Phạm Thanh Bình
Writer
Meta lại đang đẩy nhanh quá trình thay thế con người bằng trí tuệ nhân tạo trong hoạt động đánh giá rủi ro liên quan đến quyền riêng tư và tác động xã hội.
Từ trước đến nay, mỗi khi Meta ra mắt tính năng mới trên Facebook, Instagram hay WhatsApp, những thay đổi này đều được các nhóm chuyên gia xem xét kỹ lưỡng: liệu chúng có vi phạm quyền riêng tư không, có gây hại cho trẻ vị thành niên không, hay có thể làm lan truyền thông tin sai lệch hoặc nội dung độc hại không? Tuy nhiên, theo tài liệu nội bộ mà NPR tiếp cận được, Meta đang chuyển sang hệ thống đánh giá tự động bằng AI cho đến 90% các tình huống, bao gồm cả những thay đổi lớn trong thuật toán hoặc tính năng nền tảng.
Thay vì phải qua nhiều bước kiểm tra chuyên môn, các nhóm phát triển sản phẩm hiện chỉ cần hoàn thành một bảng câu hỏi để hệ thống AI tự đánh giá rủi ro và đưa ra yêu cầu khắc phục. Trước khi công bố rộng rãi, nhóm chỉ cần xác nhận rằng họ đã thực hiện đầy đủ các bước mà hệ thống yêu cầu. Trong khi đó, đánh giá thủ công bởi chuyên gia con người chỉ còn áp dụng cho các tình huống phức tạp hoặc khi có yêu cầu đặc biệt.
Bên trong Meta, sự chuyển đổi này được xem là chiến thắng của các kỹ sư, giúp rút ngắn thời gian phát hành sản phẩm. Nhưng không ít nhân viên, cả hiện tại lẫn cựu nhân viên, lo ngại rằng điều này sẽ khiến những đánh giá mang tính nhân văn - vốn giúp cảnh báo hậu quả không mong muốn - bị loại bỏ.
Một cựu giám đốc của Meta cho biết: “Giờ đây các tính năng được tung ra nhanh hơn, nhưng sự giám sát và phản biện cũng giảm mạnh. Điều đó có nghĩa là rủi ro gia tăng.” Trong khi đó, Meta khẳng định họ vẫn dùng chuyên gia con người cho các đánh giá phức tạp và đầu tư hàng tỷ đô để bảo vệ quyền riêng tư người dùng, đặc biệt ở Liên minh châu Âu - nơi quy định như Đạo luật Dịch vụ Kỹ thuật số vẫn yêu cầu kiểm soát nghiêm ngặt.
Tuy nhiên, các tài liệu nội bộ cho thấy cả những lĩnh vực cực kỳ nhạy cảm như an toàn AI, bảo vệ trẻ em và chống thông tin sai lệch cũng đang nằm trong kế hoạch tự động hóa đánh giá. Điều này khiến nhiều người trong cuộc đặt câu hỏi: kỹ sư xây dựng sản phẩm - những người không được đào tạo chuyên sâu về quyền riêng tư - liệu có đủ năng lực để xác định và ngăn chặn rủi ro?
Zvika Krieger, người từng là Giám đốc Đổi mới có trách nhiệm của Meta đến năm 2022, nhận định: “Các kỹ sư không được đánh giá dựa trên khả năng phát hiện rủi ro về quyền riêng tư. Họ được thưởng vì ra mắt sản phẩm nhanh.”
Mặc dù Meta cho rằng tự động hóa sẽ "giải phóng" nhân lực để tập trung vào các nội dung có khả năng vi phạm cao, nhiều chuyên gia bên trong công ty cho rằng hệ thống AI hiện tại vẫn thiếu khả năng nhìn nhận tổng thể và dự báo hậu quả xã hội.
Tổng thể, xu hướng mới tại Meta phản ánh một sự chuyển mình mạnh mẽ: ưu tiên phát triển nhanh hơn, ít rào cản hơn và tự do ngôn luận rộng rãi hơn, trong bối cảnh cạnh tranh quyết liệt với TikTok, OpenAI và các nền tảng khác. Nhưng nhiều người lo ngại, việc giảm vai trò của con người trong những quyết định hệ trọng liên quan đến quyền riêng tư và an toàn xã hội có thể là con dao hai lưỡi - đẩy Meta đối mặt với những hệ lụy lớn trong tương lai.
Từ trước đến nay, mỗi khi Meta ra mắt tính năng mới trên Facebook, Instagram hay WhatsApp, những thay đổi này đều được các nhóm chuyên gia xem xét kỹ lưỡng: liệu chúng có vi phạm quyền riêng tư không, có gây hại cho trẻ vị thành niên không, hay có thể làm lan truyền thông tin sai lệch hoặc nội dung độc hại không? Tuy nhiên, theo tài liệu nội bộ mà NPR tiếp cận được, Meta đang chuyển sang hệ thống đánh giá tự động bằng AI cho đến 90% các tình huống, bao gồm cả những thay đổi lớn trong thuật toán hoặc tính năng nền tảng.
Thay vì phải qua nhiều bước kiểm tra chuyên môn, các nhóm phát triển sản phẩm hiện chỉ cần hoàn thành một bảng câu hỏi để hệ thống AI tự đánh giá rủi ro và đưa ra yêu cầu khắc phục. Trước khi công bố rộng rãi, nhóm chỉ cần xác nhận rằng họ đã thực hiện đầy đủ các bước mà hệ thống yêu cầu. Trong khi đó, đánh giá thủ công bởi chuyên gia con người chỉ còn áp dụng cho các tình huống phức tạp hoặc khi có yêu cầu đặc biệt.
Bên trong Meta, sự chuyển đổi này được xem là chiến thắng của các kỹ sư, giúp rút ngắn thời gian phát hành sản phẩm. Nhưng không ít nhân viên, cả hiện tại lẫn cựu nhân viên, lo ngại rằng điều này sẽ khiến những đánh giá mang tính nhân văn - vốn giúp cảnh báo hậu quả không mong muốn - bị loại bỏ.
Một cựu giám đốc của Meta cho biết: “Giờ đây các tính năng được tung ra nhanh hơn, nhưng sự giám sát và phản biện cũng giảm mạnh. Điều đó có nghĩa là rủi ro gia tăng.” Trong khi đó, Meta khẳng định họ vẫn dùng chuyên gia con người cho các đánh giá phức tạp và đầu tư hàng tỷ đô để bảo vệ quyền riêng tư người dùng, đặc biệt ở Liên minh châu Âu - nơi quy định như Đạo luật Dịch vụ Kỹ thuật số vẫn yêu cầu kiểm soát nghiêm ngặt.
Tuy nhiên, các tài liệu nội bộ cho thấy cả những lĩnh vực cực kỳ nhạy cảm như an toàn AI, bảo vệ trẻ em và chống thông tin sai lệch cũng đang nằm trong kế hoạch tự động hóa đánh giá. Điều này khiến nhiều người trong cuộc đặt câu hỏi: kỹ sư xây dựng sản phẩm - những người không được đào tạo chuyên sâu về quyền riêng tư - liệu có đủ năng lực để xác định và ngăn chặn rủi ro?
Zvika Krieger, người từng là Giám đốc Đổi mới có trách nhiệm của Meta đến năm 2022, nhận định: “Các kỹ sư không được đánh giá dựa trên khả năng phát hiện rủi ro về quyền riêng tư. Họ được thưởng vì ra mắt sản phẩm nhanh.”
Mặc dù Meta cho rằng tự động hóa sẽ "giải phóng" nhân lực để tập trung vào các nội dung có khả năng vi phạm cao, nhiều chuyên gia bên trong công ty cho rằng hệ thống AI hiện tại vẫn thiếu khả năng nhìn nhận tổng thể và dự báo hậu quả xã hội.
Tổng thể, xu hướng mới tại Meta phản ánh một sự chuyển mình mạnh mẽ: ưu tiên phát triển nhanh hơn, ít rào cản hơn và tự do ngôn luận rộng rãi hơn, trong bối cảnh cạnh tranh quyết liệt với TikTok, OpenAI và các nền tảng khác. Nhưng nhiều người lo ngại, việc giảm vai trò của con người trong những quyết định hệ trọng liên quan đến quyền riêng tư và an toàn xã hội có thể là con dao hai lưỡi - đẩy Meta đối mặt với những hệ lụy lớn trong tương lai.
