Khánh Phạm
Writer
Một bài học hữu ích cho các nhà quản lý và nhà giáo dục ở ta.
Kể từ đầu học kỳ mùa xuân, các thông tin về việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong giáo dục đã xuất hiện dày đặc trên khắp Trung Quốc.
Gần đây, theo tờ Beijing Daily, Ủy ban Giáo dục thành phố Bắc Kinh cho biết họ sẽ ưu tiên xây dựng 11 kịch bản ứng dụng AI đầu tiên tại các trường tiểu học và trung học, đồng thời bắt tay vào phát triển 7 tác nhân "Jingwa". Trong tuần lễ khai giảng, Thành Đô cũng công bố danh sách các trường thí điểm đầu tiên áp dụng mô hình "trí tuệ nhân tạo + giảng dạy" cho cấp tiểu học và trung học cơ sở. Một số trường đã hợp tác với các công ty công nghệ để nghiên cứu chuyên sâu và triển khai thực tế các kịch bản "giáo dục + AI".
Tại kỳ họp Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc và Hội nghị Chính trị Hiệp thương Nhân dân Toàn quốc năm nay, sự kết hợp sâu rộng giữa AI và giáo dục đã trở thành tâm điểm chú ý. Trong phiên "kênh bộ trưởng" đầu tiên của kỳ họp thứ ba Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc lần thứ 14, câu hỏi đầu tiên mà Bộ trưởng Giáo dục Huai Jinpeng trả lời liên quan đến AI. Ông nhấn mạnh: "Trong lịch sử, mỗi cuộc cách mạng khoa học công nghệ và chuyển đổi công nghiệp lớn đều đặt ra những yêu cầu đặc biệt quan trọng cho xã hội, đặc biệt là giáo dục. Đây cũng là cơ hội lớn để cải cách và phát triển giáo dục."
Các chuyên gia nhận định rằng, ứng dụng AI trong giáo dục đã bắt đầu mang lại hiệu quả, với những lợi thế rõ rệt trong việc nâng cao hiệu quả giảng dạy, cải thiện trải nghiệm học tập và thúc đẩy công bằng giáo dục. Tuy nhiên, đằng sau sự phát triển mạnh mẽ này vẫn còn nhiều vấn đề cần được giải quyết.
Ứng dụng AI trong giáo dục cơ bản vẫn gây tranh cãi
Việc AI thâm nhập vào giáo dục không phải là chuyện mới. Từ câu hỏi "Dùng AI viết bài tập là trợ thủ hay kẻ phá hoại?" đến "Làm sao để AI trao quyền cho giáo dục?", sự xuất hiện của DeepSeek trong năm nay đã tạo nên một làn sóng mạnh mẽ, khiến mọi người nhận ra rằng xu hướng này là không thể tránh khỏi.
Trong kỳ họp Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc mới đây, ông Liu Qingfeng – đại biểu Quốc hội và Chủ tịch iFLYTEK – đã đưa ra hai đề xuất liên quan đến "AI + giáo dục". Ông chỉ ra rằng việc xây dựng ứng dụng AI trong giáo dục cơ bản ở Trung Quốc hiện chủ yếu phụ thuộc vào ngân sách dành cho số hóa giáo dục. Tuy nhiên, mức chi bình quân đầu người còn hạn chế, cơ cấu chi tiêu mang tính truyền thống, khiến việc phát triển và ứng dụng AI trong giảng dạy gặp khó khăn. Ông đề xuất tăng tỷ trọng đầu tư vào AI trong ngân sách công, đưa các trợ giảng thông minh và phát triển chương trình giảng dạy AI vào phạm vi tài trợ bình quân đầu người, đồng thời khuyến khích doanh nghiệp hỗ trợ các trường thực hiện dự án nghiên cứu khoa học và giáo dục AI.
Thực tế, nhiều công ty và học giả đang tích cực mở rộng ứng dụng AI trong giáo dục cơ bản, với sự hỗ trợ từ các chính sách thuận lợi. Vào tháng 1 năm nay, Ủy ban Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc và Quốc vụ viện đã ban hành "Đề cương Kế hoạch Xây dựng Quốc gia Mạnh về Giáo dục (2024-2035)", trong đó nhấn mạnh yêu cầu đẩy mạnh số hóa giáo dục để tạo ra con đường phát triển mới và định hình lợi thế cạnh tranh.
Ông Yao Kai, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Phát triển Tài năng Khoa học và Công nghệ Toàn cầu tại Đại học Fudan, chia sẻ rằng AI đang dần thay đổi mô hình giáo dục truyền thống. Việc sử dụng AI có thể mang đến trải nghiệm học tập cá nhân hóa dựa trên hành vi, sở thích và năng lực của học sinh. Đồng thời, công nghệ AI cải thiện hiệu quả tương tác trong giảng dạy, xây dựng môi trường học tập linh hoạt, theo dõi phản hồi của học sinh trong thời gian thực để điều chỉnh kịp thời.
Theo ông Yao Kai, để đào tạo nhân tài đáp ứng kỷ nguyên AI, cần bắt đầu từ việc xây dựng chương trình giảng dạy và sách giáo khoa phù hợp, thúc đẩy cải cách giảng dạy và chuyển đổi mô hình đào tạo. Cụ thể, cần tái cấu trúc chương trình học, làm phong phú tài liệu giảng dạy, nâng cao tính thích ứng của nội dung xung quanh yêu cầu nhân tài chất lượng cao trong thời đại AI. Đồng thời, kết hợp học trực tuyến và ngoại tuyến, học tập trung và phi tập trung, học trên lớp và thực địa, nhằm tạo ra mô hình giáo dục phù hợp với từng học sinh. Ông nói: "Trong mô hình lý tưởng, học sinh có thể truy cập tài nguyên học tập mọi lúc, mọi nơi, phá vỡ giới hạn thời gian và không gian".
Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích rõ ràng, những lo ngại tiềm ẩn từ AI cũng bắt đầu được ngành giáo dục chú ý. Một số ý kiến cho rằng cần đảm bảo việc số hóa giáo dục được thực hiện đúng mức, phù hợp và không gây hại, đồng thời kiểm soát chặt chẽ thời gian và phạm vi sử dụng đối với trẻ vị thành niên.
Ông Chu Triệu Huệ, nhà nghiên cứu tại Viện Khoa học Giáo dục Trung Quốc, chia sẻ rằng hiện nay, các tập đoàn công nghệ lớn đã tham gia sâu vào hệ thống giáo dục, cung cấp nền tảng phần mềm và phần cứng để thúc đẩy chuyển đổi số. Tuy nhiên, ngoài những vấn đề bề mặt như học sinh sao chép đáp án hay dùng AI để đối phó bài tập, cần chú ý đến những hệ quả sâu xa hơn. Ông cảnh báo về nguy cơ số hóa quá mức có thể dẫn đến "nhân cách thụ động", "nhân cách cô lập" hoặc "trí thông minh không toàn diện" trong môi trường "gia đình ảo". Dù AI mang lại sự hỗ trợ cá nhân hóa, nó có thể tước đi quyền tự khám phá và lựa chọn của học sinh, biến giáo viên thành "người phát ngôn" của các mô hình AI. Hiện tại, những vấn đề này chưa được quan tâm đúng mức và thiếu giải pháp hiệu quả.
Ông Chu Triệu Huệ nhấn mạnh: "Sự tinh vi của công cụ bên ngoài không thể thay thế trí tuệ và sự phát triển nhân cách của con người. Việc có nên dùng AI, dùng bao nhiêu và dùng như thế nào cần do các bên liên quan trong giáo dục tự quyết định, thay vì áp đặt từ bên ngoài."
Kể từ đầu học kỳ mùa xuân, các thông tin về việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong giáo dục đã xuất hiện dày đặc trên khắp Trung Quốc.
Gần đây, theo tờ Beijing Daily, Ủy ban Giáo dục thành phố Bắc Kinh cho biết họ sẽ ưu tiên xây dựng 11 kịch bản ứng dụng AI đầu tiên tại các trường tiểu học và trung học, đồng thời bắt tay vào phát triển 7 tác nhân "Jingwa". Trong tuần lễ khai giảng, Thành Đô cũng công bố danh sách các trường thí điểm đầu tiên áp dụng mô hình "trí tuệ nhân tạo + giảng dạy" cho cấp tiểu học và trung học cơ sở. Một số trường đã hợp tác với các công ty công nghệ để nghiên cứu chuyên sâu và triển khai thực tế các kịch bản "giáo dục + AI".
Tại kỳ họp Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc và Hội nghị Chính trị Hiệp thương Nhân dân Toàn quốc năm nay, sự kết hợp sâu rộng giữa AI và giáo dục đã trở thành tâm điểm chú ý. Trong phiên "kênh bộ trưởng" đầu tiên của kỳ họp thứ ba Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc lần thứ 14, câu hỏi đầu tiên mà Bộ trưởng Giáo dục Huai Jinpeng trả lời liên quan đến AI. Ông nhấn mạnh: "Trong lịch sử, mỗi cuộc cách mạng khoa học công nghệ và chuyển đổi công nghiệp lớn đều đặt ra những yêu cầu đặc biệt quan trọng cho xã hội, đặc biệt là giáo dục. Đây cũng là cơ hội lớn để cải cách và phát triển giáo dục."
Các chuyên gia nhận định rằng, ứng dụng AI trong giáo dục đã bắt đầu mang lại hiệu quả, với những lợi thế rõ rệt trong việc nâng cao hiệu quả giảng dạy, cải thiện trải nghiệm học tập và thúc đẩy công bằng giáo dục. Tuy nhiên, đằng sau sự phát triển mạnh mẽ này vẫn còn nhiều vấn đề cần được giải quyết.
Ứng dụng AI trong giáo dục cơ bản vẫn gây tranh cãi
Việc AI thâm nhập vào giáo dục không phải là chuyện mới. Từ câu hỏi "Dùng AI viết bài tập là trợ thủ hay kẻ phá hoại?" đến "Làm sao để AI trao quyền cho giáo dục?", sự xuất hiện của DeepSeek trong năm nay đã tạo nên một làn sóng mạnh mẽ, khiến mọi người nhận ra rằng xu hướng này là không thể tránh khỏi.
Trong kỳ họp Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc mới đây, ông Liu Qingfeng – đại biểu Quốc hội và Chủ tịch iFLYTEK – đã đưa ra hai đề xuất liên quan đến "AI + giáo dục". Ông chỉ ra rằng việc xây dựng ứng dụng AI trong giáo dục cơ bản ở Trung Quốc hiện chủ yếu phụ thuộc vào ngân sách dành cho số hóa giáo dục. Tuy nhiên, mức chi bình quân đầu người còn hạn chế, cơ cấu chi tiêu mang tính truyền thống, khiến việc phát triển và ứng dụng AI trong giảng dạy gặp khó khăn. Ông đề xuất tăng tỷ trọng đầu tư vào AI trong ngân sách công, đưa các trợ giảng thông minh và phát triển chương trình giảng dạy AI vào phạm vi tài trợ bình quân đầu người, đồng thời khuyến khích doanh nghiệp hỗ trợ các trường thực hiện dự án nghiên cứu khoa học và giáo dục AI.
Thực tế, nhiều công ty và học giả đang tích cực mở rộng ứng dụng AI trong giáo dục cơ bản, với sự hỗ trợ từ các chính sách thuận lợi. Vào tháng 1 năm nay, Ủy ban Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc và Quốc vụ viện đã ban hành "Đề cương Kế hoạch Xây dựng Quốc gia Mạnh về Giáo dục (2024-2035)", trong đó nhấn mạnh yêu cầu đẩy mạnh số hóa giáo dục để tạo ra con đường phát triển mới và định hình lợi thế cạnh tranh.
Ông Yao Kai, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Phát triển Tài năng Khoa học và Công nghệ Toàn cầu tại Đại học Fudan, chia sẻ rằng AI đang dần thay đổi mô hình giáo dục truyền thống. Việc sử dụng AI có thể mang đến trải nghiệm học tập cá nhân hóa dựa trên hành vi, sở thích và năng lực của học sinh. Đồng thời, công nghệ AI cải thiện hiệu quả tương tác trong giảng dạy, xây dựng môi trường học tập linh hoạt, theo dõi phản hồi của học sinh trong thời gian thực để điều chỉnh kịp thời.
Theo ông Yao Kai, để đào tạo nhân tài đáp ứng kỷ nguyên AI, cần bắt đầu từ việc xây dựng chương trình giảng dạy và sách giáo khoa phù hợp, thúc đẩy cải cách giảng dạy và chuyển đổi mô hình đào tạo. Cụ thể, cần tái cấu trúc chương trình học, làm phong phú tài liệu giảng dạy, nâng cao tính thích ứng của nội dung xung quanh yêu cầu nhân tài chất lượng cao trong thời đại AI. Đồng thời, kết hợp học trực tuyến và ngoại tuyến, học tập trung và phi tập trung, học trên lớp và thực địa, nhằm tạo ra mô hình giáo dục phù hợp với từng học sinh. Ông nói: "Trong mô hình lý tưởng, học sinh có thể truy cập tài nguyên học tập mọi lúc, mọi nơi, phá vỡ giới hạn thời gian và không gian".
Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích rõ ràng, những lo ngại tiềm ẩn từ AI cũng bắt đầu được ngành giáo dục chú ý. Một số ý kiến cho rằng cần đảm bảo việc số hóa giáo dục được thực hiện đúng mức, phù hợp và không gây hại, đồng thời kiểm soát chặt chẽ thời gian và phạm vi sử dụng đối với trẻ vị thành niên.
Ông Chu Triệu Huệ, nhà nghiên cứu tại Viện Khoa học Giáo dục Trung Quốc, chia sẻ rằng hiện nay, các tập đoàn công nghệ lớn đã tham gia sâu vào hệ thống giáo dục, cung cấp nền tảng phần mềm và phần cứng để thúc đẩy chuyển đổi số. Tuy nhiên, ngoài những vấn đề bề mặt như học sinh sao chép đáp án hay dùng AI để đối phó bài tập, cần chú ý đến những hệ quả sâu xa hơn. Ông cảnh báo về nguy cơ số hóa quá mức có thể dẫn đến "nhân cách thụ động", "nhân cách cô lập" hoặc "trí thông minh không toàn diện" trong môi trường "gia đình ảo". Dù AI mang lại sự hỗ trợ cá nhân hóa, nó có thể tước đi quyền tự khám phá và lựa chọn của học sinh, biến giáo viên thành "người phát ngôn" của các mô hình AI. Hiện tại, những vấn đề này chưa được quan tâm đúng mức và thiếu giải pháp hiệu quả.
Ông Chu Triệu Huệ nhấn mạnh: "Sự tinh vi của công cụ bên ngoài không thể thay thế trí tuệ và sự phát triển nhân cách của con người. Việc có nên dùng AI, dùng bao nhiêu và dùng như thế nào cần do các bên liên quan trong giáo dục tự quyết định, thay vì áp đặt từ bên ngoài."
