ThanhDat
Intern Writer
Vào tháng 7/2025, một "lệnh cấm AI" toàn cầu do Pháp và Ấn Độ khởi xướng đã nhanh chóng lan rộng ra 60 quốc gia. Mục tiêu trực tiếp là DeepSeek, công ty AI hàng đầu Trung Quốc. Chỉ sau một đêm, ứng dụng này biến mất khỏi các cửa hàng ở 38 nước, để lại giao diện trống rỗng cho người dùng.
Tuy nhiên, đằng sau hành động này là sự can thiệp của Mỹ. Phó Tổng thống Cyrus Vance dù công khai phản đối các quy định AI, lại âm thầm thúc đẩy lệnh cấm thông qua việc phong tỏa công nghệ như dừng cung cấp chip Nvidia H100 cho Trung Quốc. Các chính sách tiêu chuẩn kép cũng thể hiện rõ: Đan Mạch cấm DeepSeek nhưng cho phép chính trị gia dùng nền tảng X. Các quốc gia thuộc Liên minh Five Eyes cũng góp phần dựng lên "vòng tròn nhỏ" về an ninh AI.
Lý do được đưa ra cho lệnh cấm, như "rủi ro dữ liệu" và "nguy cơ an ninh", lại thiếu bằng chứng cụ thể. Các báo cáo từ Đại học Quốc gia Seoul và Đan Mạch đều sao chép nội dung. Trong khi đó, EU lại dễ dãi với các hoạt động dữ liệu xuyên biên giới của Apple và Google, dù đang thực thi GDPR.
DeepSeek gây chú ý không chỉ vì có tới 136 triệu người dùng và lượt tải vượt qua ChatGPT, mà còn nhờ chi phí đào tạo chỉ 5,57 triệu USD (khoảng 139 tỉ VNĐ), thấp hơn nhiều so với OpenAI. Châu Âu từng sử dụng công nghệ của DeepSeek để phát triển Novo AI với chi phí tiết kiệm đến 100 triệu Euro (khoảng 2.670 tỉ VNĐ). Tổng thống Pháp Emmanuel Macron từng gọi AI Trung Quốc là "mối đe dọa", nhưng đến tháng 7 lại thay đổi thái độ, ca ngợi DeepSeek – điều phản ánh sự tụt hậu công nghệ nội địa của Pháp.
Đối mặt với áp lực, Trung Quốc không chọn cách phản ứng thụ động. DeepSeek chuyển sang mã nguồn mở theo chuẩn MIT, giúp các nhà phát triển toàn cầu triển khai mô hình riêng. Họ ra mắt DeepSeek-R1-Qwen3-8B nhẹ, chạy được trên điện thoại, tránh phụ thuộc điện toán đám mây. Họ mở rộng dịch vụ sang tiếng Ả Rập, tiếng Swahili và ký kết hợp tác với 10 quốc gia ASEAN. Học sinh châu Phi dùng DeepSeek để làm bài tập với chi phí thấp hơn GPT nhiều lần.
Ngay cả các công ty Mỹ như Microsoft và Nvidia cũng âm thầm hợp tác với DeepSeek vì lợi nhuận. Báo cáo AI Index 2025 của Đại học Stanford xác nhận DeepSeek-R1 vượt GPT-4 ở khả năng tạo văn bản, xử lý tiếng Trung và chi phí vận hành. Nhà nghiên cứu Li Zhe ví von: “Lệnh cấm giống như áp thuế lên tấm pin mặt trời – càng ngăn, Trung Quốc càng phát triển.”
Thực tế, "lệnh cấm" lại trở thành chiến dịch quảng bá miễn phí. Các nhà phát triển châu Âu ngay lập tức thiết lập 12 máy chủ riêng cho DeepSeek. Doanh nghiệp Đông Nam Á sử dụng DeepSeek bất chấp quy định EU. Một sinh viên Kenya dùng phiên bản gọn nhẹ của DeepSeek trên điện thoại rẻ tiền đã trúng tuyển đại học. Tạp chí Time nhận xét: “Mã Trung Quốc đã xé toạc bức màn sắt của nền giáo dục phương Tây”.
Lịch sử từng chứng minh rằng những lệnh cấm công nghệ như Nokia với iPhone hay xe điện đều thất bại. Trường hợp DeepSeek cũng không khác. Trung Quốc gửi thông điệp: "Mở cửa với AI là mở ra tương lai; còn đóng cửa sẽ dẫn đến cô lập." Các nước châu Âu bị chia rẽ, nhiều công ty Đức vẫn lén lút dùng DeepSeek để cắt giảm chi phí. Nông dân Mỹ tận dụng DeepSeek để theo dõi giá nông sản, phản đối chính sách kiểm soát chip.
Các quốc gia đang phát triển nhận ra AI là nền tảng công nghệ quan trọng. Khi AI trở thành nước và điện của kỷ nguyên hiện đại, ngăn chặn nó chính là hành động phản văn minh. Elon Musk từng nói: "AI không nên thuộc về một quốc gia, mà nên soi sáng toàn nhân loại." Khi các nước dựng tường, hàng triệu lập trình viên lại đang tìm cách vượt qua. Lịch sử luôn đứng về phía mở – và những ai cố khóa lại, sẽ sớm bị bỏ lại phía sau. (Sohu)
Tuy nhiên, đằng sau hành động này là sự can thiệp của Mỹ. Phó Tổng thống Cyrus Vance dù công khai phản đối các quy định AI, lại âm thầm thúc đẩy lệnh cấm thông qua việc phong tỏa công nghệ như dừng cung cấp chip Nvidia H100 cho Trung Quốc. Các chính sách tiêu chuẩn kép cũng thể hiện rõ: Đan Mạch cấm DeepSeek nhưng cho phép chính trị gia dùng nền tảng X. Các quốc gia thuộc Liên minh Five Eyes cũng góp phần dựng lên "vòng tròn nhỏ" về an ninh AI.
Lý do được đưa ra cho lệnh cấm, như "rủi ro dữ liệu" và "nguy cơ an ninh", lại thiếu bằng chứng cụ thể. Các báo cáo từ Đại học Quốc gia Seoul và Đan Mạch đều sao chép nội dung. Trong khi đó, EU lại dễ dãi với các hoạt động dữ liệu xuyên biên giới của Apple và Google, dù đang thực thi GDPR.
DeepSeek gây chú ý không chỉ vì có tới 136 triệu người dùng và lượt tải vượt qua ChatGPT, mà còn nhờ chi phí đào tạo chỉ 5,57 triệu USD (khoảng 139 tỉ VNĐ), thấp hơn nhiều so với OpenAI. Châu Âu từng sử dụng công nghệ của DeepSeek để phát triển Novo AI với chi phí tiết kiệm đến 100 triệu Euro (khoảng 2.670 tỉ VNĐ). Tổng thống Pháp Emmanuel Macron từng gọi AI Trung Quốc là "mối đe dọa", nhưng đến tháng 7 lại thay đổi thái độ, ca ngợi DeepSeek – điều phản ánh sự tụt hậu công nghệ nội địa của Pháp.
Phản công từ Trung Quốc và sự chia rẽ toàn cầu
Sáng kiến "cấm AI" không đạt được mục tiêu mà còn bộc lộ sự bất đồng giữa các nước phương Tây. Mỹ và Anh từ chối ký vào tuyên bố, trong đó Vance tuyên bố tại hội nghị Paris rằng "không ai kiểm soát được tôi". Anh lấy lý do "lợi ích quốc gia" và bị dư luận chế giễu. EU chi 200 tỉ Euro (khoảng 5,340 nghìn tỉ VNĐ) cho AI nhưng chỉ nắm 3% sức mạnh tính toán toàn cầu. Ấn Độ thì cấm DeepSeek nhưng lại phát triển IndusGPT. Hàn Quốc đầu tư 34 nghìn tỉ won (khoảng 607 nghìn tỉ VNĐ), thể hiện nỗi lo tụt hậu.
Đối mặt với áp lực, Trung Quốc không chọn cách phản ứng thụ động. DeepSeek chuyển sang mã nguồn mở theo chuẩn MIT, giúp các nhà phát triển toàn cầu triển khai mô hình riêng. Họ ra mắt DeepSeek-R1-Qwen3-8B nhẹ, chạy được trên điện thoại, tránh phụ thuộc điện toán đám mây. Họ mở rộng dịch vụ sang tiếng Ả Rập, tiếng Swahili và ký kết hợp tác với 10 quốc gia ASEAN. Học sinh châu Phi dùng DeepSeek để làm bài tập với chi phí thấp hơn GPT nhiều lần.
Ngay cả các công ty Mỹ như Microsoft và Nvidia cũng âm thầm hợp tác với DeepSeek vì lợi nhuận. Báo cáo AI Index 2025 của Đại học Stanford xác nhận DeepSeek-R1 vượt GPT-4 ở khả năng tạo văn bản, xử lý tiếng Trung và chi phí vận hành. Nhà nghiên cứu Li Zhe ví von: “Lệnh cấm giống như áp thuế lên tấm pin mặt trời – càng ngăn, Trung Quốc càng phát triển.”
Thực tế, "lệnh cấm" lại trở thành chiến dịch quảng bá miễn phí. Các nhà phát triển châu Âu ngay lập tức thiết lập 12 máy chủ riêng cho DeepSeek. Doanh nghiệp Đông Nam Á sử dụng DeepSeek bất chấp quy định EU. Một sinh viên Kenya dùng phiên bản gọn nhẹ của DeepSeek trên điện thoại rẻ tiền đã trúng tuyển đại học. Tạp chí Time nhận xét: “Mã Trung Quốc đã xé toạc bức màn sắt của nền giáo dục phương Tây”.
Lịch sử từng chứng minh rằng những lệnh cấm công nghệ như Nokia với iPhone hay xe điện đều thất bại. Trường hợp DeepSeek cũng không khác. Trung Quốc gửi thông điệp: "Mở cửa với AI là mở ra tương lai; còn đóng cửa sẽ dẫn đến cô lập." Các nước châu Âu bị chia rẽ, nhiều công ty Đức vẫn lén lút dùng DeepSeek để cắt giảm chi phí. Nông dân Mỹ tận dụng DeepSeek để theo dõi giá nông sản, phản đối chính sách kiểm soát chip.
Các quốc gia đang phát triển nhận ra AI là nền tảng công nghệ quan trọng. Khi AI trở thành nước và điện của kỷ nguyên hiện đại, ngăn chặn nó chính là hành động phản văn minh. Elon Musk từng nói: "AI không nên thuộc về một quốc gia, mà nên soi sáng toàn nhân loại." Khi các nước dựng tường, hàng triệu lập trình viên lại đang tìm cách vượt qua. Lịch sử luôn đứng về phía mở – và những ai cố khóa lại, sẽ sớm bị bỏ lại phía sau. (Sohu)
