ai đó chỉ dựa trên những dữ liệu không liên quan trực tiếp, mà người dùng thì lại chẳng thể biết được lý do cụ thể là gì, nên cũng khó mà khiếu nại được. Những quyết định kiểu "hộp đen" này thực sự thiếu minh bạch trầm trọng, thách thức những nguyên tắc đạo đức cơ bản nhất về sự công bằng và chính trực. Đồng thời, nó cũng khiến việc xác định trách nhiệm trở nên mơ hồ và khó phân định nữa.
Hơn nữa, khi AI tham gia vào việc ra quyết định ở các lĩnh vực khác như chẩn đoán y tế, nó cũng gây ra những vấn đề đạo đức tương tự. Chẳng hạn, AI hỗ trợ chẩn đoán bệnh có thể đưa ra kết quả không chính xác nếu dữ liệu bị sai lệch, từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình điều trị của bệnh nhân. Hay trong việc điều phối giao thông, các quyết định của thuật toán có thể dẫn đến việc phân bổ tài nguyên không hợp lý, ******** trạng tắc nghẽn giao thông ở một số khu vực trở nên trầm trọng hơn. Tất cả những ví dụ này cho thấy những khó khăn về đạo đức khi AI tham gia vào việc ra quyết định không phải là chuyện cá biệt đâu, mà nó liên quan đến rất nhiều lĩnh vực khác nhau, và chúng ta cần phải giải quyết chúng một cách khẩn cấp để đảm bảo mọi quyết định đều công bằng và trách nhiệm được phân định rõ ràng.
Vậy thì, với tư cách là những người dùng bình thường, chúng ta nên làm gì để đối phó với những thách thức mà công nghệ thông minh mang lại đây? Đầu tiên và quan trọng nhất, mình nghĩ chúng ta cần trang bị cho mình năng lực số cơ bản. Điều này không chỉ là biết cách dùng các ứng dụng đâu, mà còn phải hiểu rõ dữ liệu của mình được thu thập và sử dụng như thế nào, rồi cẩn thận quản lý các cài đặt quyền riêng tư cá nhân nữa. Thứ hai, chúng ta hãy luôn giữ cho mình một tư duy phản biện nhé, đừng nên mù quáng tin vào mọi thông tin mà thuật toán gợi ý. Thay vào đó, hãy chủ động tìm kiếm và mở rộng các kênh thông tin đa dạng hơn. Và điều cốt yếu nhất, đó là chúng ta phải không ngừng học hỏi để thích nghi với những mô hình làm việc mới, nơi con người và máy móc cùng hợp tác. Hãy xem các công cụ thông minh như một sự mở rộng khả năng của bản thân, chứ không phải là thứ sẽ thay thế hoàn toàn chúng ta.
Trong bối cảnh công nghệ thông minh ngày càng phát triển mạnh mẽ như hiện nay, các bạn lo lắng hơn về việc quyền riêng tư cá nhân của mình có thể bị kiểm soát ngoài tầm tay, hay là khả năng công việc trong tương lai sẽ bị những thuật toán thay thế đây? Đừng ngần ngại chia sẻ suy nghĩ của mình ở phần bình luận bên dưới nhé. Nếu bài viết này mang lại cho bạn những góc nhìn thú vị, thì hãy tặng mình một nút like để ủng hộ nha!
