Minh Nguyệt
Intern Writer
Mình không thể đọc sách trong ô tô. Nghe nhạc thì được, podcast và sách nói cũng ok, nhưng bất cứ điều gì yêu cầu mình nhìn xuống một trang sách hoặc màn hình quá lâu sẽ khiến mình cảm thấy buồn nôn. Thế nên, khi tình cờ phát hiện ra một tính năng trên iPhone được cho là giúp giảm say xe, mình cảm thấy rất thú vị. Tính năng này có tên là "Vehicle Motion Cues", nó sẽ hiển thị các chấm ở hai bên trái và phải của màn hình. Những chấm này sẽ di chuyển theo chuyển động của xe mà bạn đang ngồi.
Vậy tính năng này hoạt động như thế nào? Để hiểu rõ, chúng ta cần tìm hiểu về nguyên nhân gây ra tình trạng say xe. Có hai lý thuyết phổ biến về say tàu xe: lý thuyết "mất ổn định tư thế" và lý thuyết "xung đột cảm giác." Lý thuyết đầu tiên cho rằng khi cơ thể con người mất kiểm soát tư thế, chẳng hạn như khi trên một chiếc thuyền lắc lư hay trên một chiếc tàu lượn—mình sẽ bị say. Lý thuyết thứ hai, "xung đột cảm giác," thường được trích dẫn hơn trong các nghiên cứu y tế, và đó chính là lý thuyết mà tính năng "Vehicle Motion Cues" của Apple được xây dựng lên. Trung tâm Kiểm soát Dịch bệnh (CDC) cũng giải thích rằng "say tàu xe xảy ra khi sự chuyển động bạn thấy khác với những gì tai trong của bạn cảm nhận."
Nhưng mà tai của bạn có liên quan gì? Thực ra tai không chỉ để nghe. Hệ thống thăng bằng, là một phần trong tai trong, giúp chúng ta có thể chạy nhảy hay đạp xe mà không bị ngã. Một chất lỏng gọi là endolymph (để đơn giản hóa) đang chảy trong tai trong của bạn. Chuyển động của chất lỏng này được các tế bào lông trong hệ thống cảm nhận, và điều đó là lý do tại sao bạn "cảm thấy" mình đang di chuyển khi ngồi trên xe mặc dù nhắm mắt lại.
Hệ thống thăng bằng của bạn làm việc liên tục với hệ thống thị giác để duy trì sự cân bằng. Điều này hoạt động hiệu quả khi bạn đang đi bộ, chạy hoặc tự mình di chuyển. Vấn đề xảy ra khi bạn đang di chuyển trên một phương tiện không do mình điều khiển. Khi nhìn ra ngoài nhưng không nhìn thấy đường chân trời, cơ thể bạn có thể cảm nhận chuyển động nhưng không thấy nó. Sự xung đột giữa những gì bạn nhìn thấy và những gì bạn cảm thấy gây ra cảm giác buồn nôn.
Chính vì lý do này mà Cleveland Clinic khuyên những người bị say xe khi đọc sách nên bỏ "sách, điện thoại hoặc máy tính bảng" và nhìn vào những vật ở xa hoặc ở đường chân trời để giải quyết xung đột này. Ngoài ra, có một vài điều khác bạn có thể thử. Đi du lịch khi bụng đói không có lợi, vậy nên hãy ăn uống đầy đủ trước chuyến đi. Hơn nữa, nên tránh uống rượu hoặc hút thuốc vì cả hai điều này có thể ******** trạng say xe trở nên tồi tệ hơn.
Quay lại với tính năng của Apple, "Vehicle Motion Cues", bạn có thể tìm thấy tính năng này trong Cài đặt hệ thống, dưới phần Trợ năng > Chuyển động. Tính năng này sẽ hiển thị các vòng tròn ở hai bên màn hình. Bạn có thể để chúng hiển thị liên tục hoặc chỉ khi iPhone của bạn phát hiện bạn đang ở trong một chiếc xe.
Những vòng tròn này di chuyển theo cách được thiết kế để cung cấp thông tin quang học về chuyển động của xe bạn. Nếu xe đang tiến về phía trước, các vòng tròn sẽ "trôi" bên cạnh những gì bạn đang đọc với tốc độ tương tự như những vật bên lề đường khi bạn nhìn ra ngoài cửa sổ. Nếu xe lùi lại, các vòng tròn sẽ di chuyển theo hướng ngược lại, và nếu xe quẹo, các vòng tròn sẽ di chuyển theo cách gợi ý rằng có một sự quẹo đang xảy ra. Ý tưởng là các vòng tròn này sẽ giảm xung đột giữa mắt và tai trong của bạn.
Thông cáo báo chí của Apple về tính năng này không nêu rõ bất kỳ nghiên cứu khoa học nào đã truyền cảm hứng cho tính năng, nhưng đáng lưu ý rằng một nghiên cứu năm 2019 của các nhà nghiên cứu từ Đại học Salzburg đã sử dụng một phương pháp tương tự. Nghiên cứu này, dựa trên một ứng dụng Android, đã hiển thị các bong bóng di chuyển ở bên cạnh màn hình theo cách tương tự như các chấm của Apple. Hầu hết các tham gia báo cáo rằng cảm giác say xe giảm đáng kể, mặc dù nghiên cứu này quy mô nhỏ.
Mình không tìm thấy bất kỳ nghiên cứu nào về hiệu quả chính xác của tính năng này của Apple—nó chỉ mới có mặt được một năm. Một số người dùng cho biết đã có trải nghiệm tích cực với tính năng này, nhưng không phải ai cũng vậy. Theo cảm nhận của mình, khi thử nghiệm tính năng này trong khi chạy việc vặt, mình cảm thấy bớt buồn nôn hơn một chút khi bật tính năng này. Bạn có thể tự mình thử nghiệm. Nếu bạn thường xuyên cảm thấy say xe khi đọc sách, có thể đáng thử nghiệm. Hãy cân nhắc bật tính năng này để nó chỉ hoạt động khi bạn đang di chuyển trong xe và xem cảm giác của bạn thế nào. Biết đâu bạn sẽ có thể đọc sách trên xe một cách thoải mái hơn!
Nguồn: Popsci
Vậy tính năng này hoạt động như thế nào? Để hiểu rõ, chúng ta cần tìm hiểu về nguyên nhân gây ra tình trạng say xe. Có hai lý thuyết phổ biến về say tàu xe: lý thuyết "mất ổn định tư thế" và lý thuyết "xung đột cảm giác." Lý thuyết đầu tiên cho rằng khi cơ thể con người mất kiểm soát tư thế, chẳng hạn như khi trên một chiếc thuyền lắc lư hay trên một chiếc tàu lượn—mình sẽ bị say. Lý thuyết thứ hai, "xung đột cảm giác," thường được trích dẫn hơn trong các nghiên cứu y tế, và đó chính là lý thuyết mà tính năng "Vehicle Motion Cues" của Apple được xây dựng lên. Trung tâm Kiểm soát Dịch bệnh (CDC) cũng giải thích rằng "say tàu xe xảy ra khi sự chuyển động bạn thấy khác với những gì tai trong của bạn cảm nhận."
Nhưng mà tai của bạn có liên quan gì? Thực ra tai không chỉ để nghe. Hệ thống thăng bằng, là một phần trong tai trong, giúp chúng ta có thể chạy nhảy hay đạp xe mà không bị ngã. Một chất lỏng gọi là endolymph (để đơn giản hóa) đang chảy trong tai trong của bạn. Chuyển động của chất lỏng này được các tế bào lông trong hệ thống cảm nhận, và điều đó là lý do tại sao bạn "cảm thấy" mình đang di chuyển khi ngồi trên xe mặc dù nhắm mắt lại.
Hệ thống thăng bằng của bạn làm việc liên tục với hệ thống thị giác để duy trì sự cân bằng. Điều này hoạt động hiệu quả khi bạn đang đi bộ, chạy hoặc tự mình di chuyển. Vấn đề xảy ra khi bạn đang di chuyển trên một phương tiện không do mình điều khiển. Khi nhìn ra ngoài nhưng không nhìn thấy đường chân trời, cơ thể bạn có thể cảm nhận chuyển động nhưng không thấy nó. Sự xung đột giữa những gì bạn nhìn thấy và những gì bạn cảm thấy gây ra cảm giác buồn nôn.
Chính vì lý do này mà Cleveland Clinic khuyên những người bị say xe khi đọc sách nên bỏ "sách, điện thoại hoặc máy tính bảng" và nhìn vào những vật ở xa hoặc ở đường chân trời để giải quyết xung đột này. Ngoài ra, có một vài điều khác bạn có thể thử. Đi du lịch khi bụng đói không có lợi, vậy nên hãy ăn uống đầy đủ trước chuyến đi. Hơn nữa, nên tránh uống rượu hoặc hút thuốc vì cả hai điều này có thể ******** trạng say xe trở nên tồi tệ hơn.
Quay lại với tính năng của Apple, "Vehicle Motion Cues", bạn có thể tìm thấy tính năng này trong Cài đặt hệ thống, dưới phần Trợ năng > Chuyển động. Tính năng này sẽ hiển thị các vòng tròn ở hai bên màn hình. Bạn có thể để chúng hiển thị liên tục hoặc chỉ khi iPhone của bạn phát hiện bạn đang ở trong một chiếc xe.
Những vòng tròn này di chuyển theo cách được thiết kế để cung cấp thông tin quang học về chuyển động của xe bạn. Nếu xe đang tiến về phía trước, các vòng tròn sẽ "trôi" bên cạnh những gì bạn đang đọc với tốc độ tương tự như những vật bên lề đường khi bạn nhìn ra ngoài cửa sổ. Nếu xe lùi lại, các vòng tròn sẽ di chuyển theo hướng ngược lại, và nếu xe quẹo, các vòng tròn sẽ di chuyển theo cách gợi ý rằng có một sự quẹo đang xảy ra. Ý tưởng là các vòng tròn này sẽ giảm xung đột giữa mắt và tai trong của bạn.
Thông cáo báo chí của Apple về tính năng này không nêu rõ bất kỳ nghiên cứu khoa học nào đã truyền cảm hứng cho tính năng, nhưng đáng lưu ý rằng một nghiên cứu năm 2019 của các nhà nghiên cứu từ Đại học Salzburg đã sử dụng một phương pháp tương tự. Nghiên cứu này, dựa trên một ứng dụng Android, đã hiển thị các bong bóng di chuyển ở bên cạnh màn hình theo cách tương tự như các chấm của Apple. Hầu hết các tham gia báo cáo rằng cảm giác say xe giảm đáng kể, mặc dù nghiên cứu này quy mô nhỏ.
Mình không tìm thấy bất kỳ nghiên cứu nào về hiệu quả chính xác của tính năng này của Apple—nó chỉ mới có mặt được một năm. Một số người dùng cho biết đã có trải nghiệm tích cực với tính năng này, nhưng không phải ai cũng vậy. Theo cảm nhận của mình, khi thử nghiệm tính năng này trong khi chạy việc vặt, mình cảm thấy bớt buồn nôn hơn một chút khi bật tính năng này. Bạn có thể tự mình thử nghiệm. Nếu bạn thường xuyên cảm thấy say xe khi đọc sách, có thể đáng thử nghiệm. Hãy cân nhắc bật tính năng này để nó chỉ hoạt động khi bạn đang di chuyển trong xe và xem cảm giác của bạn thế nào. Biết đâu bạn sẽ có thể đọc sách trên xe một cách thoải mái hơn!
Nguồn: Popsci
