A-Train The Seven
...'cause for once, I didn't hate myself.
Thị trường bán dẫn đang chứng kiến sự phân hóa rõ rệt. Lời mở đầu của ông Todoroki Masahiko, CEO của Shin-Etsu Chemical, nhà sản xuất wafer silicon hàng đầu thế giới, tại cuộc họp báo cáo tài chính quý 4-9/2024, đã minh họa rõ nét tình hình hiện tại của thị trường này: "AI đang bùng nổ, trong khi các lĩnh vực khác đang gặp khó khăn."
Tổng thể thị trường bán dẫn đang có dấu hiệu tích cực. Từ tháng 8, giá trị thị trường toàn cầu đã đạt mức cao kỷ lục. Tuy nhiên, sự tăng trưởng này chủ yếu đến từ "bán dẫn AI". Do hiệu suất cao và giá thành đắt, chúng đã đẩy giá trị thị trường chung lên. "Nếu loại trừ các sản phẩm này, thị trường bán dẫn giảm 4% so với cùng kỳ năm ngoái", ông Todoroki cho biết.
Tại Shin-Etsu, doanh thu của mảng vật liệu điện tử bao gồm wafer, đã tăng 9,3% so với cùng kỳ năm ngoái nhờ nhu cầu AI. Tuy nhiên, doanh số wafer dành cho AI chỉ chiếm khoảng 10%. Trong tương lai, "các nhà sản xuất bán dẫn đang ngày càng có xu hướng điều chỉnh lượng hàng tồn kho do lo ngại không thể tiếp tục tăng lượng wafer dự trữ. Toàn bộ thị trường có vẻ sẽ chững lại", ông nói.
Nhìn chung, các nhà sản xuất liên quan đến bán dẫn đang phân hóa rõ rệt thành hai nhóm: "AI hoặc không phải AI". Một trong những công ty đại diện cho nhóm "AI" là Advantest.
Advantest sản xuất các thiết bị được gọi là máy kiểm tra, dùng để kiểm tra hoạt động của chất bán dẫn trong giai đoạn cuối của quá trình sản xuất. Công ty đã điều chỉnh tăng dự báo lợi nhuận hoạt động cho năm tài chính kết thúc vào tháng 3/2025 từ 90 tỷ yên ban đầu lên 165 tỷ yên (gấp đôi so với năm trước) sau hai lần điều chỉnh tăng.
Năng lực cung cấp máy kiểm tra đang bị thiếu hụt, và "tại các nhà máy sản xuất đang hoạt động hết công suất, 'sản xuất ở một tầm cao mới' đã trở thành khẩu hiệu", một đại diện của Advantest cho biết. Hiệu suất của công ty "có thể còn tăng cao hơn nữa" tùy thuộc vào khả năng cung ứng, theo CEO Douglas Lefebvre.
Hiện tại, có hai loại bán dẫn AI đang phát triển nhanh chóng. Loại thứ nhất là chất bán dẫn logic dùng cho tính toán, tiêu biểu là GPU (bộ xử lý đồ họa) của Nvidia. Loại thứ hai là "HBM (bộ nhớ băng thông rộng)", một loại DRAM (bộ nhớ truy cập ngẫu nhiên động) hiệu suất cực cao được sử dụng kết hợp với chất bán dẫn logic để thực hiện các phép tính, SK hynix đang dẫn đầu ở đây.
Advantest nắm giữ hơn một nửa thị phần máy kiểm tra, đang chứng kiến nhu cầu tăng vọt cho cả ứng dụng logic và bộ nhớ. Về logic, công ty đã có Nvidia là khách hàng từ trước khi cơn sốt AI tạo sinh bùng nổ và chịu trách nhiệm toàn bộ quy trình kiểm tra GPU của Nvidia.
Hơn nữa, trong lĩnh vực bộ nhớ, các nhà sản xuất DRAM lớn đang cạnh tranh để đưa sản phẩm của họ vào sản phẩm của Nvidia, và đang tăng cường sản xuất HBM. Điều này tạo ra một động lực mạnh mẽ cho Advantest, khi các nhà sản xuất này mua một lượng lớn máy kiểm tra của Advantest, thiết bị cần thiết cho quy trình sản xuất.
Một công ty khác đang hưởng lợi từ nhu cầu AI là Disco, chuyên sản xuất thiết bị mài và đánh bóng. Doanh thu của công ty trong nửa đầu năm tài chính 2024 (tháng 4-9/2024) đã tăng 41% so với cùng kỳ năm ngoái lên 1.790 tỷ yên, lợi nhuận hoạt động tăng 68% lên 759 tỷ yên, cho thấy hiệu suất vượt trội. Giống Advantest, nhu cầu về thiết bị mài và đánh bóng được sử dụng trong quy trình sản xuất HBM đang tăng mạnh.
Tuy nhiên, như đã đề cập ở trên, các nhà sản xuất bộ nhớ đã đầu tư mạnh vào việc tăng sản xuất HBM. Do đó, nhu cầu có thể giảm mạnh trong tương lai gần, dẫn đến chu kỳ bán dẫn suy giảm sâu. Mặc dù Disco cũng có quan điểm tương tự về HBM nhưng họ vẫn lạc quan về tổng thể thị trường bán dẫn AI. "Mối lo ngại rằng AI tạo sinh chỉ là một cơn sốt nhất thời đã giảm bớt", một đại diện của Disco cho biết. "Đầu tư vào đóng gói tiên tiến dự kiến sẽ tăng từ năm 2025".
Đóng gói tiên tiến là quy trình kết nối chip logic và chip nhớ bằng công nghệ tiên tiến. Nó gần như là điều bắt buộc trong quy trình sản xuất bán dẫn AI hiệu suất cao. Đóng gói tiên tiến là một quy trình phức tạp, liên quan đến nhiều công đoạn mài và đánh bóng, vốn là thế mạnh của Disco. TSMC, công ty sản xuất bán dẫn theo hợp đồng lớn nhất, chủ yếu đầu tư vào quy trình này, các nhà sản xuất bán dẫn khác ngoài Nvidia cũng sẽ sử dụng công nghệ này để tạo ra các sản phẩm hiệu suất cao.
Mặt khác, các nhà sản xuất bán dẫn Nhật Bản chuyên về bán dẫn "không phải AI" đang gặp khó khăn.
Điển hình là Rohm, một nhà sản xuất bán dẫn chuyên về bán dẫn analog và bán dẫn công suất. Công ty đã công bố điều chỉnh giảm đáng kể triển vọng kinh doanh cả năm vào ngày 7/11. Lợi nhuận hoạt động cho năm tài chính kết thúc vào tháng 3/2025 sẽ chuyển từ mức lãi 14 tỷ yên dự kiến ban đầu sang mức lỗ 15 tỷ yên.
Tất cả các lĩnh vực kinh doanh chính của công ty, bao gồm ô tô, máy móc công nghiệp và thiết bị gia dụng, đều hoạt động kém hiệu quả. Đây là lần đầu tiên công ty báo lỗ hoạt động kể từ năm tài chính kết thúc vào tháng 3/2013, tức sau 12 năm. Do tình hình này, Rohm đã quyết định giảm quy mô đầu tư vào bán dẫn công suất SiC (silicon carbide) thế hệ tiếp theo cho xe điện, vốn đang được sản xuất hàng loạt với mục tiêu "đạt 30% thị phần toàn cầu vào năm 2030".
Kế hoạch mở rộng năng lực cung ứng từ năm tài chính tới đã bị hoãn lại. Mục tiêu doanh thu hơn 110 tỷ yên cho mảng kinh doanh này trong năm tài chính kết thúc vào tháng 3/2026 cũng đã được điều chỉnh thành 110 tỷ yên trong hai năm tài chính 2027-2028.
Tương tự, Renesas Electronics, một nhà sản xuất bán dẫn chuyên về ô tô và máy móc công nghiệp, cũng đang gặp khó khăn. Doanh thu của công ty cho năm tài chính kết thúc vào tháng 12/2024 dự kiến sẽ giảm khoảng 9% xuống còn khoảng 1.330 tỷ yên. Mảng công nghiệp đang gặp khó khăn và triển vọng cho bán dẫn ô tô cũng đã bị hạ xuống.
Nhu cầu dự kiến sẽ tiếp tục suy yếu sau cuối năm 2024, và công ty sẽ điều chỉnh sản xuất bằng cách giảm đáng kể hoạt động của nhà máy. "Cho đến nay, chúng tôi đã vận hành để không bỏ lỡ giai đoạn tăng trưởng, nhưng bây giờ chúng tôi cần phải 'phanh' mạnh hơn", CEO Shibata Hidetoshi cho biết. Kế hoạch sản xuất hàng loạt chất bán dẫn công suất tại nhà máy Kofu, dự kiến sẽ hoạt động trở lại sau 10 năm, đã bị hoãn lại.
Hiện tại, chưa có dấu hiệu nào cho thấy sự phục hồi, và "mọi khách hàng mà tôi nói chuyện đều nói rằng 'sẽ phục hồi vào nửa đầu năm sau', nhưng ngay sau đó họ lại nói 'nhưng tôi không có cơ sở nào cho điều đó cả", CEO Shibata cho biết.
Nhìn chung, các công ty có quan hệ mật thiết với Nvidia và TSMC vốn nắm giữ thị phần lớn trong mảng AI, đang thuận buồm xuôi gió. Tuy nhiên, các mảng khác đang có dấu hiệu điều chỉnh và không đồng đều.
Không chỉ thị trường ô tô, nơi các nhà sản xuất trong nước như Rohm và Renesas chiếm ưu thế, mà triển vọng phục hồi cho điện thoại thông minh và máy tính cá nhân cũng rất mờ mịt. Thị trường bán dẫn đã chuyển từ bong bóng sang hỗn loạn. Trong bối cảnh đó, các nhà sản xuất liên quan ngày càng phụ thuộc vào "bán dẫn AI" do Nvidia dẫn dắt.
Tổng thể thị trường bán dẫn đang có dấu hiệu tích cực. Từ tháng 8, giá trị thị trường toàn cầu đã đạt mức cao kỷ lục. Tuy nhiên, sự tăng trưởng này chủ yếu đến từ "bán dẫn AI". Do hiệu suất cao và giá thành đắt, chúng đã đẩy giá trị thị trường chung lên. "Nếu loại trừ các sản phẩm này, thị trường bán dẫn giảm 4% so với cùng kỳ năm ngoái", ông Todoroki cho biết.
Tại Shin-Etsu, doanh thu của mảng vật liệu điện tử bao gồm wafer, đã tăng 9,3% so với cùng kỳ năm ngoái nhờ nhu cầu AI. Tuy nhiên, doanh số wafer dành cho AI chỉ chiếm khoảng 10%. Trong tương lai, "các nhà sản xuất bán dẫn đang ngày càng có xu hướng điều chỉnh lượng hàng tồn kho do lo ngại không thể tiếp tục tăng lượng wafer dự trữ. Toàn bộ thị trường có vẻ sẽ chững lại", ông nói.
Hai nhà sản xuất thiết bị lớn đang hoạt động hết công suất
Nhìn chung, các nhà sản xuất liên quan đến bán dẫn đang phân hóa rõ rệt thành hai nhóm: "AI hoặc không phải AI". Một trong những công ty đại diện cho nhóm "AI" là Advantest.
Advantest sản xuất các thiết bị được gọi là máy kiểm tra, dùng để kiểm tra hoạt động của chất bán dẫn trong giai đoạn cuối của quá trình sản xuất. Công ty đã điều chỉnh tăng dự báo lợi nhuận hoạt động cho năm tài chính kết thúc vào tháng 3/2025 từ 90 tỷ yên ban đầu lên 165 tỷ yên (gấp đôi so với năm trước) sau hai lần điều chỉnh tăng.
Năng lực cung cấp máy kiểm tra đang bị thiếu hụt, và "tại các nhà máy sản xuất đang hoạt động hết công suất, 'sản xuất ở một tầm cao mới' đã trở thành khẩu hiệu", một đại diện của Advantest cho biết. Hiệu suất của công ty "có thể còn tăng cao hơn nữa" tùy thuộc vào khả năng cung ứng, theo CEO Douglas Lefebvre.
Hiện tại, có hai loại bán dẫn AI đang phát triển nhanh chóng. Loại thứ nhất là chất bán dẫn logic dùng cho tính toán, tiêu biểu là GPU (bộ xử lý đồ họa) của Nvidia. Loại thứ hai là "HBM (bộ nhớ băng thông rộng)", một loại DRAM (bộ nhớ truy cập ngẫu nhiên động) hiệu suất cực cao được sử dụng kết hợp với chất bán dẫn logic để thực hiện các phép tính, SK hynix đang dẫn đầu ở đây.
Advantest nắm giữ hơn một nửa thị phần máy kiểm tra, đang chứng kiến nhu cầu tăng vọt cho cả ứng dụng logic và bộ nhớ. Về logic, công ty đã có Nvidia là khách hàng từ trước khi cơn sốt AI tạo sinh bùng nổ và chịu trách nhiệm toàn bộ quy trình kiểm tra GPU của Nvidia.
Hơn nữa, trong lĩnh vực bộ nhớ, các nhà sản xuất DRAM lớn đang cạnh tranh để đưa sản phẩm của họ vào sản phẩm của Nvidia, và đang tăng cường sản xuất HBM. Điều này tạo ra một động lực mạnh mẽ cho Advantest, khi các nhà sản xuất này mua một lượng lớn máy kiểm tra của Advantest, thiết bị cần thiết cho quy trình sản xuất.
Cơn sốt AI tạo sinh vẫn tiếp diễn
Một công ty khác đang hưởng lợi từ nhu cầu AI là Disco, chuyên sản xuất thiết bị mài và đánh bóng. Doanh thu của công ty trong nửa đầu năm tài chính 2024 (tháng 4-9/2024) đã tăng 41% so với cùng kỳ năm ngoái lên 1.790 tỷ yên, lợi nhuận hoạt động tăng 68% lên 759 tỷ yên, cho thấy hiệu suất vượt trội. Giống Advantest, nhu cầu về thiết bị mài và đánh bóng được sử dụng trong quy trình sản xuất HBM đang tăng mạnh.
Tuy nhiên, như đã đề cập ở trên, các nhà sản xuất bộ nhớ đã đầu tư mạnh vào việc tăng sản xuất HBM. Do đó, nhu cầu có thể giảm mạnh trong tương lai gần, dẫn đến chu kỳ bán dẫn suy giảm sâu. Mặc dù Disco cũng có quan điểm tương tự về HBM nhưng họ vẫn lạc quan về tổng thể thị trường bán dẫn AI. "Mối lo ngại rằng AI tạo sinh chỉ là một cơn sốt nhất thời đã giảm bớt", một đại diện của Disco cho biết. "Đầu tư vào đóng gói tiên tiến dự kiến sẽ tăng từ năm 2025".
Đóng gói tiên tiến là quy trình kết nối chip logic và chip nhớ bằng công nghệ tiên tiến. Nó gần như là điều bắt buộc trong quy trình sản xuất bán dẫn AI hiệu suất cao. Đóng gói tiên tiến là một quy trình phức tạp, liên quan đến nhiều công đoạn mài và đánh bóng, vốn là thế mạnh của Disco. TSMC, công ty sản xuất bán dẫn theo hợp đồng lớn nhất, chủ yếu đầu tư vào quy trình này, các nhà sản xuất bán dẫn khác ngoài Nvidia cũng sẽ sử dụng công nghệ này để tạo ra các sản phẩm hiệu suất cao.
Rohm lần đầu tiên báo lỗ sau 12 năm
Mặt khác, các nhà sản xuất bán dẫn Nhật Bản chuyên về bán dẫn "không phải AI" đang gặp khó khăn.
Điển hình là Rohm, một nhà sản xuất bán dẫn chuyên về bán dẫn analog và bán dẫn công suất. Công ty đã công bố điều chỉnh giảm đáng kể triển vọng kinh doanh cả năm vào ngày 7/11. Lợi nhuận hoạt động cho năm tài chính kết thúc vào tháng 3/2025 sẽ chuyển từ mức lãi 14 tỷ yên dự kiến ban đầu sang mức lỗ 15 tỷ yên.
Tất cả các lĩnh vực kinh doanh chính của công ty, bao gồm ô tô, máy móc công nghiệp và thiết bị gia dụng, đều hoạt động kém hiệu quả. Đây là lần đầu tiên công ty báo lỗ hoạt động kể từ năm tài chính kết thúc vào tháng 3/2013, tức sau 12 năm. Do tình hình này, Rohm đã quyết định giảm quy mô đầu tư vào bán dẫn công suất SiC (silicon carbide) thế hệ tiếp theo cho xe điện, vốn đang được sản xuất hàng loạt với mục tiêu "đạt 30% thị phần toàn cầu vào năm 2030".
Kế hoạch mở rộng năng lực cung ứng từ năm tài chính tới đã bị hoãn lại. Mục tiêu doanh thu hơn 110 tỷ yên cho mảng kinh doanh này trong năm tài chính kết thúc vào tháng 3/2026 cũng đã được điều chỉnh thành 110 tỷ yên trong hai năm tài chính 2027-2028.
Tương tự, Renesas Electronics, một nhà sản xuất bán dẫn chuyên về ô tô và máy móc công nghiệp, cũng đang gặp khó khăn. Doanh thu của công ty cho năm tài chính kết thúc vào tháng 12/2024 dự kiến sẽ giảm khoảng 9% xuống còn khoảng 1.330 tỷ yên. Mảng công nghiệp đang gặp khó khăn và triển vọng cho bán dẫn ô tô cũng đã bị hạ xuống.
Nhu cầu dự kiến sẽ tiếp tục suy yếu sau cuối năm 2024, và công ty sẽ điều chỉnh sản xuất bằng cách giảm đáng kể hoạt động của nhà máy. "Cho đến nay, chúng tôi đã vận hành để không bỏ lỡ giai đoạn tăng trưởng, nhưng bây giờ chúng tôi cần phải 'phanh' mạnh hơn", CEO Shibata Hidetoshi cho biết. Kế hoạch sản xuất hàng loạt chất bán dẫn công suất tại nhà máy Kofu, dự kiến sẽ hoạt động trở lại sau 10 năm, đã bị hoãn lại.
Hiện tại, chưa có dấu hiệu nào cho thấy sự phục hồi, và "mọi khách hàng mà tôi nói chuyện đều nói rằng 'sẽ phục hồi vào nửa đầu năm sau', nhưng ngay sau đó họ lại nói 'nhưng tôi không có cơ sở nào cho điều đó cả", CEO Shibata cho biết.
Từ bong bóng đến hỗn loạn
Nhìn chung, các công ty có quan hệ mật thiết với Nvidia và TSMC vốn nắm giữ thị phần lớn trong mảng AI, đang thuận buồm xuôi gió. Tuy nhiên, các mảng khác đang có dấu hiệu điều chỉnh và không đồng đều.
Không chỉ thị trường ô tô, nơi các nhà sản xuất trong nước như Rohm và Renesas chiếm ưu thế, mà triển vọng phục hồi cho điện thoại thông minh và máy tính cá nhân cũng rất mờ mịt. Thị trường bán dẫn đã chuyển từ bong bóng sang hỗn loạn. Trong bối cảnh đó, các nhà sản xuất liên quan ngày càng phụ thuộc vào "bán dẫn AI" do Nvidia dẫn dắt.
