Hail the Judge
Ta chơi xong không trả tiền, vậy đâu có gọi là bán
Trong một cuộc phỏng vấn với Axios vào cuối tháng 5/2025, CEO Dario Amodei của Anthropic – đối thủ cạnh tranh trực tiếp với OpenAI – đã gây sốc. Ông dự đoán rằng trong 5 năm tới, trí tuệ nhân tạo (AI) có thể khiến một nửa số công việc cấp thấp dành cho nhân viên mới ra trường biến mất, đặc biệt trong giới “lao động tri thức". Khác với giọng điệu lạc quan của Sam Altman từ OpenAI về viễn cảnh utopian (vườn địa đàng) của AI, Amodei mang đến một góc nhìn thực tế, gần gũi đầy lo ngại.
Dario Amodei, một nhà nghiên cứu AI kỳ cựu từng làm việc tại OpenAI trước khi đồng sáng lập Anthropic, không ngần ngại đưa ra lời cảnh báo: AI đang tiến hóa với tốc độ chóng mặt và sẽ thay thế nhiều công việc đòi hỏi tư duy, đặc biệt là các vị trí cấp thấp như phân tích dữ liệu, nhập liệu, dịch thuật cơ bản hoặc hỗ trợ khách hàng. Theo Amodei, trong 5 năm tới, khoảng 50% công việc này có nguy cơ bị tự động hóa. Điều này không có nghĩa là tất cả nhân viên mới ra trường sẽ thất nghiệp, mà là các công ty sẽ ưu tiên sử dụng AI để giảm chi phí và tăng hiệu quả.
So với Sam Altman, người thường nhấn mạnh tiềm năng của trí tuệ nhân tạo tổng quát (AGI) trong việc tạo ra một thế giới lý tưởng, Amodei tỏ ra thực tế hơn. Ông không phủ nhận tiềm năng của AI nhưng nhấn mạnh rằng sự phát triển này sẽ gây ra những xáo trộn lớn, đặc biệt cho những người trẻ mới bước vào thị trường lao động. Theo báo cáo của McKinsey (2024), khoảng 30% công việc hiện tại ở Mỹ có thể bị tự động hóa vào năm 2030, dự đoán của Amodei dường như còn quyết liệt hơn khi tập trung vào khoảng thời gian ngắn hơn – chỉ 5 năm.
Cách đây một năm, nhiều người vẫn coi AI như một công cụ “thú vị nhưng hạn chế”. Một số doanh nghiệp thậm chí cho rằng AI chỉ là “đồ chơi” dành cho những tác vụ đơn giản như viết bài quảng cáo ngắn hoặc tạo hình ảnh vui nhộn. Tuy nhiên, Amodei và nhiều chuyên gia khác khẳng định rằng AI đã vượt qua giai đoạn đó. Sự kết hợp của các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM), AI tạo video, mô hình thị giác-ngôn ngữ (VLM) đã đưa AI từ một công cụ chuyên biệt thành một “tác nhân tư duy” gần như tự chủ.
Sự kiện nổi bật nhất trong năm 2024 là sự ra mắt của Sora từ OpenAI, một công cụ tạo video từ văn bản có khả năng tạo ra các đoạn phim ngắn với chất lượng gần như thực tế. Theo bài đăng trên X của OpenAI ngày 9/12/2024, Sora có thể tạo video từ văn bản, làm sống động hình ảnh tĩnh, hoặc chỉnh sửa video hiện có với camera work và chuyển động tuân theo các quy luật vật lý cơ bản. Không chỉ OpenAI, các công ty như RunwayML với Gen-3 hay Pika Labs với Pika cũng đang cạnh tranh khốc liệt, tạo ra những video chất lượng cao chỉ trong vài giây.
Điểm đáng chú ý là sự xuất hiện của các mô hình “trọng lượng mở” (open-weight models) như Wan hay HunyuanVideo. Những mô hình này được công khai miễn phí, cho phép các lập trình viên và nhà phát triển trên toàn thế giới tinh chỉnh và cải tiến. Theo The Verge, chính sự phát triển của các mô hình open-weight đã tạo ra một làn sóng “dân chủ hóa AI”, khi không chỉ các gã khổng lồ công nghệ mà cả những cá nhân sở hữu GPU giá rẻ cũng có thể tạo ra nội dung chất lượng cao. Điều này tương tự như cuộc cách mạng trong lĩnh vực tạo hình ảnh trước đây, các mô hình như Stable Diffusion mở ra kỷ nguyên mới cho sáng tạo số.
Một trong những yếu tố thúc đẩy sự bùng nổ của AI là sự phát triển của mô hình khuếch tán (diffusion models) được sử dụng rộng rãi trong tạo hình ảnh và video. Theo MIT Technology Review, mô hình khuếch tán hoạt động bằng cách thêm nhiễu vào dữ liệu gốc và học cách loại bỏ nhiễu để tái tạo nội dung, cho phép tạo ra hình ảnh hoặc video từ các mô tả văn bản. Công nghệ này giờ đây đủ mạnh để chạy trên các GPU giá rẻ, mở ra cơ hội cho cả những nhà phát triển độc lập.
Một bước đột phá khác là khả năng xử lý “token dài” của các mô hình ngôn ngữ. Nếu như vào năm 2022, ChatGPT chỉ xử lý được khoảng 8.000 token (tương đương 8.000 từ hoặc ký tự trong tiếng Việt), thì đến năm 2025, các mô hình như GPT-4 của OpenAI hay Qwen3 của Alibaba đã đạt đến 1 triệu token, tương đương với nội dung của 10 cuốn sách cỡ nhỏ. Điều này giúp AI duy trì ngữ cảnh lâu hơn, giảm hiện tượng “ảo giác” (hallucination – tạo ra thông tin sai lệch), xử lý các nhiệm vụ phức tạp như phân tích tài liệu dài hoặc viết mã lập trình.
Sự cạnh tranh không chỉ đến từ những gã khổng lồ phương Tây. Các công ty Trung Quốc như Alibaba với Qwen3 hay DeepSeek AI với DeepSeek-R1-0528 đang cho thấy hiệu suất ngang ngửa, thậm chí vượt trội so với mô hình độc quyền của OpenAI và Anthropic trong một số bài kiểm tra (benchmark). Theo TechCrunch, Qwen3 đã đạt điểm số cao trong các bài kiểm tra về xử lý ngôn ngữ tự nhiên và lập trình, mở ra tiềm năng cho các ứng dụng đa dạng từ viết phần mềm đến dịch thuật thời gian thực.
Sự tiến hóa của AI không chỉ là câu chuyện công nghệ mà còn là cuộc cách mạng kinh tế. Với khả năng tạo video, viết mã, phân tích dữ liệu, AI đang đe dọa các công việc cấp thấp trong các lĩnh vực như quảng cáo, sản xuất nội dung, hỗ trợ khách hàng. Theo báo cáo của PwC (2024), các ngành chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bao gồm truyền thông (46% công việc có nguy cơ tự động hóa), tài chính (41%) và công nghệ thông tin (38%). Tại Việt Nam, nơi nhiều bạn trẻ mới ra trường làm việc trong các ngành như nhập liệu, dịch thuật, hoặc thiết kế cơ bản, nguy cơ này cũng không nhỏ.
Tuy nhiên, Amodei cũng nhấn mạnh rằng sự thay đổi này không chỉ mang tính “phá hủy”. AI mở ra cơ hội cho các ngành nghề mới, đặc biệt trong sáng tạo nội dung và phát triển công nghệ. Chẳng hạn, công cụ như Sora hay FramePack (một mô hình dựa trên Wan và HunyuanVideo) có thể giảm chi phí sản xuất video quảng cáo từ vài triệu USD (khoảng 25-50 tỷ VND) xuống chỉ còn vài trăm USD (khoảng 5-10 triệu VND). Điều này giúp các doanh nghiệp nhỏ tại Việt Nam tiếp cận các công cụ quảng cáo chất lượng cao, tạo cơ hội cạnh tranh với các công ty lớn.
Ngoài ra, sự xuất hiện của các mô hình open-weight cũng khuyến khích sự sáng tạo từ cộng đồng. Theo Wired, các nhà phát triển độc lập trên toàn cầu đang sử dụng các mô hình này để tạo ra ứng dụng mới, từ giáo dục trực tuyến đến trò chơi tương tác. Tại Việt Nam, các startup công nghệ có thể tận dụng những công cụ này để phát triển sản phẩm mà không cần đầu tư lớn vào cơ sở hạ tầng.
Dự đoán của Amodei có phần mạnh mẽ hơn so với các báo cáo khác. Chẳng hạn, báo cáo của World Economic Forum (2023) dự đoán rằng đến năm 2027, chỉ khoảng 25% công việc cấp thấp sẽ bị AI thay thế, thấp hơn con số 50% mà Amodei đưa ra. Tuy nhiên, sự khác biệt này có thể đến từ việc Amodei tập trung vào “lao động tri thức” – một lĩnh vực mà AI đang tiến bộ nhanh chóng. Ngược lại, Sam Altman của OpenAI lại có cái nhìn lạc quan hơn, nhấn mạnh rằng AI sẽ tạo ra nhiều việc làm mới hơn số lượng bị thay thế, đặc biệt trong các lĩnh vực như nghiên cứu khoa học và sáng tạo nghệ thuật.
Dario Amodei, một nhà nghiên cứu AI kỳ cựu từng làm việc tại OpenAI trước khi đồng sáng lập Anthropic, không ngần ngại đưa ra lời cảnh báo: AI đang tiến hóa với tốc độ chóng mặt và sẽ thay thế nhiều công việc đòi hỏi tư duy, đặc biệt là các vị trí cấp thấp như phân tích dữ liệu, nhập liệu, dịch thuật cơ bản hoặc hỗ trợ khách hàng. Theo Amodei, trong 5 năm tới, khoảng 50% công việc này có nguy cơ bị tự động hóa. Điều này không có nghĩa là tất cả nhân viên mới ra trường sẽ thất nghiệp, mà là các công ty sẽ ưu tiên sử dụng AI để giảm chi phí và tăng hiệu quả.
So với Sam Altman, người thường nhấn mạnh tiềm năng của trí tuệ nhân tạo tổng quát (AGI) trong việc tạo ra một thế giới lý tưởng, Amodei tỏ ra thực tế hơn. Ông không phủ nhận tiềm năng của AI nhưng nhấn mạnh rằng sự phát triển này sẽ gây ra những xáo trộn lớn, đặc biệt cho những người trẻ mới bước vào thị trường lao động. Theo báo cáo của McKinsey (2024), khoảng 30% công việc hiện tại ở Mỹ có thể bị tự động hóa vào năm 2030, dự đoán của Amodei dường như còn quyết liệt hơn khi tập trung vào khoảng thời gian ngắn hơn – chỉ 5 năm.
Cách đây một năm, nhiều người vẫn coi AI như một công cụ “thú vị nhưng hạn chế”. Một số doanh nghiệp thậm chí cho rằng AI chỉ là “đồ chơi” dành cho những tác vụ đơn giản như viết bài quảng cáo ngắn hoặc tạo hình ảnh vui nhộn. Tuy nhiên, Amodei và nhiều chuyên gia khác khẳng định rằng AI đã vượt qua giai đoạn đó. Sự kết hợp của các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM), AI tạo video, mô hình thị giác-ngôn ngữ (VLM) đã đưa AI từ một công cụ chuyên biệt thành một “tác nhân tư duy” gần như tự chủ.
Sự kiện nổi bật nhất trong năm 2024 là sự ra mắt của Sora từ OpenAI, một công cụ tạo video từ văn bản có khả năng tạo ra các đoạn phim ngắn với chất lượng gần như thực tế. Theo bài đăng trên X của OpenAI ngày 9/12/2024, Sora có thể tạo video từ văn bản, làm sống động hình ảnh tĩnh, hoặc chỉnh sửa video hiện có với camera work và chuyển động tuân theo các quy luật vật lý cơ bản. Không chỉ OpenAI, các công ty như RunwayML với Gen-3 hay Pika Labs với Pika cũng đang cạnh tranh khốc liệt, tạo ra những video chất lượng cao chỉ trong vài giây.
Điểm đáng chú ý là sự xuất hiện của các mô hình “trọng lượng mở” (open-weight models) như Wan hay HunyuanVideo. Những mô hình này được công khai miễn phí, cho phép các lập trình viên và nhà phát triển trên toàn thế giới tinh chỉnh và cải tiến. Theo The Verge, chính sự phát triển của các mô hình open-weight đã tạo ra một làn sóng “dân chủ hóa AI”, khi không chỉ các gã khổng lồ công nghệ mà cả những cá nhân sở hữu GPU giá rẻ cũng có thể tạo ra nội dung chất lượng cao. Điều này tương tự như cuộc cách mạng trong lĩnh vực tạo hình ảnh trước đây, các mô hình như Stable Diffusion mở ra kỷ nguyên mới cho sáng tạo số.
Một trong những yếu tố thúc đẩy sự bùng nổ của AI là sự phát triển của mô hình khuếch tán (diffusion models) được sử dụng rộng rãi trong tạo hình ảnh và video. Theo MIT Technology Review, mô hình khuếch tán hoạt động bằng cách thêm nhiễu vào dữ liệu gốc và học cách loại bỏ nhiễu để tái tạo nội dung, cho phép tạo ra hình ảnh hoặc video từ các mô tả văn bản. Công nghệ này giờ đây đủ mạnh để chạy trên các GPU giá rẻ, mở ra cơ hội cho cả những nhà phát triển độc lập.
Một bước đột phá khác là khả năng xử lý “token dài” của các mô hình ngôn ngữ. Nếu như vào năm 2022, ChatGPT chỉ xử lý được khoảng 8.000 token (tương đương 8.000 từ hoặc ký tự trong tiếng Việt), thì đến năm 2025, các mô hình như GPT-4 của OpenAI hay Qwen3 của Alibaba đã đạt đến 1 triệu token, tương đương với nội dung của 10 cuốn sách cỡ nhỏ. Điều này giúp AI duy trì ngữ cảnh lâu hơn, giảm hiện tượng “ảo giác” (hallucination – tạo ra thông tin sai lệch), xử lý các nhiệm vụ phức tạp như phân tích tài liệu dài hoặc viết mã lập trình.
Sự cạnh tranh không chỉ đến từ những gã khổng lồ phương Tây. Các công ty Trung Quốc như Alibaba với Qwen3 hay DeepSeek AI với DeepSeek-R1-0528 đang cho thấy hiệu suất ngang ngửa, thậm chí vượt trội so với mô hình độc quyền của OpenAI và Anthropic trong một số bài kiểm tra (benchmark). Theo TechCrunch, Qwen3 đã đạt điểm số cao trong các bài kiểm tra về xử lý ngôn ngữ tự nhiên và lập trình, mở ra tiềm năng cho các ứng dụng đa dạng từ viết phần mềm đến dịch thuật thời gian thực.
Sự tiến hóa của AI không chỉ là câu chuyện công nghệ mà còn là cuộc cách mạng kinh tế. Với khả năng tạo video, viết mã, phân tích dữ liệu, AI đang đe dọa các công việc cấp thấp trong các lĩnh vực như quảng cáo, sản xuất nội dung, hỗ trợ khách hàng. Theo báo cáo của PwC (2024), các ngành chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bao gồm truyền thông (46% công việc có nguy cơ tự động hóa), tài chính (41%) và công nghệ thông tin (38%). Tại Việt Nam, nơi nhiều bạn trẻ mới ra trường làm việc trong các ngành như nhập liệu, dịch thuật, hoặc thiết kế cơ bản, nguy cơ này cũng không nhỏ.
Tuy nhiên, Amodei cũng nhấn mạnh rằng sự thay đổi này không chỉ mang tính “phá hủy”. AI mở ra cơ hội cho các ngành nghề mới, đặc biệt trong sáng tạo nội dung và phát triển công nghệ. Chẳng hạn, công cụ như Sora hay FramePack (một mô hình dựa trên Wan và HunyuanVideo) có thể giảm chi phí sản xuất video quảng cáo từ vài triệu USD (khoảng 25-50 tỷ VND) xuống chỉ còn vài trăm USD (khoảng 5-10 triệu VND). Điều này giúp các doanh nghiệp nhỏ tại Việt Nam tiếp cận các công cụ quảng cáo chất lượng cao, tạo cơ hội cạnh tranh với các công ty lớn.
Ngoài ra, sự xuất hiện của các mô hình open-weight cũng khuyến khích sự sáng tạo từ cộng đồng. Theo Wired, các nhà phát triển độc lập trên toàn cầu đang sử dụng các mô hình này để tạo ra ứng dụng mới, từ giáo dục trực tuyến đến trò chơi tương tác. Tại Việt Nam, các startup công nghệ có thể tận dụng những công cụ này để phát triển sản phẩm mà không cần đầu tư lớn vào cơ sở hạ tầng.
Dự đoán của Amodei có phần mạnh mẽ hơn so với các báo cáo khác. Chẳng hạn, báo cáo của World Economic Forum (2023) dự đoán rằng đến năm 2027, chỉ khoảng 25% công việc cấp thấp sẽ bị AI thay thế, thấp hơn con số 50% mà Amodei đưa ra. Tuy nhiên, sự khác biệt này có thể đến từ việc Amodei tập trung vào “lao động tri thức” – một lĩnh vực mà AI đang tiến bộ nhanh chóng. Ngược lại, Sam Altman của OpenAI lại có cái nhìn lạc quan hơn, nhấn mạnh rằng AI sẽ tạo ra nhiều việc làm mới hơn số lượng bị thay thế, đặc biệt trong các lĩnh vực như nghiên cứu khoa học và sáng tạo nghệ thuật.
