Bỉ Ngạn Hoa
Writer
Lahore trở nên sống động vào ban đêm. Nhưng đợt khói bụi kỷ lục của năm nay được người dân địa phương gọi đó là "mùa thứ năm" đã phá vỡ nhịp điệu của thành phố.
Tại thành phố sôi động Lahore của Pakistan, một thành phố có 14 triệu dân với lịch sử lâu đời và những tòa nhà thời thuộc địa tráng lệ, buổi tối có ý nghĩa đặc biệt.
Các khu chợ nhộn nhịp hoạt động, và các gia đình tụ tập dọc theo những "phố ẩm thực" đông đúc. Cuối năm cũng là thời điểm cao trào của mùa cưới, khi những lễ kỷ niệm lấp lánh giữ cho thành phố sống động đến tận đêm khuya.
Nhưng khi sương mù dày đặc, ngột ngạt bao phủ đường chân trời của Lahore trong tháng này, chính phủ đã áp đặt các hạn chế đang định hình lại nhịp điệu của một thành phố thức dậy muộn và phát triển muộn.
Các khu chợ và hội trường tiệc cưới hiện phải đóng cửa trước 8 giờ tối. Các buổi tiệc nướng ngoài trời tại nhà hàng bị cấm. Các công viên, sở thú, di tích lịch sử và bảo tàng đều đóng cửa. Lệnh phong tỏa toàn bộ vào cuối tuần, gợi nhớ đến các hạn chế do Covid-19, sẽ có hiệu lực trong vài ngày tới.
Chaudhry Kabir Ahmed, người đứng đầu nhóm thương nhân tại chợ Ichhra ở Lahore, cho biết: "Mọi người ở đây bắt đầu mua sắm sau 4 hoặc 5 giờ chiều sau khi đàn ông đi làm về. Bây giờ, chính phủ yêu cầu chúng tôi đóng cửa trước 8 giờ tối. Thật khó để thay đổi thói quen của mọi người quá nhanh. Và nếu chúng tôi mở cửa muộn, chính quyền sẽ đột kích và phạt nặng".
Các hàng quán ở Lahore phải đóng cửa trước 8 giờ tối
Lahore, thủ phủ của Punjab, tỉnh đông dân nhất Pakistan, thường xuyên được xếp hạng là một trong những thành phố ô nhiễm nhất thế giới. Theo IQAir, một nhóm giám sát khí hậu của Thụy Sĩ, Lahore đã đạt mức khói bụi kỷ lục trong những tuần gần đây, đạt mức 1.100 trên chỉ số chất lượng không khí vào giữa tuần trước. Bất kỳ mức nào trên 150 đều được phân loại là "không lành mạnh" và bất kỳ mức nào trên 300 đều được coi là "nguy hiểm".
Tỉnh Punjab nằm cạnh miền bắc Ấn Độ và cả hai khu vực đều phải đối mặt với mức ô nhiễm không khí cao đáng báo động. Vào ngày 18/11, chỉ số IQAir tại thủ đô New Delhi của Ấn Độ đã đạt 1.785 và lãnh đạo thành phố này đã ban bố "tình trạng khẩn cấp về y tế".
Khói bụi trên sông Ravi ở Lahore
Tại Lahore, nồng độ các hạt bụi mịn nhỏ trong không khí, có thể xâm nhập sâu vào phổi của mọi người và thậm chí đi vào máu, đã cao gần gấp 100 lần trong những tuần gần đây so với mức được Tổ chức Y tế Thế giới coi là an toàn, theo Christi Chester Schroeder, giám đốc khoa học chất lượng không khí tại IQAir.
Ngay cả ngoài mùa sương mù thông thường kéo dài từ tháng 11 đến tháng 1, khi nhiệt độ mát mẻ, không khí của thành phố vẫn bị ô nhiễm. Tiến sĩ Chester Schroeder cho biết Lahore chưa có một ngày nào có chất lượng không khí "tốt", được đo bằng thang đo IQAir, kể từ tháng 7 năm 2021.
Vào trung tuần tháng 11, chính quyền tỉnh Punjab đã tuyên bố sương mù là một cuộc khủng hoảng sức khỏe, nói rằng gần hai triệu người đã bị ốm. Marriyum Aurangzeb, lãnh đạo cấp cao của tỉnh cho biết, giờ làm việc của bệnh viện đã được kéo dài, thuốc men cho các bệnh về đường hô hấp đã được cung cấp và xe cứu thương đã được trang bị thiết bị hỗ trợ hô hấp.
UNICEF gần đây đã đưa ra cảnh báo nghiêm khắc về tình trạng dễ bị tổn thương cực độ của hơn 11 triệu trẻ em dưới 5 tuổi trong tỉnh, với lý do là phổi của chúng nhỏ hơn và thiếu khả năng miễn dịch.
Các phòng cấp cứu của Lahore luôn chật kín bệnh nhân, nhiều người trong số họ là trẻ em, mắc các bệnh như khó thở, nhiễm trùng họng, ho dai dẳng và kích ứng mắt.
Nhiều trẻ em mắc bệnh về hô hấp do khói bụi
Nhiều trường học ở Lahore phải đóng cửa vào những ngày khói bụi nặng nề
Sumaira, 25 tuổi, đang bế đứa con của mình tại Bệnh viện Dịch vụ, cho biết: "Đứa con 1 tháng tuổi của tôi đang phải vật lộn để thở". "Tôi không biết nguyên nhân chính xác, nhưng tôi thấy vô số trẻ em gặp vấn đề tương tự. Tôi chỉ có thể cầu nguyện cho thời tiết tốt hơn".
Ahmad Rafay Alam, một luật sư về môi trường tại Lahore, là một trong số nhóm chuyên gia về chất lượng không khí đã viết thư cho Thủ tướng Shehbaz Sharif kêu gọi chính phủ hành động ngay lập tức.
Trích dẫn các nghiên cứu khoa học, ông Alam cho biết khoảng 45% ô nhiễm không khí quanh năm ở Lahore bắt nguồn từ khí thải của các phương tiện đi lại, phần lớn là do nhiên liệu chất lượng thấp. 40% khác là do khí thải công nghiệp và sản xuất năng lượng.
Ông cho biết, các giải pháp cho những vấn đề này "không hề rẻ cũng không nhanh chóng".
Các chuyên gia cho biết nhiệm vụ cải thiện chất lượng không khí không thể chỉ thuộc về một quốc gia trong khu vực. Năm 1998, các quốc gia Nam Á, bao gồm Pakistan và Ấn Độ, đã ký Tuyên bố Malé, nhằm mục đích giải quyết vấn đề ô nhiễm không khí xuyên quốc gia một cách hợp tác.
Tuy nhiên, hiệu quả của thỏa thuận đó đã bị hạn chế do thiếu kinh phí và thiếu ý chí chính trị. Vấn đề này đã được chú ý trở lại khi lãnh đạo tỉnh Punjab, Maryam Nawaz, gần đây đã kêu gọi "ngoại giao khói bụi" với Ấn Độ.
Đối với hầu hết cư dân Lahore, khói bụi đã trở thành một sự hiện diện tàn khốc và những tháng không khí ô nhiễm hiện được gọi là "mùa thứ năm".
Người nghèo phải đối mặt với cuộc đấu tranh thậm chí còn lớn hơn.
Trong một ngôi nhà chật chội ở ngoại ô Lahore, chỉ cách biên giới Ấn Độ bảy dặm, một gia đình gồm 10 thành viên phải chịu đựng luồng không khí ngột ngạt lọt qua những ô cửa sổ nứt nẻ và những cánh cửa không được bịt kín.
“Không khí bên ngoài đặc quánh và hăng hắc, nhưng không có lối thoát nào trong nhà”, Amna Bibi, 60 tuổi, người mẹ của gia đình, cho biết. Bà đã chứng kiến tình trạng khói bụi ngày càng tồi tệ hơn vào mỗi mùa đông trong hơn hai thập kỷ sống ở Lahore.
“Mỗi năm, việc thở lại trở nên khó khăn hơn”, bà cho biết.
Khi các trường học trên khắp thành phố đóng cửa vì không khí độc hại, trẻ em hoặc phải ở trong nhà hoặc phải chơi ngoài đường, mặc dù nhiều trẻ đã bị viêm họng.
Những gia đình như gia đình bà Bibi ở các khu dân cư thu nhập thấp của Lahore không đủ khả năng chi trả cho các biện pháp bảo vệ, như máy lọc không khí, mà những cư dân giàu có coi là điều hiển nhiên.
Một người bán đồ ăn nhẹ bên ngoài Nhà thờ Hồi giáo Badshahi ở Lahore.
Một số người tin rằng khói bụi là dấu hiệu của cơn thịnh nộ của thần linh. Trong buổi cầu nguyện thứ sáu tuần trước, hàng trăm nghìn người Hồi giáo trên khắp tỉnh Punjab đã cầu nguyện đặc biệt để xin mưa làm giảm ô nhiễm, một nghi lễ được thực hiện trong thời kỳ thiên tai.
"Lũ lụt, khói bụi, động đất — tất cả đều là dấu hiệu cho thấy cơn thịnh nộ của Chúa đối với chúng ta", Syed Hashim, 23 tuổi, một sinh viên đại học tham dự buổi cầu nguyện cho biết. "Đã đến lúc cầu xin Chúa tha thứ".
Ngoài khí thải từ xe cộ và công nghiệp, việc đốt rơm rạ từ lâu đã được xác định là tác nhân chính gây ra không khí mùa đông độc hại ở Lahore.
Nhiều nông dân cho biết họ đang bị đổ lỗi một cách bất công.
"Tại sao lại lãng phí nhiều thời gian và tiền bạc để đổ lỗi cho chúng tôi? Tại sao không tập trung vào những tác nhân gây ô nhiễm lớn hơn, như giao thông và công nghiệp?" Ghulam Mustafa, 41 tuổi, một nông dân ở vùng ngoại ô Lahore, hỏi. "Thay vào đó, khói bụi đã hủy hoại chất lượng mùa màng của chúng tôi và giờ chúng tôi cần phải chi nhiều tiền hơn để mua hóa chất đắt tiền để phun thuốc".
Sự phát triển nhanh chóng của các khu nhà ở đã đưa các lò gạch vào khu vực của ông Mustafa để cung cấp vật liệu xây dựng, làm trầm trọng thêm tình trạng ô nhiễm.
Máy lọc khí là mặt hàng bán chạy nhưng nhiều gia đình nghèo không có khả năng mua
Chính quyền đã đóng cửa nhiều lò gạch, cùng với các cơ sở gây ô nhiễm khác như nhà máy nấu chảy nhựa, vì không tuân thủ các quy định kiểm soát khí thải.
Đối với Maskeen Butt, một kỹ sư phần mềm 29 tuổi, khói bụi và các hạn chế do chính phủ áp đặt đã khiến việc lên kế hoạch cho đám cưới vào giữa tháng 12 của anh trở thành một thách thức.
"Cuộc sống về đêm của Lahore là một phần của trải nghiệm đám cưới — mua sắm váy cưới, đồ trang sức và đồ trang trí, cũng như phát thiệp mời, đến tận đêm khuya", ông Butt cho biết. "Bây giờ, khi các cửa hàng buộc phải đóng cửa sớm, những người như tôi, những người làm việc vào ban ngày, gần như không thể quản lý mọi thứ".
Việc đóng cửa sớm các hội trường cưới càng làm tăng thêm sự thất vọng. "Khách không bao giờ đến đủ sớm", ông nói. "Điều đó sẽ khiến mọi thứ trở nên vội vã và kém vui hơn nhiều so với đám cưới của tôi".
Tại thành phố sôi động Lahore của Pakistan, một thành phố có 14 triệu dân với lịch sử lâu đời và những tòa nhà thời thuộc địa tráng lệ, buổi tối có ý nghĩa đặc biệt.
Các khu chợ nhộn nhịp hoạt động, và các gia đình tụ tập dọc theo những "phố ẩm thực" đông đúc. Cuối năm cũng là thời điểm cao trào của mùa cưới, khi những lễ kỷ niệm lấp lánh giữ cho thành phố sống động đến tận đêm khuya.
Nhưng khi sương mù dày đặc, ngột ngạt bao phủ đường chân trời của Lahore trong tháng này, chính phủ đã áp đặt các hạn chế đang định hình lại nhịp điệu của một thành phố thức dậy muộn và phát triển muộn.
Các khu chợ và hội trường tiệc cưới hiện phải đóng cửa trước 8 giờ tối. Các buổi tiệc nướng ngoài trời tại nhà hàng bị cấm. Các công viên, sở thú, di tích lịch sử và bảo tàng đều đóng cửa. Lệnh phong tỏa toàn bộ vào cuối tuần, gợi nhớ đến các hạn chế do Covid-19, sẽ có hiệu lực trong vài ngày tới.
Chaudhry Kabir Ahmed, người đứng đầu nhóm thương nhân tại chợ Ichhra ở Lahore, cho biết: "Mọi người ở đây bắt đầu mua sắm sau 4 hoặc 5 giờ chiều sau khi đàn ông đi làm về. Bây giờ, chính phủ yêu cầu chúng tôi đóng cửa trước 8 giờ tối. Thật khó để thay đổi thói quen của mọi người quá nhanh. Và nếu chúng tôi mở cửa muộn, chính quyền sẽ đột kích và phạt nặng".
Các hàng quán ở Lahore phải đóng cửa trước 8 giờ tối
Lahore, thủ phủ của Punjab, tỉnh đông dân nhất Pakistan, thường xuyên được xếp hạng là một trong những thành phố ô nhiễm nhất thế giới. Theo IQAir, một nhóm giám sát khí hậu của Thụy Sĩ, Lahore đã đạt mức khói bụi kỷ lục trong những tuần gần đây, đạt mức 1.100 trên chỉ số chất lượng không khí vào giữa tuần trước. Bất kỳ mức nào trên 150 đều được phân loại là "không lành mạnh" và bất kỳ mức nào trên 300 đều được coi là "nguy hiểm".
Tỉnh Punjab nằm cạnh miền bắc Ấn Độ và cả hai khu vực đều phải đối mặt với mức ô nhiễm không khí cao đáng báo động. Vào ngày 18/11, chỉ số IQAir tại thủ đô New Delhi của Ấn Độ đã đạt 1.785 và lãnh đạo thành phố này đã ban bố "tình trạng khẩn cấp về y tế".
Khói bụi trên sông Ravi ở Lahore
Tại Lahore, nồng độ các hạt bụi mịn nhỏ trong không khí, có thể xâm nhập sâu vào phổi của mọi người và thậm chí đi vào máu, đã cao gần gấp 100 lần trong những tuần gần đây so với mức được Tổ chức Y tế Thế giới coi là an toàn, theo Christi Chester Schroeder, giám đốc khoa học chất lượng không khí tại IQAir.
Ngay cả ngoài mùa sương mù thông thường kéo dài từ tháng 11 đến tháng 1, khi nhiệt độ mát mẻ, không khí của thành phố vẫn bị ô nhiễm. Tiến sĩ Chester Schroeder cho biết Lahore chưa có một ngày nào có chất lượng không khí "tốt", được đo bằng thang đo IQAir, kể từ tháng 7 năm 2021.
Vào trung tuần tháng 11, chính quyền tỉnh Punjab đã tuyên bố sương mù là một cuộc khủng hoảng sức khỏe, nói rằng gần hai triệu người đã bị ốm. Marriyum Aurangzeb, lãnh đạo cấp cao của tỉnh cho biết, giờ làm việc của bệnh viện đã được kéo dài, thuốc men cho các bệnh về đường hô hấp đã được cung cấp và xe cứu thương đã được trang bị thiết bị hỗ trợ hô hấp.
UNICEF gần đây đã đưa ra cảnh báo nghiêm khắc về tình trạng dễ bị tổn thương cực độ của hơn 11 triệu trẻ em dưới 5 tuổi trong tỉnh, với lý do là phổi của chúng nhỏ hơn và thiếu khả năng miễn dịch.
Các phòng cấp cứu của Lahore luôn chật kín bệnh nhân, nhiều người trong số họ là trẻ em, mắc các bệnh như khó thở, nhiễm trùng họng, ho dai dẳng và kích ứng mắt.
Nhiều trẻ em mắc bệnh về hô hấp do khói bụi
Nhiều trường học ở Lahore phải đóng cửa vào những ngày khói bụi nặng nề
Sumaira, 25 tuổi, đang bế đứa con của mình tại Bệnh viện Dịch vụ, cho biết: "Đứa con 1 tháng tuổi của tôi đang phải vật lộn để thở". "Tôi không biết nguyên nhân chính xác, nhưng tôi thấy vô số trẻ em gặp vấn đề tương tự. Tôi chỉ có thể cầu nguyện cho thời tiết tốt hơn".
Ahmad Rafay Alam, một luật sư về môi trường tại Lahore, là một trong số nhóm chuyên gia về chất lượng không khí đã viết thư cho Thủ tướng Shehbaz Sharif kêu gọi chính phủ hành động ngay lập tức.
Trích dẫn các nghiên cứu khoa học, ông Alam cho biết khoảng 45% ô nhiễm không khí quanh năm ở Lahore bắt nguồn từ khí thải của các phương tiện đi lại, phần lớn là do nhiên liệu chất lượng thấp. 40% khác là do khí thải công nghiệp và sản xuất năng lượng.
Ông cho biết, các giải pháp cho những vấn đề này "không hề rẻ cũng không nhanh chóng".
Các chuyên gia cho biết nhiệm vụ cải thiện chất lượng không khí không thể chỉ thuộc về một quốc gia trong khu vực. Năm 1998, các quốc gia Nam Á, bao gồm Pakistan và Ấn Độ, đã ký Tuyên bố Malé, nhằm mục đích giải quyết vấn đề ô nhiễm không khí xuyên quốc gia một cách hợp tác.
Tuy nhiên, hiệu quả của thỏa thuận đó đã bị hạn chế do thiếu kinh phí và thiếu ý chí chính trị. Vấn đề này đã được chú ý trở lại khi lãnh đạo tỉnh Punjab, Maryam Nawaz, gần đây đã kêu gọi "ngoại giao khói bụi" với Ấn Độ.
Đối với hầu hết cư dân Lahore, khói bụi đã trở thành một sự hiện diện tàn khốc và những tháng không khí ô nhiễm hiện được gọi là "mùa thứ năm".
Người nghèo phải đối mặt với cuộc đấu tranh thậm chí còn lớn hơn.
Trong một ngôi nhà chật chội ở ngoại ô Lahore, chỉ cách biên giới Ấn Độ bảy dặm, một gia đình gồm 10 thành viên phải chịu đựng luồng không khí ngột ngạt lọt qua những ô cửa sổ nứt nẻ và những cánh cửa không được bịt kín.
“Không khí bên ngoài đặc quánh và hăng hắc, nhưng không có lối thoát nào trong nhà”, Amna Bibi, 60 tuổi, người mẹ của gia đình, cho biết. Bà đã chứng kiến tình trạng khói bụi ngày càng tồi tệ hơn vào mỗi mùa đông trong hơn hai thập kỷ sống ở Lahore.
“Mỗi năm, việc thở lại trở nên khó khăn hơn”, bà cho biết.
Khi các trường học trên khắp thành phố đóng cửa vì không khí độc hại, trẻ em hoặc phải ở trong nhà hoặc phải chơi ngoài đường, mặc dù nhiều trẻ đã bị viêm họng.
Những gia đình như gia đình bà Bibi ở các khu dân cư thu nhập thấp của Lahore không đủ khả năng chi trả cho các biện pháp bảo vệ, như máy lọc không khí, mà những cư dân giàu có coi là điều hiển nhiên.
Một người bán đồ ăn nhẹ bên ngoài Nhà thờ Hồi giáo Badshahi ở Lahore.
Một số người tin rằng khói bụi là dấu hiệu của cơn thịnh nộ của thần linh. Trong buổi cầu nguyện thứ sáu tuần trước, hàng trăm nghìn người Hồi giáo trên khắp tỉnh Punjab đã cầu nguyện đặc biệt để xin mưa làm giảm ô nhiễm, một nghi lễ được thực hiện trong thời kỳ thiên tai.
"Lũ lụt, khói bụi, động đất — tất cả đều là dấu hiệu cho thấy cơn thịnh nộ của Chúa đối với chúng ta", Syed Hashim, 23 tuổi, một sinh viên đại học tham dự buổi cầu nguyện cho biết. "Đã đến lúc cầu xin Chúa tha thứ".
Ngoài khí thải từ xe cộ và công nghiệp, việc đốt rơm rạ từ lâu đã được xác định là tác nhân chính gây ra không khí mùa đông độc hại ở Lahore.
Nhiều nông dân cho biết họ đang bị đổ lỗi một cách bất công.
"Tại sao lại lãng phí nhiều thời gian và tiền bạc để đổ lỗi cho chúng tôi? Tại sao không tập trung vào những tác nhân gây ô nhiễm lớn hơn, như giao thông và công nghiệp?" Ghulam Mustafa, 41 tuổi, một nông dân ở vùng ngoại ô Lahore, hỏi. "Thay vào đó, khói bụi đã hủy hoại chất lượng mùa màng của chúng tôi và giờ chúng tôi cần phải chi nhiều tiền hơn để mua hóa chất đắt tiền để phun thuốc".
Sự phát triển nhanh chóng của các khu nhà ở đã đưa các lò gạch vào khu vực của ông Mustafa để cung cấp vật liệu xây dựng, làm trầm trọng thêm tình trạng ô nhiễm.
Máy lọc khí là mặt hàng bán chạy nhưng nhiều gia đình nghèo không có khả năng mua
Chính quyền đã đóng cửa nhiều lò gạch, cùng với các cơ sở gây ô nhiễm khác như nhà máy nấu chảy nhựa, vì không tuân thủ các quy định kiểm soát khí thải.
Đối với Maskeen Butt, một kỹ sư phần mềm 29 tuổi, khói bụi và các hạn chế do chính phủ áp đặt đã khiến việc lên kế hoạch cho đám cưới vào giữa tháng 12 của anh trở thành một thách thức.
"Cuộc sống về đêm của Lahore là một phần của trải nghiệm đám cưới — mua sắm váy cưới, đồ trang sức và đồ trang trí, cũng như phát thiệp mời, đến tận đêm khuya", ông Butt cho biết. "Bây giờ, khi các cửa hàng buộc phải đóng cửa sớm, những người như tôi, những người làm việc vào ban ngày, gần như không thể quản lý mọi thứ".
Việc đóng cửa sớm các hội trường cưới càng làm tăng thêm sự thất vọng. "Khách không bao giờ đến đủ sớm", ông nói. "Điều đó sẽ khiến mọi thứ trở nên vội vã và kém vui hơn nhiều so với đám cưới của tôi".
>> Ấn Độ bất lực khi thủ đô Delhi vật lộn với ác mộng ô nhiễm không khí
>> Vì sao cứ đến mùa đông Hà Nội lại ô nhiễm không khí đến “ngộp thở”?
Nguồn: Nytimes
