Bỉ Ngạn Hoa
Moderator
Con người ăn một lượng thịt đáng kinh ngạc mỗi năm, khoảng 360 tỷ kg thịt, lượng thịt đủ để lấp đầy khoảng 28 triệu xe tải chở rác. Sự ưa chuộng ăn thịt của chúng ta, đặc biệt là ở các nước công nghiệp phát triển như Hoa Kỳ, là một lý do khiến hành tinh này đang nóng lên nhanh chóng.
Chăn nuôi tiêu tốn rất nhiều đất, một nguồn hấp thụ carbon. Bò, cừu và dê thải ra khí mê tan để giữ nhiệt. Và để trồng ngô, đậu nành và các loại cây khác mà những loài động vật này ăn, nông dân phải dùng đến phân bón thải ra oxit nitơ, một loại khí làm nóng hành tinh.
Vì tất cả những lý do đó và nhiều lý do khác nữa, các nhà hoạt động và nhà khoa học đã kêu gọi mọi người ăn ít thịt hoặc kiêng hoàn toàn. Tại hội nghị về khí hậu của Liên Hợp quốc năm ngoái ở Ai Cập, các nhà hoạt động đã hô vang những khẩu hiệu như “Hãy ăn chay, hãy tự do”. Tại hội nghị năm nay, bắt đầu vào ngày 30/11, các nhà lãnh đạo thế giới dự kiến sẽ thảo luận về các cách chuyển đổi chế độ ăn uống sang thực phẩm có nguồn gốc thực vật để giảm ô nhiễm khí hậu trong ngành chăn nuôi, nguồn gây ra 15% lượng khí thải nhà kính trên hành tinh.
Việc cắt bỏ thịt có thể là một công cụ hiệu quả. Chế độ ăn thuần chay phát thải khí gây hiệu ứng nhà kính chỉ bằng 1/4 so với chế độ ăn nhiều thịt, theo một bài báo đăng trên tạp chí Nature vào tháng 7.
Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu ngày mai mọi người thực sự ngừng ăn thịt?
Keith Wiebe, nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Nghiên cứu Chính sách Lương thực Quốc tế, cho biết: “Nó sẽ gây ra những hậu quả rất lớn, rất nhiều trong số đó có thể không được lường trước”.
Sự thay đổi ngột như vậy có thể sẽ không gây ra tình trạng hỗn loạn giống như việc hành tinh này ngay lập tức loại bỏ nhiên liệu hóa thạch. Tuy nhiên, kết quả của việc mọi người ngừng ăn thịt có thể khiến nền kinh tế hỗn loạn, đảo lộn, người dân thất nghiệp và đe dọa an ninh lương thực ở những nơi không có nhiều lựa chọn thay thế bổ dưỡng.
Theo Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp của Liên Hợp Quốc, chăn nuôi chiếm khoảng 40% sản lượng nông nghiệp ở các nước giàu và 20% ở các nước thu nhập thấp. Chăn nuôi rất quan trọng - về mặt kinh tế và dinh dưỡng - đối với cuộc sống của 1,3 tỷ người trên toàn thế giới. Một phần ba lượng protein và gần 20% lượng calo mà con người ăn trên khắp thế giới đến từ động vật.
Các nhà nghiên cứu cho biết thiệt hại kinh tế do sự biến mất đột ngột của thịt sẽ ảnh hưởng không tương xứng đến các nước có thu nhập thấp có nền kinh tế nông nghiệp, như Niger hay Kenya, nơi trồng trọt và chăn nuôi gia súc là nguồn thu nhập quan trọng. Ngành chăn nuôi của Niger chiếm khoảng 13% tổng sản phẩm quốc nội của cả nước. Ở Mỹ, toàn bộ hệ thống nông nghiệp chỉ chiếm khoảng 5%.
Thật khó để dự đoán chính xác cú sốc kinh tế sẽ như thế nào ở cấp độ toàn cầu. Keith Wiebe cho biết hiện có “tương đối ít” nghiên cứu về việc việc loại bỏ thịt sẽ ảnh hưởng như thế nào đến việc làm trên toàn thế giới. “Đó là một vấn đề đáng được quan tâm nhiều hơn.”
Hàng triệu người sẽ mất việc làm, nhưng nhu cầu về các nguồn calo và protein khác có thể tăng lên và bù đắp một phần tổn thất đó. Một số công nhân làm chăn nuôi có thể chuyển sang lĩnh vực trồng trọt. Một số nhà nghiên cứu đưa ra giả thuyết rằng sự thay đổi lao động đó có thể làm chậm tăng trưởng kinh tế bằng cách kéo mọi người ra khỏi các ngành có lợi nhuận cao hơn.
Tuy nhiên, tác động sẽ khác nhau giữa các nền văn hóa, nền kinh tế và hệ thống chính trị, và chúng không rõ ràng như lượng khí mê-tan sẽ được tiết kiệm nếu bò không còn tồn tại. “Nó phụ thuộc vào loài vật nuôi. Nó phụ thuộc vào vị trí địa lý”, Jan Dutkiewicz, nhà kinh tế chính trị tại Viện Pratt, thành phố New York, cho biết. “Rất khó, nếu không muốn nói là không thể, nói một cách phổ quát về việc giải quyết những vấn đề như vậy.”
Sẽ dễ dàng hơn khi nói về một thách thức khác trong việc loại bỏ thịt: dinh dưỡng. Việc loại bỏ vật nuôi ngay lập tức sẽ tước đi các chất dinh dưỡng thiết yếu của nhiều người, đặc biệt là ở các khu vực như Nam Á và châu Phi cận Sahara, nơi thịt chỉ là một phần nhỏ nhưng rất quan trọng trong chế độ ăn nhiều tinh bột của người dân. Thực phẩm có nguồn gốc động vật có nhiều vitamin B12, vitamin A, canxi và sắt. Đó là lý do tại sao các nhà nghiên cứu cho rằng hiện nay việc duy trì khả năng tiếp cận với thịt, sữa và trứng là chìa khóa để giữ cho người dân khỏe mạnh ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình, nơi khó có được các lựa chọn dinh dưỡng đảm bảo dựa trên thực vật.
Và sau đó là vấn đề thiệt hại về văn hóa. Wilson Warren, giáo sư lịch sử tại Đại học Western Michigan, đồng thời là tác giả của Thịt làm cho con người trở nên mạnh mẽ, một cuốn sách về lịch sử toàn cầu của thịt, cho biết: “Trong lịch sử, cách mà hầu hết mọi người hiểu về động vật là thông qua việc trồng trọt và tiếp xúc gần gũi với vật nuôi của họ. Bạn loại bỏ kiểu kết nối chặt chẽ đó, [và] tôi hình dung mọi người theo một cách nào đó thậm chí còn ít tiếp xúc với môi trường hơn.”
Nhiều nhà nghiên cứu đồng ý rằng việc loại bỏ hoàn toàn thịt, chứ chưa nói đến ngay lập tức, không phải là giải pháp lý tưởng cho cuộc khủng hoảng khí hậu. Họ nói rằng sẽ hiệu quả hơn nếu giảm tiêu thụ thịt một cách có phương pháp và tập trung vào những quốc gia ăn nhiều nhất, đặc biệt là những nước giàu có như Hoa Kỳ, nơi không thiếu các lựa chọn thay thế.
Jan Dutkiewicz đề xuất sử dụng các hướng dẫn được thiết lập bởi Ủy ban EAT-Lancet, một nhóm các nhà khoa học quốc tế đã thiết kế một chế độ ăn uống nhằm cung cấp cho con người những chất dinh dưỡng cần thiết mà không phá hủy hành tinh. Nó bao gồm khoảng 35 pound (15,6 kg) thịt mỗi năm. Việc áp dụng chế độ ăn kiêng đó sẽ đòi hỏi phải giảm mạnh số lượng bò và gà ở các quốc gia như Hoa Kỳ, Úc, Trung Quốc, Brazil và Argentina, đồng thời tăng nhẹ ở một số khu vực ở Châu Phi và Nam Á.
Dần dần thay thế thịt bằng thực vật có thể mang lại lợi ích to lớn cho hành tinh. Jan Dutkiewicz nói: “Đó sẽ là một thắng lợi lớn cho môi trường. Theo một ước tính, việc loại bỏ hoàn toàn thịt trong vòng 15 năm sẽ cắt giảm tới 1/3 tổng lượng khí thải mêtan và 2/3 tổng lượng khí thải oxit nitơ. Việc sử dụng nước sẽ giảm mạnh. Sự mất đa dạng sinh học sẽ chậm lại. Những người ủng hộ quyền lợi động vật sẽ vui mừng khi thấy ít động vật bị nhốt vào chuồng chật chội. Và sẽ có rất nhiều cơ hội để xây dựng lại các vùng đất chăn nuôi và đồng cỏ bị bỏ hoang ở quy mô có thể cô lập rất nhiều carbon - lên tới 550 gigatons, đủ để mang lại cho chúng ta một cơ hội khá tốt trong việc giữ nhiệt độ ấm lên dưới mức thảm khốc.
Do sự phức tạp của việc loại bỏ hoàn toàn thịt, các nhà nghiên cứu đã chỉ ra một mục tiêu khiêm tốn hơn: cắt giảm sản lượng thịt xuống một nửa. Một nghiên cứu gần đây cho thấy việc thay thế 50% thịt bằng các giải pháp thay thế dựa trên thực vật sẽ làm giảm lượng khí thải nông nghiệp 31% vào năm 2050.
Chăn nuôi tiêu tốn rất nhiều đất, một nguồn hấp thụ carbon. Bò, cừu và dê thải ra khí mê tan để giữ nhiệt. Và để trồng ngô, đậu nành và các loại cây khác mà những loài động vật này ăn, nông dân phải dùng đến phân bón thải ra oxit nitơ, một loại khí làm nóng hành tinh.
Việc cắt bỏ thịt có thể là một công cụ hiệu quả. Chế độ ăn thuần chay phát thải khí gây hiệu ứng nhà kính chỉ bằng 1/4 so với chế độ ăn nhiều thịt, theo một bài báo đăng trên tạp chí Nature vào tháng 7.
Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu ngày mai mọi người thực sự ngừng ăn thịt?
Keith Wiebe, nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Nghiên cứu Chính sách Lương thực Quốc tế, cho biết: “Nó sẽ gây ra những hậu quả rất lớn, rất nhiều trong số đó có thể không được lường trước”.
Sự thay đổi ngột như vậy có thể sẽ không gây ra tình trạng hỗn loạn giống như việc hành tinh này ngay lập tức loại bỏ nhiên liệu hóa thạch. Tuy nhiên, kết quả của việc mọi người ngừng ăn thịt có thể khiến nền kinh tế hỗn loạn, đảo lộn, người dân thất nghiệp và đe dọa an ninh lương thực ở những nơi không có nhiều lựa chọn thay thế bổ dưỡng.
Các nhà nghiên cứu cho biết thiệt hại kinh tế do sự biến mất đột ngột của thịt sẽ ảnh hưởng không tương xứng đến các nước có thu nhập thấp có nền kinh tế nông nghiệp, như Niger hay Kenya, nơi trồng trọt và chăn nuôi gia súc là nguồn thu nhập quan trọng. Ngành chăn nuôi của Niger chiếm khoảng 13% tổng sản phẩm quốc nội của cả nước. Ở Mỹ, toàn bộ hệ thống nông nghiệp chỉ chiếm khoảng 5%.
Thật khó để dự đoán chính xác cú sốc kinh tế sẽ như thế nào ở cấp độ toàn cầu. Keith Wiebe cho biết hiện có “tương đối ít” nghiên cứu về việc việc loại bỏ thịt sẽ ảnh hưởng như thế nào đến việc làm trên toàn thế giới. “Đó là một vấn đề đáng được quan tâm nhiều hơn.”
Hàng triệu người sẽ mất việc làm, nhưng nhu cầu về các nguồn calo và protein khác có thể tăng lên và bù đắp một phần tổn thất đó. Một số công nhân làm chăn nuôi có thể chuyển sang lĩnh vực trồng trọt. Một số nhà nghiên cứu đưa ra giả thuyết rằng sự thay đổi lao động đó có thể làm chậm tăng trưởng kinh tế bằng cách kéo mọi người ra khỏi các ngành có lợi nhuận cao hơn.
Tuy nhiên, tác động sẽ khác nhau giữa các nền văn hóa, nền kinh tế và hệ thống chính trị, và chúng không rõ ràng như lượng khí mê-tan sẽ được tiết kiệm nếu bò không còn tồn tại. “Nó phụ thuộc vào loài vật nuôi. Nó phụ thuộc vào vị trí địa lý”, Jan Dutkiewicz, nhà kinh tế chính trị tại Viện Pratt, thành phố New York, cho biết. “Rất khó, nếu không muốn nói là không thể, nói một cách phổ quát về việc giải quyết những vấn đề như vậy.”
Sẽ dễ dàng hơn khi nói về một thách thức khác trong việc loại bỏ thịt: dinh dưỡng. Việc loại bỏ vật nuôi ngay lập tức sẽ tước đi các chất dinh dưỡng thiết yếu của nhiều người, đặc biệt là ở các khu vực như Nam Á và châu Phi cận Sahara, nơi thịt chỉ là một phần nhỏ nhưng rất quan trọng trong chế độ ăn nhiều tinh bột của người dân. Thực phẩm có nguồn gốc động vật có nhiều vitamin B12, vitamin A, canxi và sắt. Đó là lý do tại sao các nhà nghiên cứu cho rằng hiện nay việc duy trì khả năng tiếp cận với thịt, sữa và trứng là chìa khóa để giữ cho người dân khỏe mạnh ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình, nơi khó có được các lựa chọn dinh dưỡng đảm bảo dựa trên thực vật.
Và sau đó là vấn đề thiệt hại về văn hóa. Wilson Warren, giáo sư lịch sử tại Đại học Western Michigan, đồng thời là tác giả của Thịt làm cho con người trở nên mạnh mẽ, một cuốn sách về lịch sử toàn cầu của thịt, cho biết: “Trong lịch sử, cách mà hầu hết mọi người hiểu về động vật là thông qua việc trồng trọt và tiếp xúc gần gũi với vật nuôi của họ. Bạn loại bỏ kiểu kết nối chặt chẽ đó, [và] tôi hình dung mọi người theo một cách nào đó thậm chí còn ít tiếp xúc với môi trường hơn.”
Nhiều nhà nghiên cứu đồng ý rằng việc loại bỏ hoàn toàn thịt, chứ chưa nói đến ngay lập tức, không phải là giải pháp lý tưởng cho cuộc khủng hoảng khí hậu. Họ nói rằng sẽ hiệu quả hơn nếu giảm tiêu thụ thịt một cách có phương pháp và tập trung vào những quốc gia ăn nhiều nhất, đặc biệt là những nước giàu có như Hoa Kỳ, nơi không thiếu các lựa chọn thay thế.
Jan Dutkiewicz đề xuất sử dụng các hướng dẫn được thiết lập bởi Ủy ban EAT-Lancet, một nhóm các nhà khoa học quốc tế đã thiết kế một chế độ ăn uống nhằm cung cấp cho con người những chất dinh dưỡng cần thiết mà không phá hủy hành tinh. Nó bao gồm khoảng 35 pound (15,6 kg) thịt mỗi năm. Việc áp dụng chế độ ăn kiêng đó sẽ đòi hỏi phải giảm mạnh số lượng bò và gà ở các quốc gia như Hoa Kỳ, Úc, Trung Quốc, Brazil và Argentina, đồng thời tăng nhẹ ở một số khu vực ở Châu Phi và Nam Á.
Dần dần thay thế thịt bằng thực vật có thể mang lại lợi ích to lớn cho hành tinh. Jan Dutkiewicz nói: “Đó sẽ là một thắng lợi lớn cho môi trường. Theo một ước tính, việc loại bỏ hoàn toàn thịt trong vòng 15 năm sẽ cắt giảm tới 1/3 tổng lượng khí thải mêtan và 2/3 tổng lượng khí thải oxit nitơ. Việc sử dụng nước sẽ giảm mạnh. Sự mất đa dạng sinh học sẽ chậm lại. Những người ủng hộ quyền lợi động vật sẽ vui mừng khi thấy ít động vật bị nhốt vào chuồng chật chội. Và sẽ có rất nhiều cơ hội để xây dựng lại các vùng đất chăn nuôi và đồng cỏ bị bỏ hoang ở quy mô có thể cô lập rất nhiều carbon - lên tới 550 gigatons, đủ để mang lại cho chúng ta một cơ hội khá tốt trong việc giữ nhiệt độ ấm lên dưới mức thảm khốc.
Do sự phức tạp của việc loại bỏ hoàn toàn thịt, các nhà nghiên cứu đã chỉ ra một mục tiêu khiêm tốn hơn: cắt giảm sản lượng thịt xuống một nửa. Một nghiên cứu gần đây cho thấy việc thay thế 50% thịt bằng các giải pháp thay thế dựa trên thực vật sẽ làm giảm lượng khí thải nông nghiệp 31% vào năm 2050.
