Mạc Đĩnh Chi, vị Trạng nguyên tài danh đất Việt, không chỉ nổi tiếng với trí tuệ uyên bác mà còn bởi tài ứng đối linh hoạt, khiến người đời khâm phục. Sinh thời, ông để lại nhiều giai thoại thể hiện trí thông minh hơn người, trong đó nổi bật nhất là những lần "đấu trí" bằng câu đối khiến hoàng đế nhà Nguyên cũng phải "nể phục".
Chuyện kể rằng, trong một lần đi sứ sang nhà Nguyên, đoàn sứ bộ của Mạc Đĩnh Chi do gặp bão, đến cửa ải trễ một ngày. Viên quan giữ ải cố tình gây khó dễ, ra vế đối "hóc búa": "Quá quan trì, quan quan bế, nguyện quá khách quá quan" (Qua cửa ải trễ, cửa quan đóng, mời khách qua đường qua cửa quan), ý muốn thử tài vị Trạng nguyên Đại Việt.
Không chút nao núng, Mạc Đĩnh Chi bình tĩnh đối lại: "Xuất đối dị, đối đối nan, thỉnh tiên sinh tiên đối" (Ra câu đối dễ, đối câu đối khó, mời tiên sinh đối trước). Câu đối đáp lại cực kỳ nhanh nhạy, vần điệu chỉnh chu, ý tứ sâu xa, khiến viên quan kia phải tâm phục khẩu phục, lập tức cho mở cửa ải.
Chưa dừng lại ở đó, khi diện kiến hoàng đế nhà Nguyên, Mạc Đĩnh Chi tiếp tục khiến triều đình "choáng ngợp" bởi tài ứng đối xuất chúng. Trước vế đối đầy ẩn ý của hoàng đế: "Nhật: hỏa; vân: yên; bạch đàn thiêu tàn ngọc thỏ" (Mặt trời là lửa, mây là khói, ban ngày đốt cháy vầng trăng), ngầm khẳng định uy quyền "thiên triều" như mặt trời có thể thiêu rụi các nước nhỏ bé như mặt trăng, Mạc Đĩnh Chi đã đáp trả cực kỳ thông minh: "Nguyệt: cung; tinh: đạn; hoàng hôn xạ lạc kim ô" (Trăng là cung, sao là đạn, hoàng hôn bắn rơi Mặt trời). Câu đối không chỉ thể hiện sự uyên bác, am hiểu văn chương Hán tự mà còn ẩn chứa khí phách kiên cường, bất khuất của vị Trạng nguyên Đại Việt, khiến hoàng đế dù bực tức cũng không thể bắt bẻ.
Chưa hết, vua Nguyên tiếp tục thử tài Mạc Đĩnh Chi bằng một câu hỏi "hóc búa": "Hàng ngày khanh đi lại trên đường kinh đô, thế có biết mỗi ngày có bao nhiêu người qua lại?". Sau một thoáng suy tư, ông điềm tĩnh đáp: "Muôn tâu bệ hạ, hàng ngày trên đường kinh đô chỉ có hai người đi lại". Câu trả lời "kỳ lạ" khiến hoàng đế thắc mắc, Mạc Đĩnh Chi mới từ từ giải thích: "Bởi lẽ, người ta đi lại trên đường, không phải vì danh thì cũng vì lợi. Vậy nên chỉ có hai người, người cầu danh và người cầu lợi." Lời đáp vừa thông minh, vừa sâu sắc khiến cả triều đình nhà Nguyên phải "tâm phục khẩu phục".
Trải qua nhiều lần "đấu trí", tài năng và khí phách của Mạc Đĩnh Chi đã khiến hoàng đế và triều đình nhà Nguyên phải nể phục, phong tặng ông danh hiệu "Lưỡng quốc Trạng nguyên" - Trạng nguyên của cả hai nước.
Chuyện kể rằng, trong một lần đi sứ sang nhà Nguyên, đoàn sứ bộ của Mạc Đĩnh Chi do gặp bão, đến cửa ải trễ một ngày. Viên quan giữ ải cố tình gây khó dễ, ra vế đối "hóc búa": "Quá quan trì, quan quan bế, nguyện quá khách quá quan" (Qua cửa ải trễ, cửa quan đóng, mời khách qua đường qua cửa quan), ý muốn thử tài vị Trạng nguyên Đại Việt.
Không chút nao núng, Mạc Đĩnh Chi bình tĩnh đối lại: "Xuất đối dị, đối đối nan, thỉnh tiên sinh tiên đối" (Ra câu đối dễ, đối câu đối khó, mời tiên sinh đối trước). Câu đối đáp lại cực kỳ nhanh nhạy, vần điệu chỉnh chu, ý tứ sâu xa, khiến viên quan kia phải tâm phục khẩu phục, lập tức cho mở cửa ải.
Chưa dừng lại ở đó, khi diện kiến hoàng đế nhà Nguyên, Mạc Đĩnh Chi tiếp tục khiến triều đình "choáng ngợp" bởi tài ứng đối xuất chúng. Trước vế đối đầy ẩn ý của hoàng đế: "Nhật: hỏa; vân: yên; bạch đàn thiêu tàn ngọc thỏ" (Mặt trời là lửa, mây là khói, ban ngày đốt cháy vầng trăng), ngầm khẳng định uy quyền "thiên triều" như mặt trời có thể thiêu rụi các nước nhỏ bé như mặt trăng, Mạc Đĩnh Chi đã đáp trả cực kỳ thông minh: "Nguyệt: cung; tinh: đạn; hoàng hôn xạ lạc kim ô" (Trăng là cung, sao là đạn, hoàng hôn bắn rơi Mặt trời). Câu đối không chỉ thể hiện sự uyên bác, am hiểu văn chương Hán tự mà còn ẩn chứa khí phách kiên cường, bất khuất của vị Trạng nguyên Đại Việt, khiến hoàng đế dù bực tức cũng không thể bắt bẻ.
Chưa hết, vua Nguyên tiếp tục thử tài Mạc Đĩnh Chi bằng một câu hỏi "hóc búa": "Hàng ngày khanh đi lại trên đường kinh đô, thế có biết mỗi ngày có bao nhiêu người qua lại?". Sau một thoáng suy tư, ông điềm tĩnh đáp: "Muôn tâu bệ hạ, hàng ngày trên đường kinh đô chỉ có hai người đi lại". Câu trả lời "kỳ lạ" khiến hoàng đế thắc mắc, Mạc Đĩnh Chi mới từ từ giải thích: "Bởi lẽ, người ta đi lại trên đường, không phải vì danh thì cũng vì lợi. Vậy nên chỉ có hai người, người cầu danh và người cầu lợi." Lời đáp vừa thông minh, vừa sâu sắc khiến cả triều đình nhà Nguyên phải "tâm phục khẩu phục".
Trải qua nhiều lần "đấu trí", tài năng và khí phách của Mạc Đĩnh Chi đã khiến hoàng đế và triều đình nhà Nguyên phải nể phục, phong tặng ông danh hiệu "Lưỡng quốc Trạng nguyên" - Trạng nguyên của cả hai nước.
