The Storm Riders
Writer
Tờ Wall Street Journal (WSJ) vừa đưa tin Amazon đã đạt cột mốc ấn tượng: hơn 1 triệu robot đang hoạt động trong các nhà kho của hãng, gần bằng số lượng nhân viên con người (khoảng 1,56 triệu). Trong bối cảnh số lượng nhân viên giảm dần và robot ngày càng thông minh, Amazon đang định hình lại cách vận hành kho hàng với sự kết hợp giữa con người và máy móc. Nhưng liệu sự bùng nổ robot này có thực sự mang lại hiệu quả và an toàn như kỳ vọng, hay đang đặt ra thách thức cho lực lượng lao động?
Amazon đã triển khai hơn 1 triệu robot trong các nhà kho, một con số tăng chóng mặt từ 750.000 robot vào năm 2023 và chỉ 200.000 vào năm 2019. Robot triệu thứ nhất được đưa vào hoạt động tại một trung tâm hoàn thiện đơn hàng ở Nhật Bản, tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI) để tối ưu hóa di chuyển, tăng hiệu quả đội robot lên 10% nhờ mô hình DeepFleet. Các robot như Sequoia (quản lý hàng tồn kho), Digit (robot hai chân di chuyển thùng rỗng), Vulcan (có cảm biến xúc giác để lấy hàng), Proteus (robot tự hành hoàn toàn) đang đảm nhận các công việc lặp lại như phân loại, vận chuyển, và đóng gói.
Hiện tại, khoảng 75% đơn hàng của Amazon được xử lý một phần bởi robot, giúp năng suất mỗi nhân viên tăng từ 175 gói hàng năm 2015 lên đến 3.870 gói hàng hiện nay. Điều này cho thấy robot đã giúp Amazon đáp ứng nhu cầu giao hàng nhanh chóng, đặc biệt trong các dịp mua sắm cao điểm như Prime Day. Nhưng khi robot ngày càng thông minh, số phận của lực lượng lao động con người đang ra sao?
Amazon hiện có khoảng 1,56 triệu nhân viên, chủ yếu làm việc tại các nhà kho. Tuy nhiên, số nhân viên trung bình tại mỗi kho đã giảm xuống còn 670 người, mức thấp nhất trong gần 20 năm. So với đỉnh điểm 1,6 triệu nhân viên vào năm 2021, Amazon đã cắt giảm hơn 100.000 việc làm, trong khi số robot tăng gấp đôi. CEO Andy Jassy từng thừa nhận rằng AI và robot sẽ giảm số lượng nhân viên, không chỉ ở nhà kho mà còn ở các bộ phận văn phòng. Amazon thậm chí đang thử nghiệm robot hình người giao hàng tại San Francisco, cho thấy tham vọng tự động hóa không chỉ giới hạn trong kho.
Amazon khẳng định robot không thay thế con người mà hỗ trợ họ, loại bỏ các công việc nặng nhọc và nhàm chán. Hãng đã đào tạo hơn 700.000 nhân viên từ năm 2019 cho các vai trò kỹ thuật cao như vận hành và bảo trì robot, với mức lương trung bình tăng từ 38.000 USD/năm lên 125.000-150.000 USD/năm. Ví dụ, nhân viên Neisha Cruz ở Arizona đã chuyển từ công việc lấy hàng sang giám sát hệ thống robot, với lương tăng gấp 2,5 lần. Nhưng liệu đây có phải bức tranh toàn cảnh, hay chỉ là một phần nhỏ của thực tế?
Robot đã mang lại hiệu quả vượt trội cho Amazon. Các hệ thống như Sequoia và Proteus giảm nhu cầu cúi người, leo thang, hay đi bộ dài trong kho, trong khi DeepFleet tối ưu hóa đường đi của robot để tránh tắc nghẽn. Amazon cho biết tỷ lệ tai nạn tại các kho có robot thấp hơn 15% và tỷ lệ nghỉ việc do tai nạn giảm 18% so với các kho không có robot vào năm 2022. Robot như Hercules, có thể nâng 567 kg, hay Sparrow, xử lý 65% hàng tồn kho, giúp giảm tải công việc nặng nhọc. Các biện pháp an toàn như áo vest phát tín hiệu radio hoặc rèm ánh sáng tự động dừng robot khi có người lại gần cũng được triển khai rộng rãi.
Tuy nhiên, thực tế không hoàn toàn lý tưởng. Một nghiên cứu từ Đại học Illinois Chicago cho thấy 41% nhân viên kho Amazon bị chấn thương trong công việc, và 70% trong số đó phải nghỉ không lương để hồi phục. Cục Quản lý An toàn và Sức khỏe Nghề nghiệp Hoa Kỳ (OSHA) chỉ trích Amazon vì môi trường làm việc rủi ro cao, với nhịp độ làm việc nhanh gây ra các rối loạn cơ xương. Các báo cáo khác cho thấy tự động hóa làm tăng cường độ công việc, khiến nhân viên cảm thấy mất kiểm soát và đối mặt với rủi ro tâm lý. Một số nhân viên chia sẻ rằng robot thường gặp trục trặc với các gói hàng có kích thước, trọng lượng khác nhau, vẫn cần con người can thiệp, nhưng họ lo ngại công việc sẽ sớm bị thay thế.
Sự bùng nổ robot tại Amazon không chỉ là câu chuyện công nghệ mà còn đặt ra câu hỏi lớn về tương lai việc làm. Nghiên cứu từ MIT cho thấy robot công nghiệp có thể làm giảm việc làm và lương ở các khu vực triển khai. Với 75% đơn hàng được xử lý bởi robot, ngày robot vượt số lượng nhân viên con người dường như không còn xa. Các nỗ lực thành lập công đoàn tại Amazon cũng gặp khó khăn, khi nhân viên lo sợ mất việc trước làn sóng tự động hóa.
Mặt khác, Amazon lập luận rằng tự động hóa tạo ra các công việc mới, như kỹ thuật viên robot hay chuyên gia AI. Hãng ước tính tiết kiệm được 10 tỷ USD mỗi năm vào năm 2030 nếu 30-40% đơn hàng tại Mỹ được xử lý bởi các cơ sở thế hệ mới. Tuy nhiên, các vai trò mới này đòi hỏi kỹ năng cao, trong khi phần lớn công nhân kho hiện tại có mức lương thấp và ít cơ hội nâng cấp kỹ năng. So với các ngành khác, xu hướng tự động hóa không chỉ giới hạn ở Amazon. Các công ty như DHL sử dụng robot để thay thế 4-6 công nhân mỗi ca, nhưng vẫn chuyển nhân viên sang các vai trò khác. Thị trường robot kho hàng toàn cầu được dự báo đạt 14 tỷ USD vào năm 2031, cho thấy tự động hóa là xu thế tất yếu.
Cộng đồng trên mạng xã hội rất sôi nổi về chủ đề này. Một số người khen ngợi Amazon vì hiệu quả vượt trội, nhưng nhiều ý kiến lo ngại về tương lai của công nhân kho. Một bình luận trên mạng xã hội nhận định: “Robot giúp giao hàng nhanh hơn, nhưng nếu điều kiện làm việc không cải thiện, con người sẽ chịu thiệt.” Amazon cần cân bằng giữa hiệu quả công nghệ và trách nhiệm xã hội để duy trì hình ảnh thương hiệu.
Amazon đã triển khai hơn 1 triệu robot trong các nhà kho, một con số tăng chóng mặt từ 750.000 robot vào năm 2023 và chỉ 200.000 vào năm 2019. Robot triệu thứ nhất được đưa vào hoạt động tại một trung tâm hoàn thiện đơn hàng ở Nhật Bản, tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI) để tối ưu hóa di chuyển, tăng hiệu quả đội robot lên 10% nhờ mô hình DeepFleet. Các robot như Sequoia (quản lý hàng tồn kho), Digit (robot hai chân di chuyển thùng rỗng), Vulcan (có cảm biến xúc giác để lấy hàng), Proteus (robot tự hành hoàn toàn) đang đảm nhận các công việc lặp lại như phân loại, vận chuyển, và đóng gói.
Hiện tại, khoảng 75% đơn hàng của Amazon được xử lý một phần bởi robot, giúp năng suất mỗi nhân viên tăng từ 175 gói hàng năm 2015 lên đến 3.870 gói hàng hiện nay. Điều này cho thấy robot đã giúp Amazon đáp ứng nhu cầu giao hàng nhanh chóng, đặc biệt trong các dịp mua sắm cao điểm như Prime Day. Nhưng khi robot ngày càng thông minh, số phận của lực lượng lao động con người đang ra sao?
Amazon hiện có khoảng 1,56 triệu nhân viên, chủ yếu làm việc tại các nhà kho. Tuy nhiên, số nhân viên trung bình tại mỗi kho đã giảm xuống còn 670 người, mức thấp nhất trong gần 20 năm. So với đỉnh điểm 1,6 triệu nhân viên vào năm 2021, Amazon đã cắt giảm hơn 100.000 việc làm, trong khi số robot tăng gấp đôi. CEO Andy Jassy từng thừa nhận rằng AI và robot sẽ giảm số lượng nhân viên, không chỉ ở nhà kho mà còn ở các bộ phận văn phòng. Amazon thậm chí đang thử nghiệm robot hình người giao hàng tại San Francisco, cho thấy tham vọng tự động hóa không chỉ giới hạn trong kho.
Amazon khẳng định robot không thay thế con người mà hỗ trợ họ, loại bỏ các công việc nặng nhọc và nhàm chán. Hãng đã đào tạo hơn 700.000 nhân viên từ năm 2019 cho các vai trò kỹ thuật cao như vận hành và bảo trì robot, với mức lương trung bình tăng từ 38.000 USD/năm lên 125.000-150.000 USD/năm. Ví dụ, nhân viên Neisha Cruz ở Arizona đã chuyển từ công việc lấy hàng sang giám sát hệ thống robot, với lương tăng gấp 2,5 lần. Nhưng liệu đây có phải bức tranh toàn cảnh, hay chỉ là một phần nhỏ của thực tế?
Robot đã mang lại hiệu quả vượt trội cho Amazon. Các hệ thống như Sequoia và Proteus giảm nhu cầu cúi người, leo thang, hay đi bộ dài trong kho, trong khi DeepFleet tối ưu hóa đường đi của robot để tránh tắc nghẽn. Amazon cho biết tỷ lệ tai nạn tại các kho có robot thấp hơn 15% và tỷ lệ nghỉ việc do tai nạn giảm 18% so với các kho không có robot vào năm 2022. Robot như Hercules, có thể nâng 567 kg, hay Sparrow, xử lý 65% hàng tồn kho, giúp giảm tải công việc nặng nhọc. Các biện pháp an toàn như áo vest phát tín hiệu radio hoặc rèm ánh sáng tự động dừng robot khi có người lại gần cũng được triển khai rộng rãi.
Tuy nhiên, thực tế không hoàn toàn lý tưởng. Một nghiên cứu từ Đại học Illinois Chicago cho thấy 41% nhân viên kho Amazon bị chấn thương trong công việc, và 70% trong số đó phải nghỉ không lương để hồi phục. Cục Quản lý An toàn và Sức khỏe Nghề nghiệp Hoa Kỳ (OSHA) chỉ trích Amazon vì môi trường làm việc rủi ro cao, với nhịp độ làm việc nhanh gây ra các rối loạn cơ xương. Các báo cáo khác cho thấy tự động hóa làm tăng cường độ công việc, khiến nhân viên cảm thấy mất kiểm soát và đối mặt với rủi ro tâm lý. Một số nhân viên chia sẻ rằng robot thường gặp trục trặc với các gói hàng có kích thước, trọng lượng khác nhau, vẫn cần con người can thiệp, nhưng họ lo ngại công việc sẽ sớm bị thay thế.
Sự bùng nổ robot tại Amazon không chỉ là câu chuyện công nghệ mà còn đặt ra câu hỏi lớn về tương lai việc làm. Nghiên cứu từ MIT cho thấy robot công nghiệp có thể làm giảm việc làm và lương ở các khu vực triển khai. Với 75% đơn hàng được xử lý bởi robot, ngày robot vượt số lượng nhân viên con người dường như không còn xa. Các nỗ lực thành lập công đoàn tại Amazon cũng gặp khó khăn, khi nhân viên lo sợ mất việc trước làn sóng tự động hóa.
Mặt khác, Amazon lập luận rằng tự động hóa tạo ra các công việc mới, như kỹ thuật viên robot hay chuyên gia AI. Hãng ước tính tiết kiệm được 10 tỷ USD mỗi năm vào năm 2030 nếu 30-40% đơn hàng tại Mỹ được xử lý bởi các cơ sở thế hệ mới. Tuy nhiên, các vai trò mới này đòi hỏi kỹ năng cao, trong khi phần lớn công nhân kho hiện tại có mức lương thấp và ít cơ hội nâng cấp kỹ năng. So với các ngành khác, xu hướng tự động hóa không chỉ giới hạn ở Amazon. Các công ty như DHL sử dụng robot để thay thế 4-6 công nhân mỗi ca, nhưng vẫn chuyển nhân viên sang các vai trò khác. Thị trường robot kho hàng toàn cầu được dự báo đạt 14 tỷ USD vào năm 2031, cho thấy tự động hóa là xu thế tất yếu.
Cộng đồng trên mạng xã hội rất sôi nổi về chủ đề này. Một số người khen ngợi Amazon vì hiệu quả vượt trội, nhưng nhiều ý kiến lo ngại về tương lai của công nhân kho. Một bình luận trên mạng xã hội nhận định: “Robot giúp giao hàng nhanh hơn, nhưng nếu điều kiện làm việc không cải thiện, con người sẽ chịu thiệt.” Amazon cần cân bằng giữa hiệu quả công nghệ và trách nhiệm xã hội để duy trì hình ảnh thương hiệu.
