Hiệu ứng cánh bướm nhắc nhở ví dụ về hiệu ứng cánh bướm

[Bui Nhat Minh]

Có những người cho rằng thế giới thay đổi vì những sự kiện lớn như chiến tranh, thiên tai hay chính trị gia làm chuyện điên rồ. Nhưng sự thật là, nếu nhìn kỹ, mọi thứ lớn lao đều bắt đầu từ những việc rất nhỏ, tưởng chừng không đáng kể.
Ví dụ, bạn có thể lần ngược lại những chuyện xảy ra trong đời mình và thấy rằng một việc nhỏ đã dẫn đến một kết quả lớn. Điều này giống như “Hiệu ứng cánh bướm” – một ý tưởng nói rằng một thay đổi nhỏ bé (như con bướm vỗ cánh) có thể gây ra hậu quả to lớn (như cơn lốc xoáy ở nơi khác).

Hiệu ứng cánh bướm là gì?​

Ý tưởng này bắt nguồn từ Edward Lorenz, một nhà khoa học vào năm 1961. Ông đang nghiên cứu dự báo thời tiết bằng máy tính. Khi ông nhập dữ liệu rút gọn (ví dụ: 0,506 thay vì 0,506127), kết quả dự báo thay đổi hoàn toàn. Ban đầu ông nghĩ máy hỏng, nhưng hóa ra chỉ một thay đổi nhỏ trong số liệu ban đầu đã tạo ra sự khác biệt lớn. Điều này cho thấy thời tiết rất khó đoán chính xác, vì nó nhạy cảm với những thay đổi nhỏ nhất. Từ đó, người ta gọi hiện tượng này là “Hiệu ứng cánh bướm” – ám chỉ câu hỏi: “Liệu một con bướm vỗ cánh ở Brazil có thể gây lốc xoáy ở Texas không?”
Hiệu ứng này là một phần của Lý thuyết hỗn loạn, nghiên cứu những thứ không thể đoán trước được như thời tiết, thị trường chứng khoán hay tâm trí con người.

Một vài ví dụ thực tế​

Chiến tranh Thế giới thứ nhất:
Năm 1914, một tài xế rẽ nhầm đường, xe chết máy ngay lúc Franz Ferdinand (một nhân vật quan trọng của Áo) đang đi qua. Kẻ ám sát Gavrilo Princip tình cờ đứng gần đó, bắn chết Franz. Cái chết này châm ngòi cho Thế chiến 1. Nếu không rẽ nhầm, có thể chiến tranh đã không xảy ra, và lịch sử đã khác.
Thế chiến thứ hai:
Năm 1918, một lính Anh tên Henry Tandey tha mạng cho một lính Đức trẻ trong chiến tranh. Người đó là Adolf Hitler. Nếu Henry bắn chết Hitler, Thế chiến 2 và Holocaust (giết 70-85 triệu người) có thể đã không xảy ra.
Phân chia Ấn Độ - Pakistan:
Muhammad Ali Jinnah, người sáng lập Pakistan, bị ảnh hưởng bởi ba việc nhỏ:

• Ông nội bị cộng đồng Hindu tẩy chay vì buôn cá, dẫn gia đình cải sang đạo Hồi.
• Một lời chế nhạo từ đối thủ khiến Jinnah quay lại chính trị và lãnh đạo phong trào Hồi giáo.
• Bác sĩ phát hiện Jinnah bị bệnh lao, chỉ còn sống 1-2 năm, nên ông thúc đẩy chia cắt Ấn Độ nhanh chóng.
  Nếu những việc nhỏ này không xảy ra, hàng triệu người có thể đã không chết trong cuộc di cư lớn năm 1947.

Những sự kiện lớn trong lịch sử thường bắt đầu từ những điều nhỏ nhặt: một lần rẽ nhầm, một quyết định tha thứ, hay một lời nói vô tình. “Hiệu ứng cánh bướm” nhắc chúng ta rằng cái nhỏ có thể dẫn đến cái lớn, và đôi khi chỉ một thay đổi nhỏ đã đủ để thay đổi cả thế giới.