Cách đây 2 năm tại World Cup Qatar, trận đấu nghẹt thở giữa Nhật Bản và Tây Ban Nha. Chắc hẳn nhiều bạn vẫn còn nhớ pha kiến tạo của Mitoma Kaoru ở phút thứ 6 của hiệp 2, khi tỉ số đang là 1-1, đã dẫn đến bàn thắng quyết định giúp Nhật Bản lội ngược dòng.
Yếu tố quyết định trong tình huống này chính là VAR (Video Assistant Referee). Liệu bóng đã ra khỏi đường biên ngang hay chưa? Câu trả lời cuối cùng đến từ hình ảnh phân tích cho thấy bóng vẫn còn chồng lên vạch vôi khoảng 1mm, giúp nó được công nhận.
Pha bóng được lưu truyền với tên gọi "1mm của Mitoma", khoảnh khắc kỳ diệu được tạo nên bởi công nghệ của Hawk-Eye Innovations thuộc tập đoàn Sony. Việc ứng dụng công nghệ trong lĩnh vực thể thao như thế này đang ngày càng phát triển mạnh mẽ.
Hawk-Eye được thành lập vào năm 2001 tại Anh và trở thành công ty con của Sony từ năm 2011. Ban đầu, họ phát triển công nghệ theo dõi chuyển động của bóng (tracking) trong môn cricket. Hiện tại, công nghệ này được sử dụng trong nhiều môn thể thao như bóng đá, bóng chày, quần vợt,...
Bên cạnh hỗ trợ trọng tài đưa ra quyết định chính xác như trong trường hợp VAR ở trên hay xác định bóng chạm biên trong tennis, dữ liệu thu thập được còn được sử dụng cho huấn luyện và tăng cường sự tương tác với người hâm mộ.
Ông Hara Tomoaki, Giám đốc Sony Sports Entertainment, phụ trách kinh doanh của Hawk-Eye tại Nhật Bản, cho biết: "Hawk-Eye có thế mạnh trong dịch vụ hỗ trợ trọng tài, chúng tôi đang hợp tác trực tiếp với các giải đấu và liên đoàn thể thao trên thế giới trong các môn như bóng đá và bóng chày. Công nghệ được sử dụng tại hơn 90 quốc gia và vùng lãnh thổ, 500 sân vận động, hơn 20.000 sự kiện mỗi năm trong hơn 25 môn thể thao."
Công nghệ cốt lõi của Hawk-Eye bao gồm ba yếu tố: Video Replay, Tracking và Data Acquisition. Đặc biệt, trong "Video Replay" của VAR, Hawk-Eye vận hành hệ thống dựa trên quy tắc của FIFA để cung cấp cho trọng tài những hình ảnh rõ ràng nhất. Các kỹ thuật viên vận hành VAR cũng phải có bằng trọng tài và được đào tạo cùng trọng tài trên sân bóng.
Ngoài bóng đá, công nghệ này còn được sử dụng trong hệ thống Challenge System của giải bóng chuyền V-League nam nữ, hệ thống Video Judgement của giải bóng rổ B.League nam, TMO (Television Match Official) của giải bóng bầu dục League One, xác định hành vi vi phạm trong đua ngựa tại Nhật Bản.
Ông Hara chia sẻ: "Trong môn bóng bầu dục, nơi thường xuyên xảy ra va chạm mạnh, các cầu thủ bị nghi ngờ chấn động não phải tạm thời rời sân để được bác sĩ kiểm tra. Dịch vụ HIA (Head Injury Assessment) của chúng tôi sử dụng công nghệ phát lại video để xem xét từng tình huống nguy hiểm từ nhiều góc độ, giúp bác sĩ nắm rõ tình hình va chạm và đưa ra chẩn đoán chính xác."
Về "Tracking", công nghệ theo dõi bóng được sử dụng để xác định xem bóng đã vượt qua vạch vôi hay chưa, ví dụ trong trường hợp cần xác định bàn thắng hợp lệ của bóng đá. "7 camera được lắp đặt ở các hướng khác nhau để nhận dạng không gian 3D, đo lường xem bóng đã vượt qua vạch vôi hay chưa. Nếu xác định là bàn thắng hợp lệ, thông tin sẽ được gửi ngay lập tức đến thiết bị đeo trên cổ tay của trọng tài" - ông nói.
Công nghệ này cũng được sử dụng để xác định bóng trong/ngoài sân trong tennis (ELC: Electronic Line Calling). Thông thường, một trận tennis có trọng tài chính, trọng tài biên và 8 trọng tài viên để xác định bóng chạm biên, nhưng một số giải đấu quốc tế chỉ sử dụng trọng tài chính, trọng tài biên và Hawk-Eye.
"Nhờ sự cải tiến của chức năng theo dõi, hiện nay các sân bóng chày chuyên nghiệp, bao gồm cả Major League, đã được trang bị 8 camera và hệ thống máy chủ để số hóa tất cả sự kiện diễn ra trên sân trong trận đấu. Ngoài việc ghi lại tất cả pha bóng, hệ thống còn phân tích vị trí của các đường chỉ khâu trên bóng với tốc độ khoảng 300 khung hình/giây, từ đó thu thập dữ liệu về trục quay, hướng quay và tốc độ quay của bóng."
Trong công nghệ theo dõi, việc sử dụng nhiều camera để ghi lại cùng một vị trí là rất quan trọng. Quỹ đạo của bóng được tạo ra bằng cách kết hợp hình ảnh từ nhiều góc độ khác nhau thành một hình ảnh 3D.
Đối với dữ liệu của con người, hệ thống thu thập dữ liệu dựa trên 29 điểm trên cơ thể như mắt, mũi, miệng, tai, vai, khuỷu tay, cổ tay, eo, đầu gối, mắt cá chân,... để nắm bắt toàn bộ chuyển động của cơ thể.
Kết quả có thể được tái hiện ngay lập tức và xem từ nhiều góc độ khác nhau. Tuy nhiên, việc tái tạo hình ảnh từ dữ liệu theo thời gian thực là 1 thách thức kỹ thuật. Do lượng dữ liệu khổng lồ cần thu thập và xử lý, hệ thống vẫn cần nhiều máy chủ quy mô lớn tại hiện trường để phân tích.
"Công nghệ này cũng được sử dụng để xác định việt vị trong bóng đá. Hệ thống lưu trữ dữ liệu về vị trí của bóng, đường việt vị và các cầu thủ tấn công tại thời điểm bóng được đá, cho phép trọng tài đưa ra phán quyết chính xác."
Công nghệ theo dõi này cho phép tái hiện trận đấu với hình ảnh sống động như trong trò chơi điện tử. Gần đây, cách thức thưởng thức thể thao cũng đã thay đổi, ví dụ như tái hiện các pha bóng nổi bật trong bóng chày từ mọi góc độ, hay tạo ra hình ảnh động thời gian thực của một trận đấu bóng bầu dục Mỹ theo phong cách phim hoạt hình.
"Mục tiêu của chúng tôi là thu hút thêm người hâm mộ, đặc biệt là giới trẻ. Trên thực tế, việc sử dụng hình ảnh hoạt hình mà giới trẻ yêu thích, kết hợp với dữ liệu theo dõi để tái hiện chính xác từng chuyển động của trận đấu, đã thu hút được sự quan tâm của họ. Việc thu hút giới trẻ là 1 thách thức lớn đối với 4 môn thể thao lớn của Mỹ, kết hợp yếu tố giải trí vào thể thao được xem là giải pháp để mở rộng lượng người hâm mộ."
Sony đang nỗ lực mở rộng ứng dụng của dữ liệu, không chỉ trong lĩnh vực truyền hình thể thao mà còn trong nhiều lĩnh vực giải trí mới như trò chơi điện tử và mô phỏng.
"Ban đầu, chúng tôi rất mạnh trong lĩnh vực thiết bị phát sóng nhất là truyền hình thể thao. Bây giờ, thể thao được xem là trụ cột tiếp theo. Sony luôn chú trọng việc sử dụng công nghệ để mang đến trải nghiệm giải trí đầy cảm xúc cho mọi người. Với quan điểm mang đến niềm vui cho người hâm mộ thông qua thể thao, chúng tôi chú ý đến Hawk-Eye, công ty đang hoạt động trong lĩnh vực cricket và các môn thể thao khác,từ đó mở rộng kinh doanh như hiện nay."
Sự tiến bộ của công nghệ đã mang đến nhiều cách thức thưởng thức thể thao hơn. Vậy tiềm năng của thế giới thể thao sẽ được mở rộng như thế nào trong tương lai?
"Ví dụ, video replay có thể được ứng dụng trong bất kỳ môn thể thao nào, gồm cả huấn luyện. Hiện tại, việc theo dõi những môn thể thao có nhiều va chạm như bóng bầu dục vẫn còn khó khăn, nhưng với sự phát triển của AI, phạm vi ứng dụng của công nghệ này sẽ mở rộng hơn nữa." Bên cạnh việc hỗ trợ trọng tài, các lĩnh vực huấn luyện và tương tác với người hâm mộ được kỳ vọng sẽ mang lại tiềm năng kinh doanh lớn trong tương lai.
"Trong bóng chày, công nghệ theo dõi chưa được sử dụng để hỗ trợ trọng tài, mà chủ yếu được dùng để thu thập dữ liệu và cung cấp cho các đội bóng, phục vụ cho việc huấn luyện cầu thủ và phân tích trận đấu. Điểm mấu chốt trong huấn luyện là giúp người chơi hiểu được vấn đề.
Trong tương lai, khi dữ liệu được tích lũy đầy đủ hơn, có thể xuất hiện các dịch vụ ứng dụng cá nhân. Về tương tác với người hâm mộ, ví dụ kết hợp với phim hoạt hình mà tôi đã đề cập, chúng tôi muốn tạo ra những nội dung dữ liệu mang đến góc nhìn mới lạ, đó cũng là mục tiêu của chúng tôi."
Yếu tố quyết định trong tình huống này chính là VAR (Video Assistant Referee). Liệu bóng đã ra khỏi đường biên ngang hay chưa? Câu trả lời cuối cùng đến từ hình ảnh phân tích cho thấy bóng vẫn còn chồng lên vạch vôi khoảng 1mm, giúp nó được công nhận.
Pha bóng được lưu truyền với tên gọi "1mm của Mitoma", khoảnh khắc kỳ diệu được tạo nên bởi công nghệ của Hawk-Eye Innovations thuộc tập đoàn Sony. Việc ứng dụng công nghệ trong lĩnh vực thể thao như thế này đang ngày càng phát triển mạnh mẽ.
Hawk-Eye được thành lập vào năm 2001 tại Anh và trở thành công ty con của Sony từ năm 2011. Ban đầu, họ phát triển công nghệ theo dõi chuyển động của bóng (tracking) trong môn cricket. Hiện tại, công nghệ này được sử dụng trong nhiều môn thể thao như bóng đá, bóng chày, quần vợt,...
Bên cạnh hỗ trợ trọng tài đưa ra quyết định chính xác như trong trường hợp VAR ở trên hay xác định bóng chạm biên trong tennis, dữ liệu thu thập được còn được sử dụng cho huấn luyện và tăng cường sự tương tác với người hâm mộ.
Ông Hara Tomoaki, Giám đốc Sony Sports Entertainment, phụ trách kinh doanh của Hawk-Eye tại Nhật Bản, cho biết: "Hawk-Eye có thế mạnh trong dịch vụ hỗ trợ trọng tài, chúng tôi đang hợp tác trực tiếp với các giải đấu và liên đoàn thể thao trên thế giới trong các môn như bóng đá và bóng chày. Công nghệ được sử dụng tại hơn 90 quốc gia và vùng lãnh thổ, 500 sân vận động, hơn 20.000 sự kiện mỗi năm trong hơn 25 môn thể thao."
Công nghệ cốt lõi của Hawk-Eye bao gồm ba yếu tố: Video Replay, Tracking và Data Acquisition. Đặc biệt, trong "Video Replay" của VAR, Hawk-Eye vận hành hệ thống dựa trên quy tắc của FIFA để cung cấp cho trọng tài những hình ảnh rõ ràng nhất. Các kỹ thuật viên vận hành VAR cũng phải có bằng trọng tài và được đào tạo cùng trọng tài trên sân bóng.
Ngoài bóng đá, công nghệ này còn được sử dụng trong hệ thống Challenge System của giải bóng chuyền V-League nam nữ, hệ thống Video Judgement của giải bóng rổ B.League nam, TMO (Television Match Official) của giải bóng bầu dục League One, xác định hành vi vi phạm trong đua ngựa tại Nhật Bản.
Ông Hara chia sẻ: "Trong môn bóng bầu dục, nơi thường xuyên xảy ra va chạm mạnh, các cầu thủ bị nghi ngờ chấn động não phải tạm thời rời sân để được bác sĩ kiểm tra. Dịch vụ HIA (Head Injury Assessment) của chúng tôi sử dụng công nghệ phát lại video để xem xét từng tình huống nguy hiểm từ nhiều góc độ, giúp bác sĩ nắm rõ tình hình va chạm và đưa ra chẩn đoán chính xác."
Về "Tracking", công nghệ theo dõi bóng được sử dụng để xác định xem bóng đã vượt qua vạch vôi hay chưa, ví dụ trong trường hợp cần xác định bàn thắng hợp lệ của bóng đá. "7 camera được lắp đặt ở các hướng khác nhau để nhận dạng không gian 3D, đo lường xem bóng đã vượt qua vạch vôi hay chưa. Nếu xác định là bàn thắng hợp lệ, thông tin sẽ được gửi ngay lập tức đến thiết bị đeo trên cổ tay của trọng tài" - ông nói.
Công nghệ này cũng được sử dụng để xác định bóng trong/ngoài sân trong tennis (ELC: Electronic Line Calling). Thông thường, một trận tennis có trọng tài chính, trọng tài biên và 8 trọng tài viên để xác định bóng chạm biên, nhưng một số giải đấu quốc tế chỉ sử dụng trọng tài chính, trọng tài biên và Hawk-Eye.
"Nhờ sự cải tiến của chức năng theo dõi, hiện nay các sân bóng chày chuyên nghiệp, bao gồm cả Major League, đã được trang bị 8 camera và hệ thống máy chủ để số hóa tất cả sự kiện diễn ra trên sân trong trận đấu. Ngoài việc ghi lại tất cả pha bóng, hệ thống còn phân tích vị trí của các đường chỉ khâu trên bóng với tốc độ khoảng 300 khung hình/giây, từ đó thu thập dữ liệu về trục quay, hướng quay và tốc độ quay của bóng."
Trong công nghệ theo dõi, việc sử dụng nhiều camera để ghi lại cùng một vị trí là rất quan trọng. Quỹ đạo của bóng được tạo ra bằng cách kết hợp hình ảnh từ nhiều góc độ khác nhau thành một hình ảnh 3D.
Đối với dữ liệu của con người, hệ thống thu thập dữ liệu dựa trên 29 điểm trên cơ thể như mắt, mũi, miệng, tai, vai, khuỷu tay, cổ tay, eo, đầu gối, mắt cá chân,... để nắm bắt toàn bộ chuyển động của cơ thể.
Kết quả có thể được tái hiện ngay lập tức và xem từ nhiều góc độ khác nhau. Tuy nhiên, việc tái tạo hình ảnh từ dữ liệu theo thời gian thực là 1 thách thức kỹ thuật. Do lượng dữ liệu khổng lồ cần thu thập và xử lý, hệ thống vẫn cần nhiều máy chủ quy mô lớn tại hiện trường để phân tích.
"Công nghệ này cũng được sử dụng để xác định việt vị trong bóng đá. Hệ thống lưu trữ dữ liệu về vị trí của bóng, đường việt vị và các cầu thủ tấn công tại thời điểm bóng được đá, cho phép trọng tài đưa ra phán quyết chính xác."
Công nghệ theo dõi này cho phép tái hiện trận đấu với hình ảnh sống động như trong trò chơi điện tử. Gần đây, cách thức thưởng thức thể thao cũng đã thay đổi, ví dụ như tái hiện các pha bóng nổi bật trong bóng chày từ mọi góc độ, hay tạo ra hình ảnh động thời gian thực của một trận đấu bóng bầu dục Mỹ theo phong cách phim hoạt hình.
"Mục tiêu của chúng tôi là thu hút thêm người hâm mộ, đặc biệt là giới trẻ. Trên thực tế, việc sử dụng hình ảnh hoạt hình mà giới trẻ yêu thích, kết hợp với dữ liệu theo dõi để tái hiện chính xác từng chuyển động của trận đấu, đã thu hút được sự quan tâm của họ. Việc thu hút giới trẻ là 1 thách thức lớn đối với 4 môn thể thao lớn của Mỹ, kết hợp yếu tố giải trí vào thể thao được xem là giải pháp để mở rộng lượng người hâm mộ."
Sony đang nỗ lực mở rộng ứng dụng của dữ liệu, không chỉ trong lĩnh vực truyền hình thể thao mà còn trong nhiều lĩnh vực giải trí mới như trò chơi điện tử và mô phỏng.
"Ban đầu, chúng tôi rất mạnh trong lĩnh vực thiết bị phát sóng nhất là truyền hình thể thao. Bây giờ, thể thao được xem là trụ cột tiếp theo. Sony luôn chú trọng việc sử dụng công nghệ để mang đến trải nghiệm giải trí đầy cảm xúc cho mọi người. Với quan điểm mang đến niềm vui cho người hâm mộ thông qua thể thao, chúng tôi chú ý đến Hawk-Eye, công ty đang hoạt động trong lĩnh vực cricket và các môn thể thao khác,từ đó mở rộng kinh doanh như hiện nay."
Sự tiến bộ của công nghệ đã mang đến nhiều cách thức thưởng thức thể thao hơn. Vậy tiềm năng của thế giới thể thao sẽ được mở rộng như thế nào trong tương lai?
"Ví dụ, video replay có thể được ứng dụng trong bất kỳ môn thể thao nào, gồm cả huấn luyện. Hiện tại, việc theo dõi những môn thể thao có nhiều va chạm như bóng bầu dục vẫn còn khó khăn, nhưng với sự phát triển của AI, phạm vi ứng dụng của công nghệ này sẽ mở rộng hơn nữa." Bên cạnh việc hỗ trợ trọng tài, các lĩnh vực huấn luyện và tương tác với người hâm mộ được kỳ vọng sẽ mang lại tiềm năng kinh doanh lớn trong tương lai.
"Trong bóng chày, công nghệ theo dõi chưa được sử dụng để hỗ trợ trọng tài, mà chủ yếu được dùng để thu thập dữ liệu và cung cấp cho các đội bóng, phục vụ cho việc huấn luyện cầu thủ và phân tích trận đấu. Điểm mấu chốt trong huấn luyện là giúp người chơi hiểu được vấn đề.
Trong tương lai, khi dữ liệu được tích lũy đầy đủ hơn, có thể xuất hiện các dịch vụ ứng dụng cá nhân. Về tương tác với người hâm mộ, ví dụ kết hợp với phim hoạt hình mà tôi đã đề cập, chúng tôi muốn tạo ra những nội dung dữ liệu mang đến góc nhìn mới lạ, đó cũng là mục tiêu của chúng tôi."
