Phát biểu khai mạc hội thảo “Phòng, chống lừa đảo trên không gian mạng” do Hiệp hội An ninh mạng quốc gia tổ chức ngày 13/5 tại Hà Nội, Thượng tướng Lương Tam Quang, Ủy viên Trung ương Đảng, Thứ trưởng Bộ Công an, Chủ tịch Hiệp hội An ninh mạng quốc gia cho biết: Lừa đảo trên không gian mạng thời gian qua diễn biến rất phức tạp, gây thiệt hại nghiêm trọng cho tổ chức, cá nhân, tác động tiêu cực đến phát triển, đặt ra những thách thức không nhỏ đối với bảo đảm an ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao đối với mọi quốc gia.
Thượng tướng Lương Tam Quang đưa ra hàng loạt con số thống kê đang quan ngại, trong đó, hoạt động lợi dụng không gian mạng để tiến hành phạm tội, đặc biệt là lừa đảo trực tuyến với 57% tổng số tội phạm mạng, đã gia tăng cả về phạm vi, quy mô với thủ đoạn tinh vi, lợi dụng các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI), gây thiệt hại hàng nghìn tỷ USD mỗi năm.
Trên phương diện toàn cầu, chỉ riêng năm 2023, thiệt hại do tội phạm mạng gây ra là là 1.026 tỷ USD, tương đương 1,05% GDP toàn cầu. Còn tại Việt Nam, trong năm 2023, trên cổng cảnh báo an toàn thông tin ghi nhận gần 16.000 phản ánh lừa đảo trực tuyến, gây thiệt hại hơn 390 nghìn tỷ đồng, tương đương 3,6% GDP; trong đó 91% liên quan lĩnh vực tài chính, tăng 64,78% so với năm 2022, tỉ lệ người dùng nhận tin nhắn, cuộc gọi lừa đảo trực tuyến là 73%.
Cũng từ thông tin của Thượng tướng Lương Tam Quang, Công ty an ninh mạng Singapore Group-IB công bố vụ tấn công lừa đảo sử dụng 240 tên miền liên kết giả mạo nhằm mạo danh 27 tổ chức tài chính, ngân hàng của Việt Nam để thu thập thông tin cá nhân, tài khoản ngân hàng từ năm 2022 đến nay; "chợ đen" mua bán thông tin thẻ tín dụng Biden Cash đã công khai trực tuyến cơ sở dữ liệu miễn phí gồm trên 2 triệu thẻ ghi nợ và tín dụng. Tình trạng mua bán hàng cấm, hàng giả, hàng kém chất lượng trên không gian mạng tác động xấu đến uy tín, thương hiệu quốc gia Việt Nam.
Những khó khăn khi ngăn chặn tội phạm mạng, cấp thiết phải phòng ngừa
Theo Thượng tướng Lương Tam Quang, mặc dù công tác phòng, chống lừa đảo qua không gian mạng đã đạt được một số kết quả bước đầu quan trọng, song vẫn còn nhiều khó khăn khi hành lang pháp lý chưa điều chỉnh theo kịp với các vấn đề mới phát sinh. Cùng với đó, quy trình xử lý các vụ việc lừa đảo còn tồn tại một số khó khăn, nhất là phối hợp với các tổ chức tín dụng, ngân hàng để truy vết dòng tiền lừa đảo mất nhiều thời gian, hiệu quả thu hồi kém. Việc phối hợp với các nhà cung cấp dịch vụ trực tuyến cũng mất nhiều thời gian và hiệu quả chưa cao, thông tin cung cấp chậm và chưa xác định được địa chỉ IP của đối tượng khi dùng mạng qua 3G, 4G.
Một số nguyên nhân khác cũng được chỉ ra, bao gồm: nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực an ninh mạng thiếu hụt; vấn đề "sim rác", mua bán tài khoản ngân hàng tuy đã được tập trung xử lý, song vẫn còn tràn lan khiến hoạt động điều tra tội phạm gặp nhiều khó khăn.
Qua rà soát, Thượng tướng Lương Tam Quang cho biết các kênh bán SIM không chính chủ qua đại lý, các trang thương mại điện tử, trang mạng xã hội vẫn diễn ra phổ biến, dễ dàng tiếp cận mua với số lượng lớn; các kênh chợ đen, Facebook, Telegram, Twitter... buôn bán hàng ngàn tài khoản ngân hàng với giá thấp, dễ tiếp cận từ 200.000 đồng.
Thượng tướng Lương Tam Quang phát biểu tại hội thảo
Thứ trưởng Bộ Công an cho biết, hoạt động của các đối tượng phạm tội rất chuyên nghiệp, có tổ chức, phân công vai trò cụ thể. Các đối tượng cầm đầu thường là người nước ngoài, trú chân tại địa bàn các nước láng giềng lừa đảo, ép buộc, lôi kéo, dụ dỗ đưa người Việt Nam ra nước ngoài thực hiện hành vi phạm tội. Phương thức, thủ đoạn phạm tội rất tinh vi, sử dụng công nghệ deepfake giả mạo người thân hoặc cơ quan chức năng gọi điện; kêu gọi đầu tư qua các sàn giao dịch ngoại hối, tiền ảo, chứng khoán.
Các đối tượng mà tội phạm lừa đảo qua mạng hướng tới chủ yếu là nhóm người cao tuổi, sinh viên, người lao động có công việc không ổn định, thu nhập thấp, thậm chí cả trẻ em. Do đó, Thượng tướng Lương Tam Quang khẳng định, việc ngăn chặn, giảm thiểu thiệt hại do lừa đảo qua không gian mạng đang đặt ra rất cấp thiết.
Các đơn vị và doanh nghiệp liên quan đang hợp tác thực hiện nhiều biện pháp tổng thể, trong đó có đẩy mạnh tuyên truyền về phòng, chống lừa đảo trên không gian mạng, xóa bỏ SIM "rác", ngăn chặn các giao dịch, dòng tiền liên quan hành vi phạm tội, rà soát, phát hiện các giao dịch đáng ngờ liên quan hoạt động lừa đảo đang được thúc đẩy; hệ thống trao đổi thông tin cơ sở dữ liệu về tài khoản ngân hàng liên quan đến đối tượng lừa đảo, vi phạm pháp luật đang được xây dựng.
Thượng tướng Lương Tam Quang cũng nhấn mạnh quyền và trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân về phòng, chống lừa đảo trên không gian mạng, trước hết là các tổ chức, cá nhân tham gia hội thảo, đưa ra các giải pháp để phòng ngừa từ sớm, từ xa vấn nạn này. Hội thảo là cơ hội để trao đổi, thảo luận thẳng thắn giữa các cơ quan, doanh nghiệp, cá nhân, đánh giá toàn diện, làm rõ nguyên nhân, thống nhất xác định giải pháp tháo gỡ triệt để trong thời gian tới.
Thượng tướng Lương Tam Quang đưa ra hàng loạt con số thống kê đang quan ngại, trong đó, hoạt động lợi dụng không gian mạng để tiến hành phạm tội, đặc biệt là lừa đảo trực tuyến với 57% tổng số tội phạm mạng, đã gia tăng cả về phạm vi, quy mô với thủ đoạn tinh vi, lợi dụng các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI), gây thiệt hại hàng nghìn tỷ USD mỗi năm.
Trên phương diện toàn cầu, chỉ riêng năm 2023, thiệt hại do tội phạm mạng gây ra là là 1.026 tỷ USD, tương đương 1,05% GDP toàn cầu. Còn tại Việt Nam, trong năm 2023, trên cổng cảnh báo an toàn thông tin ghi nhận gần 16.000 phản ánh lừa đảo trực tuyến, gây thiệt hại hơn 390 nghìn tỷ đồng, tương đương 3,6% GDP; trong đó 91% liên quan lĩnh vực tài chính, tăng 64,78% so với năm 2022, tỉ lệ người dùng nhận tin nhắn, cuộc gọi lừa đảo trực tuyến là 73%.
Cũng từ thông tin của Thượng tướng Lương Tam Quang, Công ty an ninh mạng Singapore Group-IB công bố vụ tấn công lừa đảo sử dụng 240 tên miền liên kết giả mạo nhằm mạo danh 27 tổ chức tài chính, ngân hàng của Việt Nam để thu thập thông tin cá nhân, tài khoản ngân hàng từ năm 2022 đến nay; "chợ đen" mua bán thông tin thẻ tín dụng Biden Cash đã công khai trực tuyến cơ sở dữ liệu miễn phí gồm trên 2 triệu thẻ ghi nợ và tín dụng. Tình trạng mua bán hàng cấm, hàng giả, hàng kém chất lượng trên không gian mạng tác động xấu đến uy tín, thương hiệu quốc gia Việt Nam.
Những khó khăn khi ngăn chặn tội phạm mạng, cấp thiết phải phòng ngừa
Theo Thượng tướng Lương Tam Quang, mặc dù công tác phòng, chống lừa đảo qua không gian mạng đã đạt được một số kết quả bước đầu quan trọng, song vẫn còn nhiều khó khăn khi hành lang pháp lý chưa điều chỉnh theo kịp với các vấn đề mới phát sinh. Cùng với đó, quy trình xử lý các vụ việc lừa đảo còn tồn tại một số khó khăn, nhất là phối hợp với các tổ chức tín dụng, ngân hàng để truy vết dòng tiền lừa đảo mất nhiều thời gian, hiệu quả thu hồi kém. Việc phối hợp với các nhà cung cấp dịch vụ trực tuyến cũng mất nhiều thời gian và hiệu quả chưa cao, thông tin cung cấp chậm và chưa xác định được địa chỉ IP của đối tượng khi dùng mạng qua 3G, 4G.
Một số nguyên nhân khác cũng được chỉ ra, bao gồm: nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực an ninh mạng thiếu hụt; vấn đề "sim rác", mua bán tài khoản ngân hàng tuy đã được tập trung xử lý, song vẫn còn tràn lan khiến hoạt động điều tra tội phạm gặp nhiều khó khăn.
Qua rà soát, Thượng tướng Lương Tam Quang cho biết các kênh bán SIM không chính chủ qua đại lý, các trang thương mại điện tử, trang mạng xã hội vẫn diễn ra phổ biến, dễ dàng tiếp cận mua với số lượng lớn; các kênh chợ đen, Facebook, Telegram, Twitter... buôn bán hàng ngàn tài khoản ngân hàng với giá thấp, dễ tiếp cận từ 200.000 đồng.
Thượng tướng Lương Tam Quang phát biểu tại hội thảo
Thứ trưởng Bộ Công an cho biết, hoạt động của các đối tượng phạm tội rất chuyên nghiệp, có tổ chức, phân công vai trò cụ thể. Các đối tượng cầm đầu thường là người nước ngoài, trú chân tại địa bàn các nước láng giềng lừa đảo, ép buộc, lôi kéo, dụ dỗ đưa người Việt Nam ra nước ngoài thực hiện hành vi phạm tội. Phương thức, thủ đoạn phạm tội rất tinh vi, sử dụng công nghệ deepfake giả mạo người thân hoặc cơ quan chức năng gọi điện; kêu gọi đầu tư qua các sàn giao dịch ngoại hối, tiền ảo, chứng khoán.
Các đối tượng mà tội phạm lừa đảo qua mạng hướng tới chủ yếu là nhóm người cao tuổi, sinh viên, người lao động có công việc không ổn định, thu nhập thấp, thậm chí cả trẻ em. Do đó, Thượng tướng Lương Tam Quang khẳng định, việc ngăn chặn, giảm thiểu thiệt hại do lừa đảo qua không gian mạng đang đặt ra rất cấp thiết.
Các đơn vị và doanh nghiệp liên quan đang hợp tác thực hiện nhiều biện pháp tổng thể, trong đó có đẩy mạnh tuyên truyền về phòng, chống lừa đảo trên không gian mạng, xóa bỏ SIM "rác", ngăn chặn các giao dịch, dòng tiền liên quan hành vi phạm tội, rà soát, phát hiện các giao dịch đáng ngờ liên quan hoạt động lừa đảo đang được thúc đẩy; hệ thống trao đổi thông tin cơ sở dữ liệu về tài khoản ngân hàng liên quan đến đối tượng lừa đảo, vi phạm pháp luật đang được xây dựng.
Thượng tướng Lương Tam Quang cũng nhấn mạnh quyền và trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân về phòng, chống lừa đảo trên không gian mạng, trước hết là các tổ chức, cá nhân tham gia hội thảo, đưa ra các giải pháp để phòng ngừa từ sớm, từ xa vấn nạn này. Hội thảo là cơ hội để trao đổi, thảo luận thẳng thắn giữa các cơ quan, doanh nghiệp, cá nhân, đánh giá toàn diện, làm rõ nguyên nhân, thống nhất xác định giải pháp tháo gỡ triệt để trong thời gian tới.
