The Kings
Moderator
Bạn có thể mở lịch trên điện thoại của mình và nhìn thấy điều này. Đó là tháng 10 năm 1582, cách đây đúng 442 năm. Nếu mở lịch năm, bạn thấy vẫn bình thường, tháng 10 có 31 ngày. Nhưng bấm vào chi tiết bạn sẽ thấy sự kỳ lạ:
Lịch năm rất bình thường.
Nhưng lịch chi tiết tháng 10, thứ Năm ngày 4 rồi ngày liền kề sau đó thứ Sáu ngày 15. Chuyện gì đã xảy ra?
Điều này liên quan đến câu chuyện lịch sử thú vị mà bạn có thể không được học ở trường.
Nó bắt đầu với Julius Caesar, một vị tướng và chính khách người La Mã sinh tháng 7 100 TCN ở Suburra, Ý, bị ám sát ngày 15 tháng 3, 44 TCN. Năm đó là năm 46 trước Công nguyên và ông vừa trở thành "Nhà ******* trọn đời" - Caesar là người cai trị duy nhất của Rome.
Trong số nhiều vấn đề mà ông cần giải quyết là Lịch La Mã, vốn đã rơi vào tình trạng hỗn loạn hoàn toàn.
Hãy xem, Lịch La Mã cũ dài 355 ngày. Để giữ cho nó phù hợp với năm dương lịch - thời gian Trái đất quay quanh Mặt trời - các tháng "nhuận" bổ sung gồm 22 hoặc 23 ngày được thêm vào sau mỗi hai năm. Điều đó đảm bảo rằng lịch được đồng bộ với các mùa.
Nhưng trong các cuộc chiến tranh và xung đột dân sự vào thế kỷ thứ nhất trước Công nguyên, những tháng nhuận này đã không được thêm vào đúng cách và lịch cũ đã không còn đồng bộ với năm dương lịch.
Caesar đã tham khảo ý kiến của các nhà thiên văn học giỏi nhất của Rome và đưa ra một giải pháp - Lịch Julian.
Lịch Julian mới này dựa trên ý tưởng rằng một năm dương lịch dài 365,25 ngày. Mỗi năm dương lịch sẽ có 365 ngày, và cứ bốn năm — chúng ta gọi là năm nhuận — một ngày sẽ được thêm vào cuối tháng Hai.
Một hệ thống đơn giản hơn và hiệu quả hơn nhiều.
Để đảm bảo lịch mới của mình bắt đầu đúng thời điểm, Caesar phải thêm hai tháng vào năm 46 TCN. Và vì vậy, năm 46 TCN, thật kỳ lạ, dài 445 ngày - chính thức là năm dài nhất trong lịch sử. Chẳng có gì ngạc nhiên khi nó được gọi là "annus confusionis" hay "năm của sự nhầm lẫn".
Nhưng có một vấn đề với Lịch Julian.
Nó hoạt động trên cơ sở một năm dài 365,25 ngày... nhưng thực tế một năm dài 365,2422 ngày. Điều này có nghĩa là Lịch Julian trôi lệch một ngày so với năm dương lịch sau mỗi thế kỷ hoặc lâu hơn.
Nghe có vẻ nhỏ, nhưng Lịch Julian đã được sử dụng trong hơn 1.600 năm.
Và vì vậy, đến thế kỷ 16, nó đã trôi lệch 14 ngày so với năm dương lịch. Điều này có nghĩa là (trong số những điều khác) Lễ Phục sinh không được tổ chức đúng ngày - một thực tế được coi là không thể chấp nhận được.
Các học giả và giáo sĩ đã vận động cải cách trong nhiều thập kỷ - ngay cả trong Thời kỳ Trung cổ, mọi người đã nhận thấy rằng Lịch Julian có nghĩa là Lễ Phục sinh không được tổ chức đúng thời điểm.
Vì vậy, vào năm 1582, Giáo hoàng Gregory XIII cuối cùng đã quyết định giải quyết vấn đề này.
Dưới thời Gregory, các nhà thiên văn học và toán học hàng đầu của thời đại đã tạo ra một phiên bản mới, được sửa đổi của Lịch Julian. Sự khác biệt chính là không có năm thế kỷ nào là năm nhuận trừ khi chia hết cho 400 (ví dụ: 2000).
Điều này ngăn chặn sự trôi dạt một ngày mỗi thế kỷ.
Lịch cũng cần được thiết lập lại.
Và, quan trọng là Gregory đã thiết lập lại nó vào thời điểm của Công đồng Nicaea vào năm 325 sau Công nguyên, khi phương pháp xác định ngày lễ Phục sinh được thiết lập — thay vì ngày sinh của Chúa Kitô hoặc ngày tạo ra Lịch Julian.
Vì vậy, 10 ngày, không phải 14, đã phải được loại bỏ.
Và vào năm 1582, Gregory đã ban hành một sắc lệnh có tên là "Inter gravissimas". Sắc lệnh này nêu rõ rằng phiên bản mới, đã sửa đổi của Lịch Julian sẽ được áp dụng vào năm đó.
Sự thay đổi sẽ diễn ra vào tháng 10, khi Thứ Năm ngày 4 sẽ tiếp theo là Thứ Sáu ngày 15, để điều chỉnh 10 ngày trôi dạt.
Sự thay đổi này đã được áp dụng ngay lập tức tại các Quốc gia Giáo hoàng, các quốc gia Ý, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha và Khối thịnh vượng chung Ba Lan-Litva.
Tại Pháp, nó được áp dụng vào tháng 12 - ngày 9 tiếp theo là ngày 20 - và đến năm 1584, toàn bộ Châu Âu theo Công giáo đã sử dụng Lịch Gregory.
Nhưng Châu Âu đã bị chia rẽ về mặt tôn giáo - cả các quốc gia Tin lành và Chính thống giáo đều coi lịch mới của Gregory về cơ bản là Công giáo và do đó đã phản đối nó.
Và vì vậy, trong một thời gian, việc vượt biên giới từ quốc gia này sang quốc gia khác cũng có thể liên quan đến việc tiến hoặc lùi 10 ngày.
Tuy nhiên, đến thế kỷ 18, người ta đã thấy rõ rằng độ chính xác của Lịch Gregory khiến nó tốt hơn Lịch Julian.
Phổ là quốc gia Tin lành đầu tiên chuyển sang, tiếp theo là Đan Mạch-Na Uy, Hà Lan Tin lành, Thụy Sĩ và các quốc gia khác. Vương quốc Anh chỉ áp dụng Lịch Gregory vào năm 1752 và Đạo luật của Quốc hội ban hành không hề đề cập đến Gregory.
Đến thời điểm đó, một ngày khác đã trôi qua, vì vậy 11 ngày phải bị xóa bỏ - vào năm 1752, ngày 2 tháng 9 được thay thế bằng ngày 14 tháng 9.
Đạo luật đó cũng thay đổi thời điểm bắt đầu năm pháp lý của Vương quốc Anh từ ngày 25 tháng 3 thành ngày 1 tháng 1, phù hợp với phần còn lại của châu Âu.
Và điều đó giải thích tại sao năm thuế của Anh vẫn kết thúc vào ngày 5 tháng 4 - 11 ngày sau ngày 25 tháng 3.
Một di tích lịch sử kỳ lạ.
Các quốc gia khác thậm chí còn chậm hơn - ở Nga, Lịch Gregory không được áp dụng cho đến năm 1918. Do đó, sự nhầm lẫn nổi tiếng xung quanh "Cách mạng Tháng Mười" năm 1917. Nó xảy ra vào ngày 25 tháng 10 theo Lịch Julian, nhưng vào ngày 7 tháng 11 theo Lịch Gregory.
Mặc dù Lịch Gregory hiện là lịch được sử dụng rộng rãi nhất trên thế giới, nhưng rất nhiều loại lịch khác được sử dụng cho mục đích tôn giáo hoặc truyền thống. Giống như lịch Hồi giáo Hijri, lịch của Nhật Bản, hoặc thậm chí là Lịch Julian cũ, vẫn được sử dụng trong Chính thống giáo.
Tất cả những loại lịch khác nhau này - cùng với việc loại bỏ ngày và thay đổi thời điểm bắt đầu năm mới - có thể khiến việc xác định niên đại các sự kiện lịch sử trở nên khó khăn một cách kỳ lạ.
Và càng quay ngược thời gian, mọi thứ càng trở nên phức tạp hơn.
"Điều đó xảy ra khi nào?" không phải là một câu hỏi đơn giản.
Ví dụ, William Shakespeare sinh ngày 23 tháng 4 năm 1564 theo Lịch Julian — nhưng lại sinh ngày 3 tháng 5 theo Lịch Gregory (áp dụng hồi tố).
Khi Lịch Gregory được mở rộng ngược thời gian, nó được gọi là "Lịch Gregorian Proleptic".
Trong mọi trường hợp, đó là câu chuyện về lý do tại sao ngày 4 tháng 10 năm 1582 lại được tiếp nối bằng ngày 15 tháng 10.
Việc có thể loại bỏ (hoặc thêm) những ngày vào lịch là lời nhắc nhở tuyệt vời về mối quan hệ kỳ lạ của chúng ta với thời gian, về cách một số thứ có vẻ vĩnh cửu - như ngày tháng - thực ra không phải vậy.
Lịch năm rất bình thường.
Nhưng lịch chi tiết tháng 10, thứ Năm ngày 4 rồi ngày liền kề sau đó thứ Sáu ngày 15. Chuyện gì đã xảy ra?
Điều này liên quan đến câu chuyện lịch sử thú vị mà bạn có thể không được học ở trường.
Nó bắt đầu với Julius Caesar, một vị tướng và chính khách người La Mã sinh tháng 7 100 TCN ở Suburra, Ý, bị ám sát ngày 15 tháng 3, 44 TCN. Năm đó là năm 46 trước Công nguyên và ông vừa trở thành "Nhà ******* trọn đời" - Caesar là người cai trị duy nhất của Rome.
Trong số nhiều vấn đề mà ông cần giải quyết là Lịch La Mã, vốn đã rơi vào tình trạng hỗn loạn hoàn toàn.
Hãy xem, Lịch La Mã cũ dài 355 ngày. Để giữ cho nó phù hợp với năm dương lịch - thời gian Trái đất quay quanh Mặt trời - các tháng "nhuận" bổ sung gồm 22 hoặc 23 ngày được thêm vào sau mỗi hai năm. Điều đó đảm bảo rằng lịch được đồng bộ với các mùa.
Nhưng trong các cuộc chiến tranh và xung đột dân sự vào thế kỷ thứ nhất trước Công nguyên, những tháng nhuận này đã không được thêm vào đúng cách và lịch cũ đã không còn đồng bộ với năm dương lịch.
Caesar đã tham khảo ý kiến của các nhà thiên văn học giỏi nhất của Rome và đưa ra một giải pháp - Lịch Julian.
Lịch Julian mới này dựa trên ý tưởng rằng một năm dương lịch dài 365,25 ngày. Mỗi năm dương lịch sẽ có 365 ngày, và cứ bốn năm — chúng ta gọi là năm nhuận — một ngày sẽ được thêm vào cuối tháng Hai.
Một hệ thống đơn giản hơn và hiệu quả hơn nhiều.
Để đảm bảo lịch mới của mình bắt đầu đúng thời điểm, Caesar phải thêm hai tháng vào năm 46 TCN. Và vì vậy, năm 46 TCN, thật kỳ lạ, dài 445 ngày - chính thức là năm dài nhất trong lịch sử. Chẳng có gì ngạc nhiên khi nó được gọi là "annus confusionis" hay "năm của sự nhầm lẫn".
Nhưng có một vấn đề với Lịch Julian.
Nó hoạt động trên cơ sở một năm dài 365,25 ngày... nhưng thực tế một năm dài 365,2422 ngày. Điều này có nghĩa là Lịch Julian trôi lệch một ngày so với năm dương lịch sau mỗi thế kỷ hoặc lâu hơn.
Nghe có vẻ nhỏ, nhưng Lịch Julian đã được sử dụng trong hơn 1.600 năm.
Và vì vậy, đến thế kỷ 16, nó đã trôi lệch 14 ngày so với năm dương lịch. Điều này có nghĩa là (trong số những điều khác) Lễ Phục sinh không được tổ chức đúng ngày - một thực tế được coi là không thể chấp nhận được.
Các học giả và giáo sĩ đã vận động cải cách trong nhiều thập kỷ - ngay cả trong Thời kỳ Trung cổ, mọi người đã nhận thấy rằng Lịch Julian có nghĩa là Lễ Phục sinh không được tổ chức đúng thời điểm.
Vì vậy, vào năm 1582, Giáo hoàng Gregory XIII cuối cùng đã quyết định giải quyết vấn đề này.
Dưới thời Gregory, các nhà thiên văn học và toán học hàng đầu của thời đại đã tạo ra một phiên bản mới, được sửa đổi của Lịch Julian. Sự khác biệt chính là không có năm thế kỷ nào là năm nhuận trừ khi chia hết cho 400 (ví dụ: 2000).
Điều này ngăn chặn sự trôi dạt một ngày mỗi thế kỷ.
Lịch cũng cần được thiết lập lại.
Và, quan trọng là Gregory đã thiết lập lại nó vào thời điểm của Công đồng Nicaea vào năm 325 sau Công nguyên, khi phương pháp xác định ngày lễ Phục sinh được thiết lập — thay vì ngày sinh của Chúa Kitô hoặc ngày tạo ra Lịch Julian.
Vì vậy, 10 ngày, không phải 14, đã phải được loại bỏ.
Và vào năm 1582, Gregory đã ban hành một sắc lệnh có tên là "Inter gravissimas". Sắc lệnh này nêu rõ rằng phiên bản mới, đã sửa đổi của Lịch Julian sẽ được áp dụng vào năm đó.
Sự thay đổi sẽ diễn ra vào tháng 10, khi Thứ Năm ngày 4 sẽ tiếp theo là Thứ Sáu ngày 15, để điều chỉnh 10 ngày trôi dạt.
Sự thay đổi này đã được áp dụng ngay lập tức tại các Quốc gia Giáo hoàng, các quốc gia Ý, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha và Khối thịnh vượng chung Ba Lan-Litva.
Tại Pháp, nó được áp dụng vào tháng 12 - ngày 9 tiếp theo là ngày 20 - và đến năm 1584, toàn bộ Châu Âu theo Công giáo đã sử dụng Lịch Gregory.
Nhưng Châu Âu đã bị chia rẽ về mặt tôn giáo - cả các quốc gia Tin lành và Chính thống giáo đều coi lịch mới của Gregory về cơ bản là Công giáo và do đó đã phản đối nó.
Và vì vậy, trong một thời gian, việc vượt biên giới từ quốc gia này sang quốc gia khác cũng có thể liên quan đến việc tiến hoặc lùi 10 ngày.
Tuy nhiên, đến thế kỷ 18, người ta đã thấy rõ rằng độ chính xác của Lịch Gregory khiến nó tốt hơn Lịch Julian.
Phổ là quốc gia Tin lành đầu tiên chuyển sang, tiếp theo là Đan Mạch-Na Uy, Hà Lan Tin lành, Thụy Sĩ và các quốc gia khác. Vương quốc Anh chỉ áp dụng Lịch Gregory vào năm 1752 và Đạo luật của Quốc hội ban hành không hề đề cập đến Gregory.
Đến thời điểm đó, một ngày khác đã trôi qua, vì vậy 11 ngày phải bị xóa bỏ - vào năm 1752, ngày 2 tháng 9 được thay thế bằng ngày 14 tháng 9.
Đạo luật đó cũng thay đổi thời điểm bắt đầu năm pháp lý của Vương quốc Anh từ ngày 25 tháng 3 thành ngày 1 tháng 1, phù hợp với phần còn lại của châu Âu.
Và điều đó giải thích tại sao năm thuế của Anh vẫn kết thúc vào ngày 5 tháng 4 - 11 ngày sau ngày 25 tháng 3.
Một di tích lịch sử kỳ lạ.
Các quốc gia khác thậm chí còn chậm hơn - ở Nga, Lịch Gregory không được áp dụng cho đến năm 1918. Do đó, sự nhầm lẫn nổi tiếng xung quanh "Cách mạng Tháng Mười" năm 1917. Nó xảy ra vào ngày 25 tháng 10 theo Lịch Julian, nhưng vào ngày 7 tháng 11 theo Lịch Gregory.
Mặc dù Lịch Gregory hiện là lịch được sử dụng rộng rãi nhất trên thế giới, nhưng rất nhiều loại lịch khác được sử dụng cho mục đích tôn giáo hoặc truyền thống. Giống như lịch Hồi giáo Hijri, lịch của Nhật Bản, hoặc thậm chí là Lịch Julian cũ, vẫn được sử dụng trong Chính thống giáo.
Tất cả những loại lịch khác nhau này - cùng với việc loại bỏ ngày và thay đổi thời điểm bắt đầu năm mới - có thể khiến việc xác định niên đại các sự kiện lịch sử trở nên khó khăn một cách kỳ lạ.
Và càng quay ngược thời gian, mọi thứ càng trở nên phức tạp hơn.
"Điều đó xảy ra khi nào?" không phải là một câu hỏi đơn giản.
Ví dụ, William Shakespeare sinh ngày 23 tháng 4 năm 1564 theo Lịch Julian — nhưng lại sinh ngày 3 tháng 5 theo Lịch Gregory (áp dụng hồi tố).
Khi Lịch Gregory được mở rộng ngược thời gian, nó được gọi là "Lịch Gregorian Proleptic".
Trong mọi trường hợp, đó là câu chuyện về lý do tại sao ngày 4 tháng 10 năm 1582 lại được tiếp nối bằng ngày 15 tháng 10.
Việc có thể loại bỏ (hoặc thêm) những ngày vào lịch là lời nhắc nhở tuyệt vời về mối quan hệ kỳ lạ của chúng ta với thời gian, về cách một số thứ có vẻ vĩnh cửu - như ngày tháng - thực ra không phải vậy.
