Cuộc chiến lithium [phần 2]: Mỹ khó chịu vì lệ thuộc Trung Quốc

[TienCM]

Báo Nikkei của Nhật vừa có series bài đồ họa infographic mô tả chi tiết cuộc cạnh tranh nguồn cung lithium, được coi là “kim cương trắng” và là vật liệu vô cùng quan trọng trong chế tạo pin xe điện và công nghệ năng lượng tái tạo.
Sau phần 1 nói về tầm nhìn xa của Trung Quốc đối với lĩnh vực sản xuất ithium thì phần 2 của series này sẽ đề cập đến những khó chịu của Mỹ khi ngày càng lệ thuộc nhiều hơn vào Trung Quốc để đáp ứng nhu cầu lithium.

Mỹ có thể đẩy nhanh chủ nghĩa bảo hộ do cảnh giác với Trung Quốc​

Nhu cầu về lithium ngày càng tăng do sự lan rộng của xe điện đi kèm với nguy cơ phụ thuộc vào Trung Quốc. Tập đoàn Ganfeng Lithium của Trung Quốc cũng tham gia sâu vào mạng lưới mua sắm của nhà sản xuất ô tô điện Tesla.

Phân tích chuỗi cung ứng Tesla: các công ty Trung Quốc chiếm 17% tổng số​

Nikkei phân tích chuỗi cung ứng của Tesla phối hợp với FRONTEO, công ty phân tích dữ liệu trong lĩnh vực an ninh kinh tế.

13.428 nhà cung cấp tham gia sản xuất xe điện của Tesla
Sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) từ các tài liệu có sẵn công khai như báo cáo chứng khoán hàng năm, Nikkei ước tính có 13.428 nhà cung cấp tham gia sản xuất xe điện của Tesla.

Các công ty Trung Quốc chiếm 17% số nhà cung cấp cho Tesla
Trong số đó, các công ty Trung Quốc chiếm 17%, tỷ lệ cao thứ hai theo quốc gia và khu vực sau Mỹ với 22%. So với người đồng hương General Motors, Tesla phụ thuộc vào Trung Quốc nhiều hơn 4% về sản xuất.
Sự phụ thuộc vào Trung Quốc của Tesla đạt 40% trong lĩnh vực lưu trữ pin và luyện kim loại màu

Các công ty Trung Quốc chiếm 39% trong số công ty liên quan đến pin lưu trữ, 40% trong số công ty luyện kim loại màu trừ nhôm và 33% trong số công ty về hóa chất vô cơ.
Trong số 13.428 nhà cung cấp, các công ty liên quan đến pin lithium-ion đã được tách riêng. Trong số này, các công ty Trung Quốc chiếm 39% trong số 61 công ty liên quan đến pin lưu trữ, 40% trong tổng số 42 công ty luyện kim loại màu trừ nhôm và 33% trong số 102 công ty về hóa chất vô cơ, đứng đầu tất cả các quốc gia và khu vực khác.
Các công ty Trung Quốc có nhiều ảnh hưởng hơn đến các vật liệu và công nghệ liên quan đến pin của Tesla so với các công ty đến từ Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc và Ấn Độ. Rõ ràng là ngay cả Tesla, công ty dẫn đầu thế giới về xe điện, cũng bị ràng buộc với chuỗi sản xuất lithium của Trung Quốc.

Ganfeng, Novoray và những công ty đang có vai trò lớn với Tesla​

Những công ty Trung Quốc nào có vài trò đặc biệt đối với Tesla? Theo dữ liệu phân tích của FRONTEO thì những cái tên như Novoray Corporation (sản xuất hóa chất vô cơ), Ganfeng Lithium (pin) và Chiết Giang Huayu Cobalt (sản xuất coban) là những tên tuổi có vai trò quan trọng với chuỗi cung ứng của Tesla. Nhìn vào thành phần cổ đông của các công ty này thì đều có sự ảnh hưởng một phần từ chính phủ Trung Quốc. Chính phủ Trung Quốc gián tiếp nắm giữ 9% cổ phần của Novoray và khoảng 12% cổ phần của Chiết Giang Huayu Cobalt.
Các nhà cung cấp Trung Quốc có ảnh hưởng mạnh tới Tesla
Top 10 công ty luyện kim màu (trừ nhôm)

Bôi đỏ là công ty Trung Quốc
Top 10 công ty liên quan đến pin lưu trữ

Bôi đỏ là công ty Trung Quốc
Top 10 công ty hóa chất vô cơ

Bôi đỏ là công ty Trung Quốc

Mỹ dùng luật để gây ảnh hưởng đến sản xuất xe điện và pin​

Mỹ đang mong muốn nắm bắt được các khoản đầu tư liên quan đến pin lithium-ion. Washington đã quyết định chi 369 tỷ USD cho các dự án liên quan đến an ninh năng lượng và biến đổi khí hậu theo Đạo luật Giảm lạm phát (IRA) được thông qua vào tháng 8/2022. Các khoản trợ cấp khổng lồ đang được sử dụng để thu hút đầu tư của doanh nghiệp vào nước này.
Người mua "phương tiện sạch" như xe ô tô điện đáp ứng một số điều kiện nhất định ở Mỹ có thể nhận được khoản tín dụng thuế lên tới 7.500 USD. Những điều kiện này rất nghiêm ngặt, yêu cầu ít nhất 40% khoáng chất quan trọng sử dụng trong pin phải được sản xuất ở các quốc gia thân thiện và ít nhất 50% linh kiện được sản xuất ở Bắc Mỹ (Mỹ, Canada và Mexico). Nó cũng loại trừ nguồn cung cấp từ các công ty ở một số quốc gia, bao gồm cả Trung Quốc.
Ba trở ngại cho pin: Điều kiện liên quan đến các khoáng sản quan trọng

Ít nhất 40% giá trị của các khoáng chất quan trọng, bao gồm cả lithium, có trong pin “phải được chiết xuất hoặc xử lý tại Hoa Kỳ hoặc quốc gia mà Mỹ có hiệp định thương mại tự do hoặc được tái chế ở Bắc Mỹ," quy định của đạo luật IRA. Tỷ lệ áp dụng sẽ tăng hàng năm kể từ năm 2024, tăng lên 80% từ năm 2027.
Các yêu cầu về thành phần pin

Ít nhất 50% giá trị linh kiện của pin phải được sản xuất hoặc lắp ráp tại Bắc Mỹ. Tỷ lệ này sẽ tăng lên từ năm 2024, đạt 100% từ năm 2029.
Khoáng sản và linh kiện pin của các công ty Trung Quốc sẽ bị loại trừ

Đạo luật IRA của Mỹ quy định rằng không có thành phần pin nào được sản xuất hoặc lắp ráp bởi "các tổ chức nước ngoài", kể cả Trung Quốc, có thể được sử dụng sau cuối năm 2023. Lithium và các khoáng chất quan trọng khác do các tổ chức này khai thác và chế biến cũng sẽ bị loại trừ sau cuối năm 2024.
Tính đến cuối tháng 7 năm 2023, 34 mẫu xe, hầu hết là của các nhà sản xuất Mỹ, đã được phê duyệt để khấu trừ thuế. Xe Nhật Bản và Hàn Quốc không đủ điều kiện. Các hãng ô tô không có mạng lưới sản xuất và cung ứng tại Bắc Mỹ sẽ khó đáp ứng được điều kiện. Do đó, họ buộc phải đầu tư vào khu vực Bắc Mỹ.

“Mua hàng Mỹ” và “Sản xuất tại Mỹ” là những khẩu hiệu lớn dưới thời cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump. Nhưng chủ nghĩa bảo hộ của Mỹ không hề giảm bớt mà còn gia tăng sau khi Joe Biden trở thành tổng thống. Khi cuộc bầu cử tổng thống năm 2024 đến gần, an ninh kinh tế sẽ là một vấn đề chính sách gây tranh cãi. Chính quyền Joe Biden đã giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu và các mối đe dọa đối với an ninh kinh tế, đồng thời đưa ra cam kết mạnh mẽ trong việc thúc đẩy ngành năng lượng sạch. Để thu hút sự ủng hộ từ các cử tri bảo thủ, lập trường bảo hộ của Biden có thể sẽ tăng cường.
Các phát biểu của Tổng thống Biden về đạo luật IRA
Ngày 28 tháng 7 năm 2022: Nó sẽ mang lại cho chúng ta khả năng - khả năng không chỉ cạnh tranh với Trung Quốc trong tương lai mà còn dẫn đầu thế giới và giành chiến thắng trong cuộc cạnh tranh kinh tế của thế kỷ 21.
Ngày 16 tháng 8 năm 2022: Các công ty ô tô Mỹ, cùng với lực lượng lao động Mỹ, đang cam kết tài sản và tài năng của họ, đầu tư hàng tỷ đô la để sản xuất xe điện, pin và trạm sạc điện trên khắp nước Mỹ, được sản xuất tại Mỹ. Tất cả đều được sản xuất ở Mỹ.
Ngày 13 tháng 9 năm 2022: Và chúng ta sẽ xây dựng một tương lai -- tương lai -- tại Hợp chủng quốc Hoa Kỳ với những người lao động Mỹ, những công ty Mỹ, với những sản phẩm do Mỹ sản xuất.

Nước Mỹ đang trong “cơn sốt pin”​

Với IRA làm chất xúc tác, Mỹ đang chứng kiến một loạt khoản đầu tư lớn vào pin lithium-ion. Theo Ngân hàng Dự trữ Liên bang Dallas, đầu tư theo kế hoạch đến năm 2022 sẽ vượt quá 40 tỷ USD và năng lực sản xuất sẽ tăng hơn 5 lần trong 5 năm từ 2021 đến 2026. Giống như “cơn sốt vàng” những năm 1800 và “cơn sốt khí đá phiến” gần đây hơn, được tạo ra bởi những đổi mới trong công nghệ cắt dầu, Mỹ hiện đang ở giữa một “cơn sốt pin”.
Các nhà máy liên quan đến pin đã được lên kế hoạch hoặc đang được xây dựng ở Mỹ

Xanh là nhà máy đang xây dựng và vàng là nhà máy được lên kế hoạch.
Những lo ngại về công nghệ khử cacbon và việc làm sẽ chảy sang Mỹ
Liên minh Châu Âu, Hàn Quốc và các quốc gia khác phản đối IRA vì áp đặt các yêu cầu về xuất xứ hàng hóa. Có những lo ngại rằng các yêu cầu của đạo luật về việc sản xuất xe điện diễn ra ở Bắc Mỹ và một tỷ lệ nhất định nguyên liệu pin phải đến từ các quốc gia có hiệp định thương mại tự do với Hoa Kỳ sẽ dẫn đến dòng đầu tư tập trung liên quan, công nghệ khử cacbon và nhân lực vào Mỹ. EU đã bắt đầu có những biện pháp đối phó, nguy cơ về sự nở rộ các chính sách bảo hộ trên toàn thế giới có thể sẽ gia tăng.
>> Cuộc chiến lithium [phần 1]: Tầm nhìn xa của Trung Quốc