Thanh Phong
Editor
Theo cơ quan Thương mại và Phát triển của Liên Hợp quốc (UNCTAD), trí tuệ nhân tạo (AI) dự kiến sẽ đạt giá trị thị trường 4,8 nghìn tỷ USD vào năm 2033, nhưng lợi ích của công nghệ này vẫn còn tập trung cao độ.
UNCTAD cho biết vốn hóa thị trường AI sẽ tương đương với quy mô nền kinh tế của Đức. Công nghệ này mang lại lợi ích về năng suất và trở thành động lực nổi bật trong quá trình chuyển đổi số.
Tuy nhiên, cơ quan này cũng nêu lên những lo ngại về tự động hóa và thay thế việc làm, cảnh báo rằng AI có thể ảnh hưởng đến 40% việc làm trên toàn thế giới. Trên hết, AI không có bản chất bao trùm, nghĩa là lợi ích kinh tế từ công nghệ này vẫn "tập trung cao độ", báo cáo của UNCTAD cho biết thêm.
"Những lợi ích của tự động hóa do AI thúc đẩy thường có lợi cho vốn hơn là lao động, điều này có thể gia tăng bất bình đẳng và làm giảm lợi thế cạnh tranh của lao động giá rẻ ở các nền kinh tế đang phát triển", báo cáo cho biết.
Khả năng AI gây ra tình trạng thất nghiệp và bất bình đẳng là mối quan tâm lâu dài. Trước đó, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đưa ra những cảnh báo tương tự cách đây hơn một năm. Vào tháng 1, Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) đã công bố những phát hiện cho thấy có tới 41% nhà tuyển dụng đang có kế hoạch cắt giảm nhân sự ở những lĩnh vực mà AI có thể sao chép họ.
Tuy nhiên, báo cáo của UNCTAD cũng nêu bật sự bất bình đẳng giữa các quốc gia, với dữ liệu của Liên Hợp Quốc cho thấy 40% chi tiêu nghiên cứu và phát triển của các công ty toàn cầu về AI tập trung vào chỉ 100 công ty, chủ yếu là các công ty ở Hoa Kỳ và Trung Quốc.
Hơn nữa, báo cáo lưu ý rằng các công ty công nghệ hàng đầu, chẳng hạn như Apple, Nvidiavà Microsoft — những công ty sẽ được hưởng lợi từ sự bùng nổ của AI — có giá trị thị trường ngang bằng với tổng sản phẩm quốc nội của toàn bộ lục địa Châu Phi.
Sự thống trị của AI ở cấp độ quốc gia và doanh nghiệp này đe dọa sẽ nới rộng những khoảng cách công nghệ đó, khiến nhiều quốc gia có nguy cơ tụt hậu, UNCTAD cho biết. Báo cáo lưu ý rằng 118 quốc gia — chủ yếu ở Nam Bán cầu — không tham gia các cuộc thảo luận lớn về quản trị AI.
Khuyến nghị của Liên Hợp quốc
Nhưng AI không chỉ là về việc thay thế công việc, báo cáo cho biết, lưu ý rằng nó cũng có thể "tạo ra các ngành công nghiệp mới và trao quyền cho người lao động" — với điều kiện là có đủ đầu tư vào việc đào tạo lại và nâng cao kỹ năng.
Nhưng để các quốc gia đang phát triển không bị tụt hậu, họ phải "có một vị trí tại bàn" khi nói đến quy định về AI và khuôn khổ đạo đức, báo cáo cho biết.
Trong báo cáo của mình, UNCTAD đưa ra một số khuyến nghị cho cộng đồng quốc tế để thúc đẩy tăng trưởng toàn diện. Chúng bao gồm cơ chế công khai AI, cơ sở hạ tầng AI được chia sẻ, sử dụng các mô hình AI nguồn mở và các sáng kiến để chia sẻ kiến thức và tài nguyên AI.
Nguồn mở thường đề cập đến phần mềm trong đó mã nguồn được cung cấp miễn phí trên web để có thể sửa đổi và phân phối lại.
"AI có thể là chất xúc tác cho sự tiến bộ, đổi mới và thịnh vượng chung - nhưng chỉ khi các quốc gia chủ động định hình quỹ đạo của nó", báo cáo kết luận.
"Các khoản đầu tư chiến lược, quản trị toàn diện và hợp tác quốc tế là chìa khóa để đảm bảo rằng AI mang lại lợi ích cho tất cả mọi người, thay vì củng cố các chia rẽ hiện có".
UNCTAD cho biết vốn hóa thị trường AI sẽ tương đương với quy mô nền kinh tế của Đức. Công nghệ này mang lại lợi ích về năng suất và trở thành động lực nổi bật trong quá trình chuyển đổi số.
Tuy nhiên, cơ quan này cũng nêu lên những lo ngại về tự động hóa và thay thế việc làm, cảnh báo rằng AI có thể ảnh hưởng đến 40% việc làm trên toàn thế giới. Trên hết, AI không có bản chất bao trùm, nghĩa là lợi ích kinh tế từ công nghệ này vẫn "tập trung cao độ", báo cáo của UNCTAD cho biết thêm.
"Những lợi ích của tự động hóa do AI thúc đẩy thường có lợi cho vốn hơn là lao động, điều này có thể gia tăng bất bình đẳng và làm giảm lợi thế cạnh tranh của lao động giá rẻ ở các nền kinh tế đang phát triển", báo cáo cho biết.
Khả năng AI gây ra tình trạng thất nghiệp và bất bình đẳng là mối quan tâm lâu dài. Trước đó, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đưa ra những cảnh báo tương tự cách đây hơn một năm. Vào tháng 1, Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) đã công bố những phát hiện cho thấy có tới 41% nhà tuyển dụng đang có kế hoạch cắt giảm nhân sự ở những lĩnh vực mà AI có thể sao chép họ.
Tuy nhiên, báo cáo của UNCTAD cũng nêu bật sự bất bình đẳng giữa các quốc gia, với dữ liệu của Liên Hợp Quốc cho thấy 40% chi tiêu nghiên cứu và phát triển của các công ty toàn cầu về AI tập trung vào chỉ 100 công ty, chủ yếu là các công ty ở Hoa Kỳ và Trung Quốc.
Hơn nữa, báo cáo lưu ý rằng các công ty công nghệ hàng đầu, chẳng hạn như Apple, Nvidiavà Microsoft — những công ty sẽ được hưởng lợi từ sự bùng nổ của AI — có giá trị thị trường ngang bằng với tổng sản phẩm quốc nội của toàn bộ lục địa Châu Phi.
Sự thống trị của AI ở cấp độ quốc gia và doanh nghiệp này đe dọa sẽ nới rộng những khoảng cách công nghệ đó, khiến nhiều quốc gia có nguy cơ tụt hậu, UNCTAD cho biết. Báo cáo lưu ý rằng 118 quốc gia — chủ yếu ở Nam Bán cầu — không tham gia các cuộc thảo luận lớn về quản trị AI.
Khuyến nghị của Liên Hợp quốc
Nhưng AI không chỉ là về việc thay thế công việc, báo cáo cho biết, lưu ý rằng nó cũng có thể "tạo ra các ngành công nghiệp mới và trao quyền cho người lao động" — với điều kiện là có đủ đầu tư vào việc đào tạo lại và nâng cao kỹ năng.
Nhưng để các quốc gia đang phát triển không bị tụt hậu, họ phải "có một vị trí tại bàn" khi nói đến quy định về AI và khuôn khổ đạo đức, báo cáo cho biết.
Trong báo cáo của mình, UNCTAD đưa ra một số khuyến nghị cho cộng đồng quốc tế để thúc đẩy tăng trưởng toàn diện. Chúng bao gồm cơ chế công khai AI, cơ sở hạ tầng AI được chia sẻ, sử dụng các mô hình AI nguồn mở và các sáng kiến để chia sẻ kiến thức và tài nguyên AI.
Nguồn mở thường đề cập đến phần mềm trong đó mã nguồn được cung cấp miễn phí trên web để có thể sửa đổi và phân phối lại.
"AI có thể là chất xúc tác cho sự tiến bộ, đổi mới và thịnh vượng chung - nhưng chỉ khi các quốc gia chủ động định hình quỹ đạo của nó", báo cáo kết luận.
"Các khoản đầu tư chiến lược, quản trị toàn diện và hợp tác quốc tế là chìa khóa để đảm bảo rằng AI mang lại lợi ích cho tất cả mọi người, thay vì củng cố các chia rẽ hiện có".
