Lấy khoa học hiện đại "thách thức" y học cổ truyền, nền tảng bác sĩ trực tuyến lớn nhất Trung Quốc bị "bức tử"

[VNR Content]

Lizi, một nhân viên văn phòng 26 tuổi tại Bắc Kinh, từ lâu đã chán ngấy cảnh phải giải thích những câu chuyện hoang đường nhưng đầy nguy hiểm về sức khỏe và thuốc thang mà cha mẹ cô đưa ra. Làm thợ xây tại vùng hẻo lánh phía đông bắc Trung Quốc, khi còn nhỏ, cha mẹ Lizi thường trị sốt cho cô bằng mật gà, một loại thuốc cổ truyền của Trung Quốc. Đồng thời nhét một nhánh tỏi vào hậu môn mỗi khi cô bị tiêu chảy.
Cách duy nhất để thay đổi tư duy của hai vị phụ huynh mà mãi về sau Lizi mới nhận ra, là gửi cho họ các bài viết trên WeChat của tài khoản Dingxiangyuan (hay DXY, viết tắt của “khu vườn đinh hương” trong tiếng Trung Quốc). Đây là một nhà cung cấp thông tin y học có tiếng tăm, được cộng đồng y học Trung Quốc tin tưởng. Các tài khoản mạng xã hội của DXY, với tổng số lượt theo dõi ít nhất lên đến 30 triệu người, hay đề cập đến những vấn đề sức khỏe thường ngày, “bóc mẽ” sự thật đằng sau những thông tin hoang đường mà nhiều người tin “sái cổ” thông qua hoạt hình, tranh minh họa, nhiều bài tiểu luận. Bài viết của họ đủ dễ hiểu đối với cha mẹ của Lizi. “Họ không tin những gì tôi nói, nhưng lại tin các tài khoản WeChat kia” - cô tiết lộ.

Ngành công nghiệp y khoa trực tuyến​

Nhu cầu nắm bắt thông tin y khoa đáng tin cậy ngày càng tăng cao tại Trung Quốc, dẫn đến bùng nổ ngành công nghiệp y khoa trực tuyến trên Internet. Hàng chục ngàn bác sỹ đua nhau trở thành những người có ảnh hưởng trên mạng xã hội - KOL, trong đó những người nổi tiếng nhất có đến hàng triệu người theo dõi. DXY điều hành hàng loạt dịch vụ y khoa, gồm cả dịch vụ tư vấn trực tuyến và một diễn đàn dành cho y bác sỹ, được định giá hơn 1 tỷ USD với nguồn vốn từ các nhà đầu tư uy tín như IDG Capital và Tencent.

Nhưng hồi đầu tháng này, các tài khoản của DXY trên nhiều nền tảng mạng xã hội đã bất ngờ bị khóa. Cơ quan kiểm duyệt Trung Quốc vẫn định kỳ đóng cửa các tài khoản trực tuyến vì vi phạm những quy định của nhà nước, từ nội dung thô tục, khoe khoang của cải, cho đến quảng cáo tiền mã hóa. Trong trường hợp này, các nhà quản lý không đưa ra bất kỳ lý do cụ thể nào, nhưng có vẻ nguyên nhân xuất phát từ việc những tài khoản này đã lên tiếng thách thức ngành y học cổ truyền Trung Quốc. Đặc biệt xoáy sâu vào tính hiệu quả của thuốc cổ truyền trong chữa trị Covid-19, điều mà chính phủ nước này đang tích cực quảng bá.
Trước khi bị khóa, DXY được xem là một cái tên hiếm hoi dám đứng lên sử dụng luận cứ khoa học xác đáng, hòng chỉ trích những tập tục y học cổ truyền, như chữa cảm lạnh bằng nước gừng, tránh ăn đồ lạnh trong kỳ kinh nguyệt, không tắm trong một tháng sau sinh. Tháng 4 vừa qua, tài khoản của DXY đã đăng tải một bài viết cảnh báo rằng Lianhua Qingwen (Liên hoa Thanh ôn) - một loại thuốc cổ truyền Trung Quốc được chính phủ khuyến khích sử dụng - không hiệu quả trong ngăn ngừa Covid-19. Bài viết này sau đó đã bị xóa mất.

Tiếng nói của khoa học bị xem thường, chỉ trích​

Những người theo chủ nghĩa dân tộc tại Trung Quốc đã cáo buộc bài viết của DXY là “không yêu nước”. Chủ tịch Tập Cận Bình cũng là một người ủng hộ nhiệt tình các bài thuốc y học cổ truyền. Chúng ngày càng được xem là một phần quan trọng của nền văn hóa Trung Hoa. “Căng thẳng giữa thuốc Tây và thuốc cổ truyền đã tồn tại từ khi y học hiện đại ra đời vào thế kỷ 19. Đó không phải là điều đáng ngạc nhiên” - theo Yanzhong Huang, nhà nghiên cứu vấn đề Y học Toàn cầu tại Hội đồng Quan hệ Nước ngoài. “Điều đáng ngạc nhiên ở đây, vấn đề này lại trở thành một cuộc chiến giữa nỗ lực bảo vệ và thúc đẩy văn hóa Trung Quốc, với phía bên kia là sự tôn thờ sản phẩm nước ngoài”.
Những vấn đề về y tế cộng đồng đã và đang bị chính trị hóa, khi mà đổ lỗi cho Mỹ và bài trừ vắc-xin phương Tây bỗng trở thành một biểu tượng của lòng ái quốc. Một số còn chỉ trích DXY với cáo buộc họ ủng hộ quyền LGBTQIA và thuyết nam nữ bình quyền - những điều được xem là hệ tư tưởng phương Tây độc hại - bởi các tài khoản của DXY thường xuyên phê phán những liệu pháp chữa trị người đồng giới. Ngay cả khuyến cáo hình thức cắt ống dẫn tinh là phương pháp tránh thai đáng tin cậy cũng bị xem là biểu hiện của suy đồi đạo đức.
Nhiều người Trung Quốc thời gian qua gặp nhiều khó khăn trong việc tìm kiếm thông tin y học đáng tin cậy trên Internet, bởi các bộ máy tìm kiếm và ứng dụng mạng xã hội nước này ngập tràn thông tin sai lệch, quảng cáo gây hiểu nhầm,... dẫn đến nhiều vụ scandal nghiêm trọng trong quá khứ. Vài năm trở lại đây, lỗ hổng đó dần được lấp lại bởi các công ty chăm sóc sức khỏe tư nhân như DXY, cũng như “đội quân” bác sỹ chuyển hướng làm KOL.
Họ thường xuyên thực hiện video tư vấn trên Douyin, nói về nhiều bệnh phổ biến, những mẹo vặt bảo vệ sức khỏe, cuộc sống của các y bác sỹ. Đổi lại, họ có thêm thu nhập khi danh tiếng giúp bệnh nhân tìm đến nhiều hơn, nhiều công ty đặt hàng giới thiệu sản phẩm - theo Zhang Dalong, giám đốc công ty Xiongxiaoying chuyên quản lý các tài khoản xã hội của hơn 20.000 bác sỹ tại Trung Quốc.

Nhiều bác sỹ tại Trung Quốc trở thành người nổi tiếng trên mạng để tuyên truyền về y học hiện đại
Việc chính quyền triệt hạ DXY là lời cảnh báo các chuyên gia lĩnh vực y tế: muốn giữ sự nghiệp làm KOL, phải biết tự kiểm duyệt, lựa chọn thông tin đăng tải phù hợp hơn. Zhang cho biết công ty của anh khuyên các bác sỹ đừng nên chỉ trích y học cổ truyền Trung Quốc, hoặc tham gia thảo luận liên quan đến chủ đề chính trị và kinh doanh. Không nên bày tỏ quan điểm cá nhân 1 cách gay gắt, trực tiếp, nếu không muốn thành DXY thứ 2.

Không còn ai dám lên tiếng​

Dù các dịch vụ của DXY được sử dụng rất phổ biến trong ngành y, rất ít người lên tiếng công khai sau khi những tài khoản này bị khóa. Một bác sỹ nói rằng Weibo đã khóa tài khoản của anh trong 15 ngày, sau khi anh thể hiện sự ủng hộ với DXY trong một bài viết gần đây. “Điều đó khiến người ta lo sợ khi ủng hộ và ghi nhận khoa học” - anh nói. Vị bác sỹ cho biết trong tương lai, anh sẽ thận trọng hơn khi chỉ trích y học cổ truyền Trung Quốc.
Lizi, người thường xuyên chia sẻ bài viết của DXY với cha mẹ, đang nóng lòng chờ đợi các tài khoản này được mở trở lại. Những bài viết của DXY đã giúp cô thuyết phục cha mẹ cải thiện thói quen ăn uống. Lizi nói nhờ DXY, người mẹ 52 tuổi của cô đã lần đầu học được rằng bà cần đi khám HPV, tháo vòng tránh thai - thứ bà đặt từ hai thập kỷ trước nhằm tuân thủ chính sách một con của Trung Quốc - sau khi mãn kinh.
“DXY nhắm đến các đối tượng như cha mẹ chúng tôi, và những người ở vùng sâu vùng xa với lượng kiến thức y khoa hạn hẹp. Họ sẵn sàng phục vụ những con người bình thường và chân chất nhất. Đó chắc chắn không phải việc dễ dàng”.
Nhưng giờ, DXY đã bị chính quyền bức tử vì lên tiếng thách thức kinh nghiệm dân gian cũng như y học cổ truyền, liệu những người như Lizi còn có thể tìm sự trợ giúp đáng tin cậy từ ai?

>>>Streamer Trung Quốc bước vào thời kì kiểm duyệt gắt gao, từ hành vi đến lời nói, ăn mặc

Tham khảo: RestOfWorld