cpsmartyboy
Pearl
Việc thuần hóa ngựa đã thay đổi tiến trình lịch sử loài người nhưng các nhà khoa học đã cố gắng trong rất nhiều năm trời để tìm ra thời điểm chính xác con người thuần hóa được loài ngựa.
Mới đây, bằng chứng từ một nghiên cứu mới sử dụng phân tích ADN cho thấy, ngựa được thuần hóa lần đầu tiên cách đây 4.200 năm ở thảo nguyên thuộc khu vực Biển Đen, một phần của Nga ngày nay trước khi lan rộng ra khắp châu Á và châu Âu trong những thế kỷ sau đó.
Thật khó để xác định thời điểm và địa điểm thuần hóa ngựa vì sự kiện này không rõ ràng so với những loài động vật như gia súc thuần hóa. Thay vào đó, các nhà nghiên cứu phải làm việc với các bằng chứng gián tiếp, chẳng hạn như tổn thương răng cho thấy việc đeo dây cương hoặc các biểu tượng về loài ngựa thuộc các nền văn hóa khác nhau.
Tác giả chính của nghiên cứu là nhà cổ sinh vật học Ludovic Orlando, giám đốc nghiên cứu tại Trung tâm Nhân chủng học & Di truyền học Quốc gia Pháp.
Đồng tác giả nghiên cứu William Taylor, trợ lý giáo sư và người phụ trách khảo cổ học tại Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Đại học Colorad cho biết: “Truy tìm lại hoạt động của con người trong hồ sơ khảo cổ là một nhiệm vụ khó khăn và càng khó hơn khi phải tái hiện lại các mối quan hệ cổ xưa giữa người với ngựa, từ đó chúng ta thường chỉ có những dữ liệu rời rạc như xương ngựa”.
Với nghiên cứu mới nhất này, một nhóm các nhà khoa học quốc tế đã thu thập và giải trình tự bộ gen từ các phần di tích khai quật của 273 con ngựa cổ đại ở khắp châu Âu và châu Á. Sau đó họ so sánh chúng với ADN của những con ngựa hiện nay để xác định nguồn gốc của chúng.
Nhưng ADN lại kể một câu chuyện khác. Những con ngựa Botai sống cách đây 5.500 năm không có điểm gì giống với ngựa đã thuần hóa. Các địa điểm tiềm năng khác ở Anatolia, Siberia và bán đảo Iberia cũng không có dấu hiệu tương tự.
Orlando và nhóm của ông biết rằng khoảng thời gian từ 4.000 đến 6.000 năm trước là thời điểm quan trọng để điều tra thời điểm thuần hóa ngựa và xác định niên đại của những con ngựa cổ.
Các nhà nghiên cứu đã mở rộng cuộc tìm kiếm để cung cấp một bức tranh lớn hơn, cụ thể họ tiến hành điều tra ADN của những con ngựa cổ đại sống từ 50.000 năm TCN đến năm 200 TCN. Sau đó họ so sánh với ADN của ngựa hiện đại để xác định chính xác thời gian và địa điểm.
Taylor chia sẻ: “Việc thuần hóa ngựa là một cú đánh chớp nhoáng trong lịch sử loài người, dẫn đến những biến đổi xã hội đáng kinh ngạc, lan rộng và lâu dài trên khắp thế giới cổ đại. Ngựa nhanh hơn nhiều hệ thống giao thông của Âu-Á thời tiền sử, cho phép con người đi lại, liên lạc, buôn bán và di chuyển trên những quãng đường xa hơn mà trước đây không thể tưởng tượng”.
Đàn ngựa này sau đó đã di chuyển tới nhiều vùng đất và dần thay thế các nhóm ngựa hoang dã lang thang khắp Âu-Á trong vòng nhiều thế kỷ.
Orlando cho biết: “Dữ liệu của chúng tôi cho thấy từ 4.600-4.200 năm trước, những người chăn nuôi ở vùng Don-Volga đã tìm ra cách tăng đàn ngựa. Điều đó có nghĩa là họ có thể sinh sản ngày càng nhiều những con ngựa như vậy từ thế hệ này sang thế hệ khác. Họ cũng chọn ra những con ngựa có những đặc điểm cụ thể".
ADN của ngựa là bằng chứng về quá trình thuần hóa, bao gồm các gen liên quan đến hành vi thuần phục con người, sức bền, khả năng phục hồi căng thẳng và phần xương sống phát triển cứng cáp hơn để tăng khả năng tải hàng và con người. Tất cả những dữ liệu này đều có mối liên kết với loài ngựa hiện đại.
Cưỡi ngựa cũng như việc phát minh ra xe chiến giúp những con ngựa này dần thay thế các quần thể ngựa khác trong vòng 500 năm qua, từ đó thay đổi vĩnh viễn hoạt động di chuyển và chiến tranh của con người.
Orlando nói: “Lý do tại sao chúng tôi quan tâm nhiều đến ngựa là vì chúng được coi là một trong những loài động vật có ảnh hưởng nhất đến lịch sử loài người. Mối quan hệ chặt chẽ mà chúng ta có với loài vật này kéo dài cho đến đầu thế kỷ 20, thời kỳ mà động cơ xe máy tiếp quản các phương tiện giao thông".
Ở Địa Trung Hải và Lưỡng Hà, xe ngựa còn phục vụ hoạt động thương mại và chinh phục các vùng đất mới vì ngựa rất quan trọng trong vận chuyển con người và hàng hóa. Ở những nơi như Trung và Đông Á, ngựa cũng phục vụ chăn nuôi gia súc và đi cùng những người chăn ngựa di cư.
Orlando và nhóm của ông đã sử dụng các kỹ thuật ADN để phân biệt quần thể ngựa ban đầu này với nhiều loài khác. Các nhà nghiên cứu cuối cùng muốn hiểu toàn bộ cách thuần hóa ngựa, điều mà Orlando và các đồng nghiệp của ông đang tập trung thông qua dự án Pegasus. Điều này cũng sẽ giúp họ tìm hiểu làm thế nào ngựa nhà được đưa tới Bắc và Nam Mỹ.
Orlando chia sẻ: “Cho dù bây giờ chúng ta đã biết ngựa nhà xuất hiện đầu tiên ở đâu thì toàn bộ quá trình phát triển của chúng trên khắp thế giới và lịch sử lai tạo loài ngựa thành hàng trăm loại khác nhau mà chúng ta biết ngày nay vẫn còn gây tranh cãi. Ngoài ra, ngựa cũng là con vật của nông dân, chiến binh và vua. Chúng được tìm thấy ở các bối cảnh nông thôn, thành thị và trong các môi trường cực kỳ đa dạng, từ dãy Siberia lạnh nhất đến vùng núi Nepal. Chúng tôi muốn theo dõi các bối cảnh khác nhau đã định hình các đặc tính sinh học của loài ngựa ra sao".
Nghiên cứu đã được công bố trên tạp chí Nature mới đây.
Nguồn: CNN
Thật khó để xác định thời điểm và địa điểm thuần hóa ngựa vì sự kiện này không rõ ràng so với những loài động vật như gia súc thuần hóa. Thay vào đó, các nhà nghiên cứu phải làm việc với các bằng chứng gián tiếp, chẳng hạn như tổn thương răng cho thấy việc đeo dây cương hoặc các biểu tượng về loài ngựa thuộc các nền văn hóa khác nhau.
Tác giả chính của nghiên cứu là nhà cổ sinh vật học Ludovic Orlando, giám đốc nghiên cứu tại Trung tâm Nhân chủng học & Di truyền học Quốc gia Pháp.
Đồng tác giả nghiên cứu William Taylor, trợ lý giáo sư và người phụ trách khảo cổ học tại Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Đại học Colorad cho biết: “Truy tìm lại hoạt động của con người trong hồ sơ khảo cổ là một nhiệm vụ khó khăn và càng khó hơn khi phải tái hiện lại các mối quan hệ cổ xưa giữa người với ngựa, từ đó chúng ta thường chỉ có những dữ liệu rời rạc như xương ngựa”.
Cơ sở quan trọng cho quá trình thuần hóa ngựa
Nghiên cứu trước đây cho rằng quê hương ban đầu của những con ngựa thuần hóa là ở Botai, vùng ngày nay là miền bắc Kazakhstan ở Trung Á, bởi đây là nơi cung cấp bằng chứng khảo cổ học lâu đời nhất về những con vật này.Nhưng ADN lại kể một câu chuyện khác. Những con ngựa Botai sống cách đây 5.500 năm không có điểm gì giống với ngựa đã thuần hóa. Các địa điểm tiềm năng khác ở Anatolia, Siberia và bán đảo Iberia cũng không có dấu hiệu tương tự.
Các nhà nghiên cứu đã mở rộng cuộc tìm kiếm để cung cấp một bức tranh lớn hơn, cụ thể họ tiến hành điều tra ADN của những con ngựa cổ đại sống từ 50.000 năm TCN đến năm 200 TCN. Sau đó họ so sánh với ADN của ngựa hiện đại để xác định chính xác thời gian và địa điểm.
Taylor chia sẻ: “Việc thuần hóa ngựa là một cú đánh chớp nhoáng trong lịch sử loài người, dẫn đến những biến đổi xã hội đáng kinh ngạc, lan rộng và lâu dài trên khắp thế giới cổ đại. Ngựa nhanh hơn nhiều hệ thống giao thông của Âu-Á thời tiền sử, cho phép con người đi lại, liên lạc, buôn bán và di chuyển trên những quãng đường xa hơn mà trước đây không thể tưởng tượng”.
Sự phát triển của đàn ngựa thuần hóa
Các nhà nghiên cứu cho biết Eurasia từng là quê hương của các đàn ngựa khác biệt về mặt di truyền nhưng đã có một sự thay đổi đáng kể từ năm 2000 TCN đến năm 2200 TCN. Một quần thể ngựa sở hữu gen trội đã xuất hiện trên thảo nguyên Á-Âu ở Bắc Caucasus, phía đông sông Dnepr trong lưu vực sông Đông và sông Volga. Khu vực này hiện là một phần của Nga.Đàn ngựa này sau đó đã di chuyển tới nhiều vùng đất và dần thay thế các nhóm ngựa hoang dã lang thang khắp Âu-Á trong vòng nhiều thế kỷ.
Orlando cho biết: “Dữ liệu của chúng tôi cho thấy từ 4.600-4.200 năm trước, những người chăn nuôi ở vùng Don-Volga đã tìm ra cách tăng đàn ngựa. Điều đó có nghĩa là họ có thể sinh sản ngày càng nhiều những con ngựa như vậy từ thế hệ này sang thế hệ khác. Họ cũng chọn ra những con ngựa có những đặc điểm cụ thể".
ADN của ngựa là bằng chứng về quá trình thuần hóa, bao gồm các gen liên quan đến hành vi thuần phục con người, sức bền, khả năng phục hồi căng thẳng và phần xương sống phát triển cứng cáp hơn để tăng khả năng tải hàng và con người. Tất cả những dữ liệu này đều có mối liên kết với loài ngựa hiện đại.
Orlando nói: “Lý do tại sao chúng tôi quan tâm nhiều đến ngựa là vì chúng được coi là một trong những loài động vật có ảnh hưởng nhất đến lịch sử loài người. Mối quan hệ chặt chẽ mà chúng ta có với loài vật này kéo dài cho đến đầu thế kỷ 20, thời kỳ mà động cơ xe máy tiếp quản các phương tiện giao thông".
Ở Địa Trung Hải và Lưỡng Hà, xe ngựa còn phục vụ hoạt động thương mại và chinh phục các vùng đất mới vì ngựa rất quan trọng trong vận chuyển con người và hàng hóa. Ở những nơi như Trung và Đông Á, ngựa cũng phục vụ chăn nuôi gia súc và đi cùng những người chăn ngựa di cư.
Kỹ thuật truy xuất nguồn gốc ngựa
Taylor cho rằng dựa trên môi trường sống của ngựa, "việc thuần hóa ngựa đã biến các thảo nguyên trên thế giới thành các trung tâm văn hóa, trung tâm dân cư và cường quốc chính trị. Gần như ở khắp mọi nơi chúng đều có mặt, từ thảo nguyên ở châu Á đến Great Plains hay Pampas của châu Mỹ. Chúng đã định hình lại xã hội loài người gần như ngay lập tức”.
Orlando chia sẻ: “Cho dù bây giờ chúng ta đã biết ngựa nhà xuất hiện đầu tiên ở đâu thì toàn bộ quá trình phát triển của chúng trên khắp thế giới và lịch sử lai tạo loài ngựa thành hàng trăm loại khác nhau mà chúng ta biết ngày nay vẫn còn gây tranh cãi. Ngoài ra, ngựa cũng là con vật của nông dân, chiến binh và vua. Chúng được tìm thấy ở các bối cảnh nông thôn, thành thị và trong các môi trường cực kỳ đa dạng, từ dãy Siberia lạnh nhất đến vùng núi Nepal. Chúng tôi muốn theo dõi các bối cảnh khác nhau đã định hình các đặc tính sinh học của loài ngựa ra sao".
Nghiên cứu đã được công bố trên tạp chí Nature mới đây.
Nguồn: CNN
