Khi TikTok chiếm lấy vị trí top1 ứng dụng được tải xuống nhiều nhất của Facebook và sau đó “cướp” luôn vị trí ứng dụng kiếm nhiều tiền nhất của Youtube, nhiều người đã từ bỏ công việc đang làm và đổi nghề thành Tiktoker.
Dù hứng chịu nhiều chỉ trích về content xấu, vô bổ và độc hại, Tiktok vẫn là sân chơi tốt cho người làm content chân chính, mong muốn tạo ra giá trị. Liu Bingxia (47 tuổi), chủ nhân của kênh Tiktok chuyên dạy về tiếng Trung, chính là minh chứng rõ nhất cho câu nói trên.
Thoạt nhìn, những video dạy học của cô giống như bất kỳ kênh cùng chủ đề nào. Liu Bingxia sẽ đứng trước bảng đen và đọc to những chữ viết bằng phấn trắng, sau đó cổ vũ học sinh trực tuyến đọc theo.
Tuy nhiên, Liu không phải giáo viên bình thường. Mỗi bài học trực tuyến của cô đều có sự tham gia của hàng nghìn người từ mọi nơi trên Trung Quốc. Hầu hết đều là phụ nữ, chủ yếu thuộc tầng lớp lao động và đến từ các nhóm dân tộc thiểu số. Điểm chung là họ đều khao khát con chữ.
Những học sinh đặc biệt này có thể tham gia lớp học ở mọi nơi và mọi thời điểm, từ công trường, bên đường cao tốc hay trên ruộng lúa, đôi khi tranh thủ chút giờ nghỉ ít ỏi để học. Tất cả đều ấp ủ mong muốn đổi đời, hoặc ít nhất là cải thiện cuộc sống hiện tại.
Trên thực tế, họ đa phần là những người bị hệ thống Trung Quốc bỏ sót. Trong quá khứ, vì quá nghèo nên các gia đình nông thôn thường ưu tiên cho con trai đi học hơn là con gái. Sự bất bình đẳng kéo dài đã để lại hệ lụy nghiêm trọng: ngày nay, ¾ số người bị mù chữ ở Trung Quốc là phụ nữ, bên cạnh người khuyết tật, dân tộc thiểu số hoặc người sống ở vùng sâu vùng xa.
Kênh TikTok của Liu
Đối với hàng triệu người phụ nữ, việc không biết chữ đã ảnh hưởng sâu sắc đến cả cuộc đời họ. Dễ thấy nhất là bị loại bỏ khỏi vòng việc làm công sở, gặp khó khăn khi sử những dịch vụ cơ bản của một công dân như mua vé tàu hay dùng smartphone. Kết cục là phải phụ thuộc vào gia đình hoặc bạn đời, điều này khiến họ dễ trở thành đối tượng bị ngược đãi và lạm dụng.
Những trung tâm giáo dục dành cho người lớn tại các thành phố trung ương đã mở ra cơ hội tiếp cận giáo dục cho nhóm người yếu thế. Tuy nhiên, nó lại hiếm khi được mở ở nông thôn, có thể vì chính quyền đã quá bận rộn để hoàn thành mục tiêu tất cả trẻ em đều được nhận giáo dục tiểu học (gần như hoàn thành).
Liu bắt đầu dạy trên Kuaishou vào tháng 5 năm ngoái. Xuất thân từ khu tự trị dân tộc Hồi Ninh Hạ - một vùng xa xôi phía tây bắc Trung Quốc với tỷ lệ mù chữ cao nhất cả nước, cô được truyền cảm hứng từ chính mảnh đất quê hương của mình, nơi những phụ nữ chất phác phải trải qua đau đớn và khinh rẻ từ chính gia đình vì không biết chữ.
Bản thân Liu chưa bao giờ học hết cấp 2. Là con gái duy nhất trong gia đình có 6 người con, việc học của Liu chưa bao giờ là ưu tiên hàng đầu của bố mẹ cô.
Sau khi dừng công việc kinh doanh nhỏ, Liu bắt đầu tự tìm tòi và xây dựng kênh TikTok của mình. Vượt qua những mặc cảm và kém tự tin do sống quá lâu trong một xã hội coi trọng đàn ông, cô dần quen hơn với việc đứng trước ống kính máy quay, và thành công thu hút hơn 43.000 follower trên Kuaishou.
Phần lớn khán giả của cô là phụ nữ trung niên và lão niên, nhiều người trong số đó xuất thân từ gia đình đông con ở miền tây Trung Quốc. Ngoài ra, còn có một số ít thanh thiếu niên bỏ học do gặp vấn đề với gia đình hoặc bố mẹ ly hôn.
Đối với Liu, điều cô đang làm hoàn toàn xuất phát từ đam mê. Các lớp học trực tuyến của Liu hoàn toàn miễn phí, dù cô cũng có bán các khóa học và bài tập bổ sung với giá 98 nhân dân tệ (13,4 USD), nhưng nó không đáng kể. Cô cho biết thu nhập tháng 8 chỉ khoảng 700 nhân dân tệ.
Những kênh TikTok chung định hướng với Liu
May mắn thay, việc làm tốt đẹp của Liu đã nhận được sự ủng hộ nhiệt tình từ gia đình. Chồng cô, một người lái xe, cùng 2 người con được học hành đầy đủ, đã khuyến khích cô làm những gì cô cho là đúng.
Biết rằng bản thân không phải giáo viên hoàn hảo do không có bằng cấp giảng dạy hoặc kinh nghiệm chuyên môn, Liu đã mua rất nhiều sách giáo khoa và tự học lại từ quyển lớp 1. Các chuyên gia sau khi biết việc làm của Liu đều cho rằng nhóm người như cô vẫn tạo ra sự khác biệt lớn trong xã hội.
“Trình độ học vấn không phải thứ quan trọng ở đây, miễn là việc giảng dạy của họ có hiệu quả, và họ đã tiếp cận được với nhiều người”, Jian Xiaoying, một giáo sư đã nghỉ hưu, chia sẻ.
Trẻ em không phải đối tượng duy nhất cần được hưởng giáo dục cơ bản
Tuy nhiên, kể từ khi tham gia lớp học của Liu, khả năng đọc của Pei đã tiến bộ rất nhanh. Bây giờ, bà có thể tự mình xử lý các giao dịch ngân hàng mà không cần nhờ vả chồng con. “Bà ấy học rất chăm chỉ và nhiệt tình, đôi khi dậy từ lúc 3 giờ sáng để tập viết”, chồng của Pei cho biết.
Đáng buồn thay, không phải ai cũng nhận được sự ủng hộ từ gia đình. Liu ước tính khoảng một nửa số chồng của các học sinh trong lớp cô phản đối việc vợ học trực tuyến. Yu, 43 tuổi đến từ Ninh Hạ, đã tham gia các lớp học của Liu được hơn ba tháng. Song chồng của Yu thường hay tức giận khi thấy cô học, có lần còn xé tập của cô ngay trong một buổi học trực tuyến với giáo viên.
Trước đây, Yu nói rằng chồng thường coi thường cô vì cô không biết chữ, nhưng bây giờ, anh ta thường phẫn nộ vì lo rằng việc Yu biết chữ sẽ trao cho cô nhiều quyền lực hơn trong gia đình.
Liu vẫn luôn hy vọng chính phủ Trung Quốc có thể hỗ trợ nhiều hơn để giúp đỡ những sinh viên như Yu. Ngoài ra, cô cũng mong muốn được đào tạo để trở thành một giáo viên có chuyên môn cao hơn. Liu đưa ra đề xuất nếu chính phủ có thể tổ chức các lớp học xóa mù chữ vào mùa đông, thời điểm người nông dân rảnh rỗi khỏi việc đồng áng, điều đó sẽ rất có ích.
Douyin và Kuaishou là 2 nền tảng phát triển chủ yếu của phong trào xóa mù chữ
Hiện tại, xu hướng dạy học trực tuyến cho những người bị mù chữ ngày càng mạnh mẽ hơn. Theo Liu, số lượng người tham gia vào các lớp học này đã tăng đột biến trong những tháng gần đây, một số lớp có thể thu hút hơn 500.000 người theo dõi.
Jian, giáo sư đã nghỉ hưu, cũng ủng hộ việc chính phủ can thiệp, thiết lập các tiêu chuẩn, cung cấp đào tạo - hướng dẫn, tổ chức đánh giá và đặt mức giá hợp lý cho tài liệu học tập. “Sẽ đi ngược lại mục đích giáo dục ban đầu nếu người làm nội dung muốn thu lợi nhuận”, ông nói.
Liu chỉ cảm thấy phấn khích khi thấy những bài học của mình đã chạm đến cuộc sống của mọi người như thế nào. Để bày tỏ lòng biết ơn, có người đã tặng cô một cái đùi cừu, lại có những người tự nhắn tin cảm ơn cô bằng con chữ họ đã học. “Họ nói với tôi rằng họ chưa bao giờ nghĩ có ngày bản thân có thể đọc và viết. Khoảnh khắc đó tôi nhận ra những gì mình làm thực sự có ý nghĩa”, Liu nói.
>>>TikTok ảnh hưởng đến 1 tỉ người dùng toàn cầu, vậy ai ảnh hưởng đến TikTok?
Nguồn: Sixthtone
Dù hứng chịu nhiều chỉ trích về content xấu, vô bổ và độc hại, Tiktok vẫn là sân chơi tốt cho người làm content chân chính, mong muốn tạo ra giá trị. Liu Bingxia (47 tuổi), chủ nhân của kênh Tiktok chuyên dạy về tiếng Trung, chính là minh chứng rõ nhất cho câu nói trên.
Tuy nhiên, Liu không phải giáo viên bình thường. Mỗi bài học trực tuyến của cô đều có sự tham gia của hàng nghìn người từ mọi nơi trên Trung Quốc. Hầu hết đều là phụ nữ, chủ yếu thuộc tầng lớp lao động và đến từ các nhóm dân tộc thiểu số. Điểm chung là họ đều khao khát con chữ.
Những học sinh đặc biệt này có thể tham gia lớp học ở mọi nơi và mọi thời điểm, từ công trường, bên đường cao tốc hay trên ruộng lúa, đôi khi tranh thủ chút giờ nghỉ ít ỏi để học. Tất cả đều ấp ủ mong muốn đổi đời, hoặc ít nhất là cải thiện cuộc sống hiện tại.
Những "đứa trẻ" bị giáo dục Trung Quốc bỏ quên
Những người làm content giống Liu là một phần của phong trào sử dụng mạng xã hội để giải quyết một vấn đề nhức nhối ở Trung Quốc: tỷ lệ mù chữ cao dai dẳng ở một số vùng của đất nước. Mặc dù đã có những bước tiến lớn để cải thiện khả năng tiếp cận giáo dục, nhưng Trung Quốc vẫn còn 2.7% dân số không biết chữ (giảm từ 4.1% năm 2010). Con số này tương đương hơn 37 triệu người.Trên thực tế, họ đa phần là những người bị hệ thống Trung Quốc bỏ sót. Trong quá khứ, vì quá nghèo nên các gia đình nông thôn thường ưu tiên cho con trai đi học hơn là con gái. Sự bất bình đẳng kéo dài đã để lại hệ lụy nghiêm trọng: ngày nay, ¾ số người bị mù chữ ở Trung Quốc là phụ nữ, bên cạnh người khuyết tật, dân tộc thiểu số hoặc người sống ở vùng sâu vùng xa.
Đối với hàng triệu người phụ nữ, việc không biết chữ đã ảnh hưởng sâu sắc đến cả cuộc đời họ. Dễ thấy nhất là bị loại bỏ khỏi vòng việc làm công sở, gặp khó khăn khi sử những dịch vụ cơ bản của một công dân như mua vé tàu hay dùng smartphone. Kết cục là phải phụ thuộc vào gia đình hoặc bạn đời, điều này khiến họ dễ trở thành đối tượng bị ngược đãi và lạm dụng.
Những trung tâm giáo dục dành cho người lớn tại các thành phố trung ương đã mở ra cơ hội tiếp cận giáo dục cho nhóm người yếu thế. Tuy nhiên, nó lại hiếm khi được mở ở nông thôn, có thể vì chính quyền đã quá bận rộn để hoàn thành mục tiêu tất cả trẻ em đều được nhận giáo dục tiểu học (gần như hoàn thành).
Nỗ lực mang con chữ đến nhiều phụ nữ hơn
Song thực tế đáng buồn này đang bắt đầu thay đổi nhờ sự bùng nổ của các nền tảng mạng xã hội, như Kuaishou và Douyin, phiên bản TikTok của Trung Quốc. Hiện có hơn 100 người tham gia các nền tảng này với mục đích dạy đọc viết cơ bản. Nhiều người như Liu đã thành công tiếp cận với lượng người xem khổng lồ.Liu bắt đầu dạy trên Kuaishou vào tháng 5 năm ngoái. Xuất thân từ khu tự trị dân tộc Hồi Ninh Hạ - một vùng xa xôi phía tây bắc Trung Quốc với tỷ lệ mù chữ cao nhất cả nước, cô được truyền cảm hứng từ chính mảnh đất quê hương của mình, nơi những phụ nữ chất phác phải trải qua đau đớn và khinh rẻ từ chính gia đình vì không biết chữ.
Sau khi dừng công việc kinh doanh nhỏ, Liu bắt đầu tự tìm tòi và xây dựng kênh TikTok của mình. Vượt qua những mặc cảm và kém tự tin do sống quá lâu trong một xã hội coi trọng đàn ông, cô dần quen hơn với việc đứng trước ống kính máy quay, và thành công thu hút hơn 43.000 follower trên Kuaishou.
Phần lớn khán giả của cô là phụ nữ trung niên và lão niên, nhiều người trong số đó xuất thân từ gia đình đông con ở miền tây Trung Quốc. Ngoài ra, còn có một số ít thanh thiếu niên bỏ học do gặp vấn đề với gia đình hoặc bố mẹ ly hôn.
Đối với Liu, điều cô đang làm hoàn toàn xuất phát từ đam mê. Các lớp học trực tuyến của Liu hoàn toàn miễn phí, dù cô cũng có bán các khóa học và bài tập bổ sung với giá 98 nhân dân tệ (13,4 USD), nhưng nó không đáng kể. Cô cho biết thu nhập tháng 8 chỉ khoảng 700 nhân dân tệ.
May mắn thay, việc làm tốt đẹp của Liu đã nhận được sự ủng hộ nhiệt tình từ gia đình. Chồng cô, một người lái xe, cùng 2 người con được học hành đầy đủ, đã khuyến khích cô làm những gì cô cho là đúng.
Biết rằng bản thân không phải giáo viên hoàn hảo do không có bằng cấp giảng dạy hoặc kinh nghiệm chuyên môn, Liu đã mua rất nhiều sách giáo khoa và tự học lại từ quyển lớp 1. Các chuyên gia sau khi biết việc làm của Liu đều cho rằng nhóm người như cô vẫn tạo ra sự khác biệt lớn trong xã hội.
“Trình độ học vấn không phải thứ quan trọng ở đây, miễn là việc giảng dạy của họ có hiệu quả, và họ đã tiếp cận được với nhiều người”, Jian Xiaoying, một giáo sư đã nghỉ hưu, chia sẻ.
Thay đổi cuộc sống
Việc làm ý nghĩa của Liu đã tạo ra thay đổi tích cực cho nhóm người yếu thế. Bà Pei Jue 59 tuổi, một thợ làm tóc với kinh nghiệm 30 năm, chưa một lần nào không cảm thấy xấu hổ và tự ti vì bản thân không biết chữ. Nhược điểm lớn này đã gây ra rất nhiều khó khăn khi bà bắt đầu kinh doanh, không thể rút tiền hoặc gửi tiền vào ngân hàng, ký các đơn đặt hàng, thậm chí Pei từng bị lừa mất tiền vì nhờ người khác chuyển tiền hộ.
Tuy nhiên, kể từ khi tham gia lớp học của Liu, khả năng đọc của Pei đã tiến bộ rất nhanh. Bây giờ, bà có thể tự mình xử lý các giao dịch ngân hàng mà không cần nhờ vả chồng con. “Bà ấy học rất chăm chỉ và nhiệt tình, đôi khi dậy từ lúc 3 giờ sáng để tập viết”, chồng của Pei cho biết.
Đáng buồn thay, không phải ai cũng nhận được sự ủng hộ từ gia đình. Liu ước tính khoảng một nửa số chồng của các học sinh trong lớp cô phản đối việc vợ học trực tuyến. Yu, 43 tuổi đến từ Ninh Hạ, đã tham gia các lớp học của Liu được hơn ba tháng. Song chồng của Yu thường hay tức giận khi thấy cô học, có lần còn xé tập của cô ngay trong một buổi học trực tuyến với giáo viên.
Trước đây, Yu nói rằng chồng thường coi thường cô vì cô không biết chữ, nhưng bây giờ, anh ta thường phẫn nộ vì lo rằng việc Yu biết chữ sẽ trao cho cô nhiều quyền lực hơn trong gia đình.
Liu vẫn luôn hy vọng chính phủ Trung Quốc có thể hỗ trợ nhiều hơn để giúp đỡ những sinh viên như Yu. Ngoài ra, cô cũng mong muốn được đào tạo để trở thành một giáo viên có chuyên môn cao hơn. Liu đưa ra đề xuất nếu chính phủ có thể tổ chức các lớp học xóa mù chữ vào mùa đông, thời điểm người nông dân rảnh rỗi khỏi việc đồng áng, điều đó sẽ rất có ích.
Hiện tại, xu hướng dạy học trực tuyến cho những người bị mù chữ ngày càng mạnh mẽ hơn. Theo Liu, số lượng người tham gia vào các lớp học này đã tăng đột biến trong những tháng gần đây, một số lớp có thể thu hút hơn 500.000 người theo dõi.
Cần có biện pháp quản lý
Các chuyên gia lo lắng rằng chính phủ có thể cần phải can thiệp để đảm bảo lớp học tự phát không vượt quá tầm kiểm soát. Wang, giáo sư tại Đại học Sư phạm Bắc Kinh, nói rằng những giáo viên tình nguyện như Liu có thể tạo ra lợi ích thực sự cho xã hội, nhưng cũng có khả năng sẽ có kẻ gian lợi dụng những học sinh đặc biệt này.Jian, giáo sư đã nghỉ hưu, cũng ủng hộ việc chính phủ can thiệp, thiết lập các tiêu chuẩn, cung cấp đào tạo - hướng dẫn, tổ chức đánh giá và đặt mức giá hợp lý cho tài liệu học tập. “Sẽ đi ngược lại mục đích giáo dục ban đầu nếu người làm nội dung muốn thu lợi nhuận”, ông nói.
Liu chỉ cảm thấy phấn khích khi thấy những bài học của mình đã chạm đến cuộc sống của mọi người như thế nào. Để bày tỏ lòng biết ơn, có người đã tặng cô một cái đùi cừu, lại có những người tự nhắn tin cảm ơn cô bằng con chữ họ đã học. “Họ nói với tôi rằng họ chưa bao giờ nghĩ có ngày bản thân có thể đọc và viết. Khoảnh khắc đó tôi nhận ra những gì mình làm thực sự có ý nghĩa”, Liu nói.
>>>TikTok ảnh hưởng đến 1 tỉ người dùng toàn cầu, vậy ai ảnh hưởng đến TikTok?
Nguồn: Sixthtone
