Khôi Nguyên
Writer
Phiên tòa chống độc quyền mang tính lịch sử giữa tập đoàn Meta và Ủy ban Thương mại Liên bang Mỹ (FTC) đang diễn ra tại Washington D.C, với tâm điểm là phần thẩm vấn kéo dài của CEO Mark Zuckerberg. Trong khoảng 9 giờ đứng trước tòa trong hai ngày đầu tiên (14-15/4), Zuckerberg không chỉ tìm cách bảo vệ công ty trước cáo buộc độc quyền mà còn vô tình (hoặc hữu ý) hé lộ những góc khuất thú vị, bao gồm cả những ý tưởng chiến lược "điên rồ" và đầy bất ngờ mà Meta từng xem xét trong quá trình phát triển.
Những điểm chính
Cuộc đối đầu về định nghĩa thị trường và ý định độc quyền
Tuy nhiên, trọng tâm của phiên tòa vẫn là cáo buộc chống độc quyền của FTC. Cơ quan này cho rằng Meta đã độc quyền bất hợp pháp thị trường "dịch vụ mạng xã hội cá nhân" (tập trung kết nối bạn bè, gia đình) bằng cách thâu tóm Instagram và WhatsApp để "vô hiệu hóa" các đối thủ cạnh tranh tiềm năng. FTC đã đưa ra các tài liệu nội bộ cho thấy Zuckerberg từng lo ngại về sự phát triển nhanh chóng của Instagram và khả năng các ứng dụng nhắn tin như WhatsApp có thể lấn sân sang mạng xã hội.
Trong phần trả lời chất vấn, Zuckerberg tỏ ra lịch sự nhưng kiên quyết phản bác định nghĩa thị trường hẹp của FTC. Ông mô tả thị trường mạng xã hội là "linh hoạt" (fluid) và khẳng định các đối thủ cạnh tranh hàng đầu hiện nay của Meta bao gồm cả TikTok, YouTube và iMessage của Apple – những nền tảng không hoàn toàn khớp với định nghĩa "mạng xã hội cá nhân" của FTC. Ông cũng giải thích rằng các thông điệp marketing nhấn mạnh việc "kết nối bạn bè, gia đình" chỉ đơn giản là những khẩu hiệu có hiệu quả nhất trong thử nghiệm, và các tính năng của Meta cũng có sự chồng chéo với các dịch vụ khác như LinkedIn.
Zuckerberg tiếp tục bảo vệ các thương vụ mua lại, lập luận rằng chính sự đầu tư và nguồn lực của Meta đã biến Instagram và WhatsApp thành những nền tảng thành công như ngày nay.
Bối cảnh và những gì tiếp theo
Phiên tòa dự kiến kéo dài khoảng hai tháng. Mark Zuckerberg dự kiến sẽ tiếp tục phần trả lời chất vấn vào hôm nay (16/4), sau đó sẽ đến lượt cựu COO Sheryl Sandberg. Ngoài ra, tòa án cũng sẽ nghe lời khai từ lãnh đạo hiện tại và quá khứ của Instagram, WhatsApp, cũng như đại diện từ các công ty đối thủ như Snap, TikTok và Pinterest.
Vụ kiện này mang ý nghĩa sống còn đối với Meta, bởi nếu thua kiện, tòa án có thể yêu cầu chia tách, bán lại Instagram và/hoặc WhatsApp. Đây là phiên tòa chống độc quyền lớn thứ ba nhắm vào Big Tech tại Mỹ trong hai năm gần đây, diễn ra trong bối cảnh luật pháp và quan điểm về chống độc quyền trong lĩnh vực công nghệ đang được xem xét lại một cách toàn diện. Kết quả của vụ kiện Google Search trước đó (kết luận Google độc quyền) được cho là tạo đà thuận lợi cho FTC.
Lời khai của Zuckerberg trong hai ngày qua đã mang đến cái nhìn hiếm hoi vào quá trình ra quyết định và những kịch bản mà Meta từng cân nhắc. Dù ông nỗ lực bảo vệ công ty, những tiết lộ này cũng cung cấp thêm ngữ cảnh cho các lập luận của FTC về cách Meta nhìn nhận và đối phó với các đối thủ cạnh tranh trong quá khứ. Phiên tòa vẫn đang tiếp diễn với những diễn biến khó lường.
Những điểm chính
- CEO Meta Mark Zuckerberg đã trải qua 2 ngày đầu tiên (14-15/4) trả lời chất vấn trong phiên tòa chống độc quyền với Ủy ban Thương mại Liên bang Mỹ (FTC).
- Lời khai và các tài liệu nội bộ đã hé lộ nhiều ý tưởng chiến lược gây sốc mà Meta từng cân nhắc trong quá khứ, bao gồm: cố gắng mua Snapchat (6 tỷ USD năm 2013), xóa danh sách bạn bè Facebook của người dùng, tự tách Instagram thành công ty riêng, và tạo bảng tin toàn quảng cáo.
- Zuckerberg phản bác cáo buộc độc quyền của FTC, khẳng định thị trường mạng xã hội "linh hoạt" và cạnh tranh khốc liệt với cả TikTok, YouTube, iMessage, đồng thời cho rằng Meta đã góp phần lớn vào thành công của Instagram và WhatsApp.
- FTC tập trung vào việc chứng minh Meta độc quyền thị trường "mạng xã hội cá nhân" và có ý định mua lại Instagram/WhatsApp để "vô hiệu hóa" đối thủ cạnh tranh.
- Phiên tòa dự kiến kéo dài 2 tháng, có sự tham gia của nhiều nhân vật cấp cao (Sandberg, lãnh đạo IG/WA...) và có thể dẫn đến phán quyết buộc Meta phải bán Instagram/WhatsApp.
- Tự tách Instagram: Zuckerberg thừa nhận đã từng cân nhắc việc biến Instagram thành một công ty riêng biệt – chính ứng dụng mà Meta hiện đang phải đấu tranh pháp lý quyết liệt để giữ lại.
- Xóa sổ danh sách bạn bè Facebook: Vào năm 2022, khi tìm cách mang lại "phép màu" ban đầu cho Facebook, Zuckerberg đã đề xuất ý tưởng xóa danh sách bạn bè của người dùng để họ trải nghiệm lại "niềm vui bắt đầu từ đầu".
- Bảng tin toàn quảng cáo: Dựa trên lập luận rằng người dùng thấy quảng cáo cũng hấp dẫn như nội dung thông thường, Meta từng cân nhắc việc tạo ra một new feed chỉ hiển thị quảng cáo.
Cuộc đối đầu về định nghĩa thị trường và ý định độc quyền
Tuy nhiên, trọng tâm của phiên tòa vẫn là cáo buộc chống độc quyền của FTC. Cơ quan này cho rằng Meta đã độc quyền bất hợp pháp thị trường "dịch vụ mạng xã hội cá nhân" (tập trung kết nối bạn bè, gia đình) bằng cách thâu tóm Instagram và WhatsApp để "vô hiệu hóa" các đối thủ cạnh tranh tiềm năng. FTC đã đưa ra các tài liệu nội bộ cho thấy Zuckerberg từng lo ngại về sự phát triển nhanh chóng của Instagram và khả năng các ứng dụng nhắn tin như WhatsApp có thể lấn sân sang mạng xã hội.
Trong phần trả lời chất vấn, Zuckerberg tỏ ra lịch sự nhưng kiên quyết phản bác định nghĩa thị trường hẹp của FTC. Ông mô tả thị trường mạng xã hội là "linh hoạt" (fluid) và khẳng định các đối thủ cạnh tranh hàng đầu hiện nay của Meta bao gồm cả TikTok, YouTube và iMessage của Apple – những nền tảng không hoàn toàn khớp với định nghĩa "mạng xã hội cá nhân" của FTC. Ông cũng giải thích rằng các thông điệp marketing nhấn mạnh việc "kết nối bạn bè, gia đình" chỉ đơn giản là những khẩu hiệu có hiệu quả nhất trong thử nghiệm, và các tính năng của Meta cũng có sự chồng chéo với các dịch vụ khác như LinkedIn.
Zuckerberg tiếp tục bảo vệ các thương vụ mua lại, lập luận rằng chính sự đầu tư và nguồn lực của Meta đã biến Instagram và WhatsApp thành những nền tảng thành công như ngày nay.
Bối cảnh và những gì tiếp theo
Phiên tòa dự kiến kéo dài khoảng hai tháng. Mark Zuckerberg dự kiến sẽ tiếp tục phần trả lời chất vấn vào hôm nay (16/4), sau đó sẽ đến lượt cựu COO Sheryl Sandberg. Ngoài ra, tòa án cũng sẽ nghe lời khai từ lãnh đạo hiện tại và quá khứ của Instagram, WhatsApp, cũng như đại diện từ các công ty đối thủ như Snap, TikTok và Pinterest.
Vụ kiện này mang ý nghĩa sống còn đối với Meta, bởi nếu thua kiện, tòa án có thể yêu cầu chia tách, bán lại Instagram và/hoặc WhatsApp. Đây là phiên tòa chống độc quyền lớn thứ ba nhắm vào Big Tech tại Mỹ trong hai năm gần đây, diễn ra trong bối cảnh luật pháp và quan điểm về chống độc quyền trong lĩnh vực công nghệ đang được xem xét lại một cách toàn diện. Kết quả của vụ kiện Google Search trước đó (kết luận Google độc quyền) được cho là tạo đà thuận lợi cho FTC.
Lời khai của Zuckerberg trong hai ngày qua đã mang đến cái nhìn hiếm hoi vào quá trình ra quyết định và những kịch bản mà Meta từng cân nhắc. Dù ông nỗ lực bảo vệ công ty, những tiết lộ này cũng cung cấp thêm ngữ cảnh cho các lập luận của FTC về cách Meta nhìn nhận và đối phó với các đối thủ cạnh tranh trong quá khứ. Phiên tòa vẫn đang tiếp diễn với những diễn biến khó lường.
